روز درختکاری بهترین بهانه است برای کاشت نهال و گیاه در خانه، اما این کار را چطور انجام دهیم؟
به امید هوای تازه‌تر
نیلوفر ذوالفقاری
فصل سرسبزی طبیعت که از راه می‌رسد، شهر منظره جذابی پیدا می‌کند. دیدن جوانه‌های سبز کم‌جان روی درخت‌ها و برگ‌هایی که کم‌کم سبز می‌شوند، بهترین نشانه برای رسیدن بهار رنگارنگ است. بسیاری از ما دوست داریم در همین فضای سیمانی و خاکستری شهر، با کاشت نهال و گل و گیاه، سرسبزی را به محل زندگی‌مان هدیه دهیم. برای این کار کاشت نهال یک انتخاب عالی است که اتفاقا حالا بهترین زمان برای انجام آن است. بسیاری از مراکز توزیع گل و گیاه، در اسفندماه به فروش نهال مشغولند. نهال‌فروشان دوره‌گرد هم در کنار فروش نهال، به آماده‌سازی و کوددهی خاک باغچه می‌پردازند. پس اگر شما هم آماده یک باغبانی بهاری هستید، به راهنمایی‌های مینا ابارشی، کارشناس کشاورزی، گل و گیاه و فضای سبز توجه کنید.
خواب زمستانی
حتما نخستین سؤالی که موقع تصمیم برای کاشت نهال به ذهنتان می‌رسد، این است که بالاخره چه زمانی را باید برای این کار انتخاب کنید؟ می‌گویند نهال را هنگامی‌که خواب است باید کاشت تا وقتی بیدار شد، ریشه‌های خود را در خاک ببیند و سر حال بیاید. فاصله کاشتن نهال تا بیدار شدن آن نیز نباید زیاد باشد که یخ نزند. بنابراین اسفندماه و روزهای آغازین بهار، بهترین زمان برای کاشت نهال است. این اتفاق بهتر است در روزی بیفتد که باد چندانی در حال وزیدن نیست. باد شدید ممکن است نهال نوپا را کج کند. البته اینطور نیست که در باقی روزهای سال نتوان درخت کاشت. نیمه دوم سال و خصوصا 3ماه زمستان، زمان مناسبی برای کاشت نهال محسوب می‌شود.
چقدر آب بدهیم؟
همه‌‌چیز به این بستگی دارد که چه نهالی کاشته‌اید و آب و هوا چطور است. بعضی از درخت‌ها به آبیاری روزانه نیازی ندارند اما نهال را صرف‌نظر از اینکه قرار است چه درختی شود، باید هر روز آبیاری کرد و میزان آب باید به اندازه‌ای باشد که نهال اصطلاحا سیراب شود و آب به ریشه‌اش برسد. معمولا در پای نهال، گودال کوچکی ایجاد می‌کنند که معیاری برای اندازه‌گیری آب مورد نیاز است. این گودال باید هر روز پر شود و برای پرشدن، معمولا 4 لیتر آب لازم دارد. اگر بعد از یکی، دو ماه، حس کردید که نهال ریشه‌اش را درون خاک پهن کرده و جان گرفته، می‌توانید مراقبت ویژه را تمام کنید. پس از کاشت نهال تمامی مراقبت‌های زراعی از قبیـل آبیـاری، وجین علف‌های هرز، پاجوش‌گیری، مبارزه با آفات و بیماری‌ها، هرس و تربیـت درختـان بایـد در زمان مناسب خود انجام شود تا نهال‌ها به خوبی رشد کنند.
خانه جدید برای نهال
حالا که نهال و محل موردنظرتان را انتخاب کردید، وقت آن است که دست به‌کار کاشت آن شوید. برای کاشتن نهال باید گودالی حفر شود که نه چندان عمیق و نه چندان کم‌عمق باشد. ریشه‌های نهال باید کاملا در خاک پنهان شود. ابتدای ساقه یا آنجا که ریشه به پایان می‌رسد، باید دقیقا در سطح خاک قرار گیرد. پس عمق حفره را باید متناسب با اندازه ریشه تعیین کرد. خاکی که نهال در آن قرار می‌گیرد، باید بدون مصالح ساختمانی باشد. بهتر است مقداری ماسه به خاک اضافه کنید تا از فشردگی خاک کاسته شده و آب راحت‌تر به ریشه برسد. نسبت 10 به یک بین خاک و ماسه، نسبت خوبی است. نهال را به‌صورت کاملا صاف داخل گودال بگذارید و گودال را با خاکی ترکیب شده با کود دامی پر کنید. کود گاوی از باقی انواع کود بهتر است. خاک را به آرامی فشار دهید تا صاف و یکنواخت شود.
بخش مراقبت‌های اولیه
انتقال نهال به محل کاشت اهمیت دارد. ترجیحـا نهال را از نزدیک‌ترین محل ممکن که دارای مجوز باشد، تهیه کنید. رعایت این نکته برای جلوگیری از انتقال آلودگی‌های نباتی که با نهال جابه‌جا می‌شـود، بسـیار مهم است. ریشه نهال باید به‌طور کامل بدون خاک و گل باشد. این ریشه را باید با سموم قارچ‌کش ضدعفونی کرد. اگر قصد تهیه چند نهال دارید حتما آنها را در دسـته‌های چندتایی جابه‌جا کنید. بعد از اینکه نهال را در خاک جا دادید، باید مراقبت‌های اولیه را شروع کنید. حتما دیده‌اید که بلافاصله بعد از کاشت نهال، آن را آبیاری می‌کنند. این آبیاری، حکم نخستین تغذیه نهال در خانه جدید را دارد. نهال‌های نوپا معمولا در خطر جابه‌جایی ریشه هستند و این جابه‌جایی ممکن است بر اثر ضربه‌ای آرام یا وزش باد اتفاق بیفتد؛ بنابراین در کنار نهال، چوبی که به قیم معروف است را درون خاک فرومی‌کنند و نهال را با نخ یا پارچه به آن می‌بندند. فقط باید مراقب بود که وقتی قیم در خاک فرومی‌رود، به ریشه‌های نهال صدمه وارد نشود.
چه نهالی می‌توان کاشت؟
درخت‌ها انواع گوناگونی دارند اما در یک تقسیم‌بندی جامع می‌توان آنها را به مثمر یا میوه‌ای و غیرمثمر یا تزئینی تقسیم کرد. درخت‌های مثمر با توجه به اینکه با میوه‌هایشان بخشی از زحمات باغبان را جبران می‌کنند، طرفداران بیشتری دارند، ولی این درخت‌ها مقاومت کمتری نسبت درخت‌های تزئینی دارند و با توجه به آلودگی هوا و شرایط اقلیمی، اغلب آنها در شهرهای بزرگ نمی‌گیرند و به بار نمی‌نشینند. با این حال اگر اصرار به کاشت درخت‌های مثمر دارید، بهتر است سراغ درخت‌هایی مثل نارنج، خرمالو، انگور و توت بروید که از درخت‌های مثمر مقاوم محسوب می‌شوند و برخلاف درخت‌هایی مثل گیلاس، احتمال به بار نشستن‌شان بیشتر است. با توجه به وضعیت بحرانی آب، کاشت درختانی مثل توت، هلو، آلو، آلبالو، گردو و… خیلی درست نیست. برخی از غیرمثمرها مثل چنار، سپیدار، صنوبر و بید مجنون هم زیاد به آب نیاز دارند.
کجا بکاریم؟
البته که دیگر خبری از حیاط‌های بزرگ و باغچه‌های سرسبز در خانه‌های آپارتمانی نیست اما باز هم می‌توان از همین فضای محدود برای سرسبزی استفاده کرد. نهال برای بالیدن و درخت شدن، نیاز اساسی به آفتاب مستقیم دارد. به غیر از آفتاب، خاک هم منبع مهم تغذیه برای نهال است؛ بنابراین اگر درختی قوی در کنار نهال نوپا قرار دارد، باید به این فکر کنید که آیا چیزی از منابع غذایی برای نهال جوان باقی می‌گذارد؟ در نقطه‌ای که قرار است ریشه‌های نهال به خاک سپرده شود، بهتر است تا شعاع حداقل 2متری، گیاه دیگری در خاک نباشد. اگر قصد دارید چند نهال را با هم بکارید، متناسب با نوع نهال باید بین آنها فاصله بگذارید؛ مثلا درخت توت، به پر شاخ و برگ‌بودن معروف است و طبیعتا نهال توت باید فاصله‌ای 3تا 4متری با نهال کناری داشته باشد اما اگر می‌خواهید درختی مثل سرو تبریزی که راه آسمان را می‌گیرد، بکارید، فاصله یک و نیم تا 2 متری کافی است. جاهایی مانند کنار تیرهای برق یا حریم کابل‌های تلفن و لوله‌کشی‌های گاز، مکان‌های مناسبی برای کاشت درخت نیستند.
از کجا بخریم؟
خوشبختانه تهیه نهال خصوصا در روزهای پایانی سال، کار آسانی است. بسیاری از مراکز توزیع گل و گیاه، در اسفندماه به فروش نهال هم مشغول می‌شوند. نهال‌فروشان دوره‌گرد هم با وانت‌های پر از نهال، در کوچه و خیابان‌ها به چشم می‌خورند. آنها به غیراز فروش نهال، زیر و رو کردن و کوددهی خاک باغچه‌ها را هم انجام می‌دهند و دستمزدشان به تناسب ابعاد باغچه، بین 50تا 100هزار تومان است. شهرداری هم در روزهای پایانی سال، در توزیع نهال فعال می‌شود و تعدادی از بوستان‌ها در نقاط مختلف شهر‌ها، به توزیع نهال بین شهروندان می‌پردازند. غیر از این می‌توانید به بازارهای گل و گیاه هم سر بزنید. ساکنان پایتخت به غیر از این موارد، می‌توانند با شماره 137هم تماس بگیرند و در بخش ثبت درخواست‌ها، نشانی خانه خود را اعلام کنند تا مأموران ظرف 48ساعت با نهال‌هایی شاداب از راه برسند. تعداد نهال‌هایی که به‌صورت رایگان به شهروندان تحویل می‌شود، متناسب با ابعاد باغچه خانه‌هایشان خواهد بود و درصورت تمایل، مأموران شهرداری کاشت نهال را نیز انجام خواهند داد.
