اخبار جعلی وحشتناک‌تر از کرونا

مهدیه تقوی راد- خبرنگار

  رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد تهران مرکز می‌گوید: شیوع ویروس کرونا به ایران محدود و غیرمنتظره، ‌عجیب و مایه شرمساری نیست، اما آنچه غیرطبیعی و زیانبار و شیوع آن بیشتر از ویروس کروناست، تولید و انتشار سریع و گسترده اخبار نادرست، جعلی و نگران‌کننده است که وحشت کاذب از کرونا را موجب شده است. اکبر نصراللهی در گفت‌وگو با همشهری تأکید کرد: رسانه‌های رسمی و مسئولان برای مقابله با هراس کاذب و مدیریت بحران می‌توانند با اطلاع‌رسانی صادقانه، صحیح، سریع و به‌موقع به مردم، ‌راه‌حل صحیح و سریع خروج از این وضعیت را بگویند و مردم را از مراجعه به منابع غیررسمی بی‌نیاز کنند.
نویسنده کتاب «مدیریت پوشش اخبار بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» با اشاره به رفتار غیرصادقانه و غیرمسئولانه گذشته رسانه‌ها و مسئولان در بحران‌ها و وقایع مهم اخیر، ازجمله گرانی بنزین و سقوط هواپیما گفت: مردم حق دارند به مسئولان و رسانه‌ها اعتماد نداشته باشند، اما باتوجه به تخصصی بودن درمان و شیوع کرونا و انحصار اطلاعات آن در اختیار حاکمیت، چاره‌ای جز اعتماد مجدد مردم به بخش‌های رسمی نیست. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اخبار فیک و جعلی، باعث ایجاد وحشت بیشتر در میان مردم می‌شود، گفت: متأسفانه عملکرد غلط و اشتباه مسئولان و رسانه‌ها در ماه‌ها و سال‌های اخیر و نامحرم دانستن رسانه‌ها باعث شد تا رسانه‌ها مرجعیت خود را از دست بدهند و همین مسئله باعث شده تا شیوع اخبار نادرست در جامعه، به‌ویژه در مورد کرونا تسریع و تسهیل شود. نویسنده کتاب «راهنمای پوشش خبری» افزود: شرایط فعلی جامعه یک فرصت استثنایی برای مسئولان و رسانه‌هاست تا اعتماد ازدست‌رفته‌شان در جامعه را با دادن اطلاعات دقیق و درست و سریع به مردم بازیابی کنند.
وی با بیان اینکه درمان مبتلایان به کرونا و مواجهه و مقابله با شیوع آن، مسئله‌ای کاملا فنی و تخصصی در حوزه بهداشت و درمان است، گفت: منابع تولید و انتشار اخبار درخصوص این ویروس باید منابعی باشند که وجهه قانونی و علمی دارند و اگر منبعی دارای این اعتبار نبود مردم نباید اخباری که از آن طریق منتشر می‌شود را همرسانی کنند. رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه با اشاره به اطلاع‌رسانی مسئولان در مورد شیوع ویروس کرونا در حساس‌ترین شرایط زمانی ،یعنی یک روز قبل از انتخابات گفت: این اقدامات کافی نیست و مردم حق دارند از همه مسائل مربوط به این بیماری آگاه شوند و هیچ مصلحتی نمی‌تواند باعث ندادن اطلاعات صحیح به مردم شود.
نصراللهی با اشاره به ضرورت توجه همزمان به 2حق دانستن و حفظ امنیت روحی و روانی مردم، گفت: رسانه‌ها و مسئولان نباید به بهانه‌های مختلف، ازجمله حفظ امنیت، حفظ کسب و کار و مشکلات اقتصادی، سیاسی و... مانع از اطلاع‌رسانی دقیق، ‌به‌موقع و جامع به مردم شوند و درعین حال نباید به بهانه تامین حق مردم به دانستن، امنیت روحی و روانی مردم را به مخاطره بیندازند. وی ادامه داد: این روزها شاهد این هستیم که بحث هراس‌افکنی و تزریق استرس و اضطراب به جامعه در دستور کار برخی کنشگران سیاسی و اقتصادی قرار دارد و رسانه‌ها نباید از کنار این مسئله بی‌تفاوت عبور کنند، بلکه باید با این مسئله مقابله و مردم را درخصوص این مسائل آگاه کنند. به گفته نصراللهی، آمار و اطلاعات مربوط به شیوع این بیماری در کشور باید از طریق مجاری رسمی به اطلاع عموم مردم برسد، اما در عین حال امیدآفرینی نیز در جامعه مهم است و می‌توان از تجربه‌های جوامع مختلف در مورد میزان شیوع و شیوه‌های مقابله با این بیماری کمک گرفت و به مردم این اطمینان را داد که این بیماری هم مانند بیماری‌های مشابه می‌تواند راه‌حل و پایانی داشته باشد و با وحشت و نگرانی و اضطراب کاذب این مشکل رفع نمی‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: رعب و وحشتی که طی انتشار اخبار مربوط به شیوع ویروس کرونا در کشور مشاهده می‌شود بیش از هر چیز می‌تواند ما را متوجه قدرت رسانه‌ها در بحران‌زایی و بحران‌زدایی کند، رسانه‌ها و مردم می‌توانند با کار مسئولانه و اقدام درست به سمت بحران‌زایی یا بحران‌زدایی در جامعه حرکت کنند. در عین حال مهم‌ترین وظیفه رسانه‌ها آگاه کردن سریع و صریح مردم از مسائل مربوط به این بیماری است. منابع خبر رسانه‌ها باید مراجع رسمی صلاحیت‌دار قانونی و علمی باشند و در موضوعی که با سلامت مردم سر و کار دارد از منابع غیرعلمی، خبری بازتولید و منتشر نشده و سرعت در رسانه‌ها و انتشار اخبار فدای دقت نشود. رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه در تشریع رسانه‌ها در مدیریت موفق مقابله با بحران کرونا گفت: اطلاع‌رسانی‌صحیح، سریع، جامع و صادقانه، آموزش به زبان ساده، امیدآفرینی، تقویت روحیه همکاری، پرهیز از بهره‌برداری‌ سیاسی و واقع‌نمایی ازجمله وظایف حرفه‌ای و ملی رسانه‌ها در این شرایط حساس است.  نصراللهی گفت:‌ مردم نیز باید آموزش ببینند که با این مسئله برخورد مسئولانه داشته باشند و زندگی عادی خود را با رعایت مسائل بهداشتی ادامه دهند و این اطمینان را داشته باشند که با قوی‌بودن و داشتن روحیه همکاری و گرفتن اخبار رسمی از منابع رسمی و معتبر و رعایت ملاحظات بهداشتی می‌توانند از پس این مشکل بربیایند. وی همچنین گفت: توجه مردم به سواد سلامت، گرفتن خبر از مراجع علمی و قانونی، پرهیز از به اشتراک گذاشتن پست‌های دریافتی نادرست و غیرموثق و حفظ آرامش، جلوی تشدید بحران کرونا را خواهد گرفت. به گفته نصراللهی، آسیب کرونا به منطقه و قومیت و جناح خاصی محدود نیست؛ ‌بنابراین همه باید با این دشمن مشترک مقابله و از بهره‌برداری سیاسی در موضوع مرتبط با بحران انسانی همسان پرهیز کنند.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه گفت: مسئولان نیز باید با خودداری از تجربیات گذشته، ‌رسانه‌ها را مشاور و محرم خود بدانند و از ظرفیت همه رسانه‌ها، به‌ویژه فضای مجازی در مدیریت بحران استفاده حداکثری کنند. وی در پاسخ به سؤالی درخصوص اشتباه فاحش کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت در اعلام اشتباهی فوت محمدرضا شجریان گفت: اعلام خبر فوت استاد شجریان از مقام رسمی در وزارت بهداشت، اشتباهی فاحش و نشان از عجله، ‌بازی در زمین فضای مجازی یا فقدان و ناکافی بودن ارتباط سیستمی در ساختار تبادل اخبار و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت است. این خبر ابتدا در سایت عصر ایران منتشر شد و بعد از تأیید مرجع رسمی در وزارت بهداشت در زمان کوتاهی در بسیاری از سایت‌های رسمی و غیررسمی داخلی و خارجی منتشر و بعد از چند دقیقه تکذیب شد. نصراللهی با تشریح نظریه خود درخصوص «تأثیر فضای مجازی در ایران» گفت: مسئولان با شناخت 3نقش برجسته‌ساز، شتابزا و بازدارنده فضای مجازی در ایران باید در عین استفاده صحیح و به‌موقع و هوشمندانه از ظرفیت آنها، مراقبت کنند تا در زمین فضای مجازی بازی نکنند و خود منبع اخبار صحیح باشند. اشتباه اخیر وزارت بهداشت درخصوص فوت استاد شجریان تیر خلاص دیگر به اعتماد مردم و رسانه‌ها به مراکز و منابع تخصصی و سخنگویان رسمی مراکز دولتی است و همین موارد موجب شده است مردم خبرهای رسمی مورد نیاز خود را به جای دریافت از مراکز رسمی از فضای مجازی و غیرمسئول دریافت کنند. به گفته وی، اگر امروز مردم از شیوع کرونا بیش از اندازه وحشت دارند به این دلیل است که مسئولان و رسانه‌های رسمی در موضوعات مهم و بحرانی گذشته با مردم صادق نبوده‌اند یا اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع نداشته و یا با تأخیر و غیرصادقانه اطلاع‌رسانی کرده‌اند.