انگار در واتیکان زندگی می‌کنیم

ابوالفضل بلغندر- نویسنده و کارگردان

 موضوعی که سال‌هاست در جشنواره‌های استانی با آن درگیریم و آن اعمال سلیقه و برخورد تک‌بعدی با آثار است؛ چه آن زمان که در تبریز دانشجو بودم و چه اکنون که در قم هستم این مسئله را احساس کرده‌ام و گمان می‌کنم در همه شهرها وجود دارد. به این معنا که یا مافیایی هست که همواره به سمت پیشکسوتان مایل است یا کارهای مناسبتی درصدرند. به‌عنوان مثال در قم، کارهای سفارشی، مذهبی و آثاری با رنگ‌وبوی دولتی همواره در اولویتند.
در بیست‌ویکمین دوره از جشنواره تئاتر استان قم، به همت دبیر جشنواره استانی بود و تیم حرفه‌ای داوری متشکل از محمد امیریاراحمدی، فرهاد مهندس‌پور و کورش نریمانی، فضا مقداری تغییر کرد و به سمت توجه به خلاقیت به‌کار رفته در آثار و کارهای تجربی حرکت کرد؛ چیزی که در آثار ما به خوبی یافت می‌شود اما همواره سرش بریده می‌شود. به‌نظر من جشنواره‌های استانی زمانی می‌توانند موفق شوند که حرکت از سفارشی‌بودن به تجربی بودن و رفتن به سمت فرم و محتوای جدید را سرلوحه کار خود قرار دهند.
بزرگ‌ترین معضل آثار شهرستان‌ها کار کردن از روی دست یکدیگر است و به همین‌خاطر است که وقتی آثار را می‌بینید اکثرا شبیه هم هستند و نیازی نیست به تماشای همه‌شان بنشینید. به‌نظر من اگر پژوهش ‌و آموزش در شهرستان‌ها بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، پایتخت‌نشین‌ها بیشتر برای آموزش‌دادن به شهرستان‌ها بیایند و دبیران جشنواره‌های استانی به خلاقیت موجود در کارها اهمیت بیشتری بدهند اتفاق بهتری رخ خواهد داد. از سوی دیگر بودجه‌هایی که به کارهای مناسبتی داده می‌شود بسیار زیاد و در حدی است که می‌توان با آن فیلمی بلند یا دست‌کم نیمه‌بلند ساخت. این بودجه‌ها حتی در مقیاس تهران نیز به چشم زیاد است، چه برسد به شهرستان. برای اجرای عمومی در قم، طبق قانونی نانوشته اگر کار شما مذهبی یا سفارشی نباشد هیچ بودجه‌ای به شما تعلق نمی‌گیرد و باید تمام هزینه‌های‌تان را از گیشه تامین کنید. وقتی برای شروع کار بودجه‌ای در اختیار ندارید به این معناست که در زمینه تبلیغات نیز ضعیف عمل خواهید کرد، پس نمی‌توانید تماشاگری آن چنانی جذب کنید و از آن سو خروجی مالی‌تان نیز اندک است. اکثر کسانی که در قم کار تئاتر می‌کنند و تئاتر تجربی کار می‌کنند، کسانی‌اند که قید کسب درآمد از این راه را زده‌اند و درآمدشان به اندازه خرجی که می‌کنند نیست. در نتیجه یا باید به دولتی کارکردن در معنای بدِ آن یعنی سفارشی و فرمایشی‌بودن و نه در معنای خوبش تن داد یا از جیب هزینه کرد و پیش رفت و خطری که درصورت انتخاب راه دوم تهدیدتان می‌کند، مهاجرت است.
سانسور، مسئله دیگری است که ما را رها نمی‌کند. می‌دانیم قوانینی هست که موظف به رعایت آن هستیم و لیستی وجود دارد که طبق قانون باید مراعاتش کرد اما مشکل اینجاست که هر مسئولی لیستی مخصوص خود دارد و این مسئله است که آزارمان می‌دهد. به جرأت می‌توانم بگویم جز رئیس فعلی انجمن هنرهای نمایشی قم که دبیر جشنواره استانی نیز بود، هر مسئولی لیست سانسوری مخصوص خود دارد؛ سانسورهایی که نه به عرف‌مان و نه به شرع‌مان مربوط نیست و تنها بر مبنای سلیقه و برداشت شخصی آدم‌ها شکل گرفته است. بزرگ‌ترین معضل و مشکل ما، درک‌نکردن و نخواستن تئاتر توسط دولتی‌هاست. به هنر تئاتر بی‌اعتنایی می‌شود و اهمیت مالی و معنوی‌ای که باید به آن داده شود، داده نمی‌شود.