تغییر فاز اشتغال؛ به‌سمت آشغال و بازیافت مواد

طبق اعلام کارشناسان مرکز آمار ایران، بررسی جزئیات مربوط به تحولات بازار کار ایران نشان می‌دهد در پاییز امسال تعداد کل شاغلان ایرانی، نسبت به پاییز پارسال، 472هزار نفر بیشتر شده و بیشترین افزایش نسبی تعداد شاغلان به رشته فعالیت‌های «ساخت محصولات رایانه‌ای، الکترونیک و نوری»، «استخراج زغال‌سنگ و زغال قهوه‌ای» و «جمع‌آوری، تصفیه و دفع پسماند؛ یعنی بازیافت مواد» اختصاص داشته است.

افزایش ورود جوانان به بازار کار
به‌گزارش همشهری، در پاییز امسال باز هم بازار کار ایران از منظر اعداد و ارقام با کاهش نرخ بیکاری و افزایش تعداد شاغلان مواجه شد. براساس آمارهای رسمی، نرخ بیکاری در پاییز امسال نسبت به فصل مشابه سال قبل 1.2درصد کاهش یافته و به 10.6درصد رسیده است.
یکی از نکات مثبت در تحولات بازار کار ایران در پاییز98 این است که نرخ بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان آموزش عالی نیز کاهش یافته و نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24ساله و فارغ‌التحصیلان آموزش عالی 1.2درصد، نرخ بیکاری جوانان 18 تا 35ساله هم 1.4درصدی افت کرده که می‌تواند نشانگر تسریع ورود این جمعیت به بازار کار باشد؛ اما این نکته نیز نباید فراموش شود که در طول سال‌های گذشته، جذب نشدن نیروی کار جوان در بازار کار ناشی از نبود تناسب میان نیازهای بازار کار و توانمندی‌ها و آموزش‌های نیروی کار تحصیلکرده بوده است. بر این اساس، بهبود نرخ بیکاری جوانان یا باید ناشی از نزدیک شدن نیاز بازار و خصوصیات نیروی کار باشد که البته تحقق آن در یک دوره زمانی یکساله بعید به‌نظر می‌رسد. یا باید ناشی از کاهش سطح انتظارات نیروی کار جوان کشور و تن دادن آنها به مشاغلی غیرمتناسب با دانش و تخصص دانشگاهی خود باشد.
بررسی جزئیات مربوط به تحولات بازار کار در پاییز98، تا حدودی احتمال دوم، یعنی کاهش انتظارات شغلی جوانان را تأیید می‌کند و یکی از دلایل آن می‌تواند افزایش هزینه‌های معیشت و نابسامانی‌های اقتصادی باشد که باعث شده معیشت خانوارها با اشتغال یک نفر تأمین نشود و نیروهای بیکار خانوارها حتی به‌صورت پاره‌وقت و در مشاغلی نامتناسب با سلایق آنها مشغول به فعالیت شوند تا مجموع درآمد خانوار، کفاف هزینه‌های تحمیل‌شده ناشی از افزایش نرخ تورم را بدهند.

رشته‌های شغل‌ساز در پاییز
در پاییز امسال، بخش خدمات، 50درصد نیروی شاغل ایران را در خود جای داده و از مجموع 472هزار نفری که به جمعیت شاغل کشور اضافه شده‌اند نیز 248هزار نفر را جذب کرده است. همچنین در این فصل بخش صنعت با سهم 32.9درصدی در جایگاه دوم قرار گرفته و 155هزار نفر از شاغلان جدید نیز در این بخش مشغول به‌کار شده‌اند؛ ضمن اینکه بخش کشاورزی نیز با سهم 17.1درصدی از بازار کار ایران، زمینه اشتغال 70هزار نفر از شاغلان جدید را ایجاد کرده است. طبق بررسی‌هایی که کارشناسان مرکز آمار ایران انجام داده‌اند، بررسی تغییرات بازار کار ایران و تعداد شاغلان به تفکیک رشته فعالیت‌های اقتصادی در بازه زمانی پاییز97 تا پاییز98 نشان می‌دهد در این دوره زمانی جمعیت شاغل 2درصد افزایش داشته و 3گروه فعالیت عمده، نقش قابل‌توجهی در اشتغال‌زایی و جذب شاغلان جدید داشته‌اند. طبق آمارهای رسمی رشته فعالیت‌های «ساخت محصولات رایانه‌ای، الکترونیک و نوری» در این یک سال جذاب‌ترین رشته فعالیت در بازار کار ایران بوده و بعد از آن بیشترین افزایش نسبی تعداد شاغلان به رشته فعالیت «استخراج زغال‌سنگ و زغال قهوه‌ای» اختصاص داشته است. طبق این آمارها، سومین رشته فعالیت جذاب در یک سال منتهی به پاییز امسال، رشته فعالیت «جمع‌آوری، تصفیه و دفع پسماند یا همان بازیافت مواد» بوده که از منظر کد آیسیک (ISIC - سیستم بین‌المللی طبقه‌بندی استاندارد صنایع) مشتمل بر یک بخش، 3رده و 5گروه شغلی است و فعالیت‌های مختلف مرتبط با پسماند، مواد بازیافتی و انواع زباله را دربرمی‌گیرد.

چرا پسماند و زباله پرطرفدار شده؟
قرار گرفتن رشته فعالیت بازیافت مواد در جرگه رشته فعالیت‌های جذاب اقتصاد ایران در یک سال اخیر، هرچند می‌تواند در قالب رواج زباله‌گردی در شهرهای بزرگ آن‌هم از سر ناچاری و بی‌پولی تعبیر و تفسیر شود؛ اما از منظر اقتصادی دلایل خاصی باعث شده زباله‌گردی در جرگه مشاغل جذاب قرار بگیرد. به گزارش همشهری، در جریان تنش‌های ارزی، نرخ انواع مواد اولیه در اقتصاد ایران به‌صورت تصاعدی رشد کرده و عملا ارزش‌افزوده بازیافت پسماند و زباله نیز به همین میزان بالا رفته است. در این وضعیت زباله‌گردی، ذاتا به شغلی پردرآمد و پولساز تبدیل شده؛ هرچند این نکته را نیز نمی‌توان انکار کرد که بخشی از زباله گردها به‌طور مستقیم و خویش‌فرما مشغول کار نیستند بلکه به‌عنوان کارگر برای شخصی در جایگاه کارفرما فعالیت می‌کنند و در حقیقت سود اصلی زباله گردی و بازیافت مواد به جیب کسی غیراز شخص زباله گرد می‌رود. نکته دیگر اینکه گرچه در مواردی مانند کودکان کار، زباله گردی به‌عنوان یک پدیده مخرب و آسیب اجتماعی قلمداد می‌شود؛ اما بازیافت زباله، امری به‌شدت اقتصادی و شغلی پولساز است که به‌نوعی در سایه کاستی‌های موجود در سیستم تفکیک زباله در شهرهای بزرگ به‌وجود آمده و افراد زیادی را به‌عنوان شاغل به‌خود جذب کرده است.