دولت
همشهری به بهانه پخش سخنان حسن روحانی در مستندهای تلویزیونی، به بررسی جلسه هفدهم از مجلس اول می‌پردازد
روحانی انقلابی
صداوسیما از زیرورو کردن آرشیو سیاسی رئیس‌جمهور دنبال چیست؟
محسن تولایی ـ خبر‌نگار
تیرماه سال59 حدس و گمانه‌ها درباره یک کودتای نظامی با محوریت پایگاه هوایی نوژه، فضای سیاسی کشور را در‌بر‌گرفته بود. در چنین فضایی نمایندگان مجلس اول که فقط 2ماه از آغاز فعالیتش می‌گذشت، نطق‌های آتشین در صحن مجلس قرائت می‌کردند و خواهان معرفی عوامل آن بودند. صداوسیما در بازپخش قسمت‌های کوتاهی از آن نطق‌ها با اسم رمز بازخوانی وقایع کودتا، مواضع سیاسی حسن روحانی، رئیس‌جمهور و نماینده وقت مجلس- را برجسته می‌کند. مواضع روحانی در ظرف زمانی خود و فضای انقلابی سال59 متفاوت از سایر نمایندگان نیست ولی تکرار و تکیه تلویزیون بر نطق 23تیرماه59 روحانی، تصویر مبالغه‌شده‌ای از روحانی انقلابی آن سال‌ها در مقایسه با رئیس‌جمهور سال‌های اخیر به تصویر می‌کشد.
این در حالی است که در همان مجلس انتقادات نسبت به ارتش میراث پهلوی وجه مشترک سخن بسیاری از تذکرات و نطق‌های مجلس بود و حتی خود مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت از تصفیه‌های ارتش حمایت می‌کند و می‌گوید شخصا 12هزار نفر را تصفیه کرده است. چهره‌هایی همچون مجید انصاری نیز بر سر ماجرای توفان شن طبس و بمباران هلی‌کوپتر و شهادت فرمانده سپاه یزد، می‌گفتند «همه ملت بی‌صبرانه از مسئولان می‌خواستند که در این رابطه تحقیق شود و عناصر ضدانقلاب وابسته به آمریکا که درون ارتش هستند، به ملت معرفی شوند». شهید چمران نیز با وجود اینکه در ابتدای صحبت‌هایش در جلسه هفدهم مجلس اول تصریح دارد «شعار انحلال ارتش از شعارهایی است که ضدانقلاب از روزهای اول مطرح کرده است و هنوز هم به‌دنبال آن است» ولی وقتی با تذکرهای متعدد مجلس در انتقاد از برخی مسائل ارتش مواجه می‌شود، خطاب به محمد رشیدیان نماینده آبادان می‌گوید: «پاکسازی را عزیز خود من کردم. پاکسازی 12هزار نفر به امضای خود من است.»
صداوسیما با بازپخش مکرر بریده‌های بسیار کوتاهی در مستند «مه‌شکن» نه واقعیت کودتا را آنگونه که شهید چمران با عنوان «کودتای ساختگی» یاد می‌کند بررسی می‌کند و نه تصویر جامعی از فضای عمومی مجلس انقلابی اول را 2ماه پس از شروع به‌کار مجسم می‌کند. اخیرا دولت جوابیه‌ای تصویری خطاب به صداوسیما و در واکنش به قسمت33مستند «مه‌شکن» منتشر کرد.
مستند مه‌شکن با ادعای کامل‌ترین مجموعه مستند آرشیوی سال‌های57 تا پایان دهه60 انقلاب اسلامی از شبکه خبر در حال پخش است. قسمت33 این مستند به کودتای موسوم به نوژه و مشروح مذاکرات جلسه17 دوره اول مجلس شورای اسلامی می‌پردازد. این مستند با تقطیع صحبت‌های حسن روحانی و حذف برخی جملات سایر نمایندگان تلاش در ارائه یک تقابل میان روحانی و شهید مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت دارد و روحانی را فردی معرفی می‌کند که خواهان انحلال کل ارتش و اعدام ارتشیان در ملأ عام است. مه‌شکن با برجسته‌کردن یک جمله از روحانی و با حذف جملات پیش و پس از آن، روحانی را خشن و بی‌منطق تصویر می‌کند. پایگاه اطلاع‌رسانی نمایندگی قوه مجریه در شورای نظارت بر سازمان صداوسیما با انتشار این جوابیه تصریح کرده است: «روایت تاریخ نیازمند نگاهی جامع، بی‌طرفانه و مستند به منابع معتبر و متعدد و سرشار از دقت و حساسیت نسبت به تمام جزئیات است. اما آنچه در مستند مه‌شکن تصویر شده، روایت جانبدارانه، عجولانه، جناحی، سیاست‌زده و غیرصادقانه از تاریخ معاصر ایران است. به‌نظر می‌رسد برایند پخش ۱۳باره مستند مه‌شکن، تخریب رئیس‌جمهور منتخب مردم و روایت مغشوش تاریخ با اهداف سیاسی و انتخاباتی است.»
موضوعات ملی را شخصی نکنیم
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور با بیان اینکه ما موضوعاتی در کشور داریم که موضوعات اصلی در تاریخ جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند، تصریح می‌کند: «این موضوعات هزارتا نیست. این وقایع، وقایع محدود ولی بسیار تأثیرگذار هستند. مردم 10بار راجع به کودتای آن دوره نگاه نمی‌کنند. ما یک مستند می‌توانیم بسازیم راجع به آن موضوع. آن مستند باید مستندی باشد که بی‌بی‌سی، من‌و‌تو و ایران‌اینترنشنال هیچ‌کدام‌شان نتوانند روی آن بروند. اینها موضوعات ماست. اینها موضوعات ملی ماست و نباید برای اینکه می‌خواهیم یک نفر را خراب کنیم، به یک نفر حمله کنیم و حالش را بگیریم با یک نگاه سرسری نگاه کنیم و نتیجه این شود که مردم بگویند، این بود؟ چیزی نبود که؛ محققان، بازجویان، بازپرسان و قضات و محققان اطلاعاتی آن موضوع همگی زنده‌اند و با آنها صحبت نشده است. ما جای آنها را در چنین مستندی خالی می‌بینیم که به ما بگویند چگونه این کشف شد. چه ابعادی داشت که در این تصاویر مجلس نیست. حرف من روشن است. مهم‌ترین بخش‌های موضوع کودتا در مباحثات مجلس میان این و آن نیست. در جاهای دیگر است.» آشنا در پاسخ به علی درستکار، مجری برنامه که می‌گوید «آقای روحانی بالاخره این حرف‌ها را در مجلس زده است» پاسخ می‌دهد: «حسن روحانی در مجلس شورای اسلامی اظهارات بسیار زیادی داشته است. عیب ندارد. اجازه بدهیم مستندی ساخته شود راجع به حسن روحانی به‌مثابه نماینده مجلس. آن وقت طول دوران 20ساله نمایندگی مجلس حسن روحانی را آنالیز کنیم. عیب ندارد. خیلی‌های دیگر هم نماینده مجلس بودند. آن‌وقت حسن روحانی را با سایر نمایندگان مجلس نیز مقایسه کنیم. اشکال ندارد. ما باید مراقب این باشیم که آیا می‌خواهیم مستند پرتره بسازیم یا مستند موضوعی. وزن‌بخشی‌ای که انجام می‌دهیم، باید وزن‌بخشی درستی باشد.»
دادگاه انقلابی عجله نکند
کودتای نوژه 18تیر59 افشا می‌شود. روحانی در بخشی از نطق پیش از دستور خود در 23تیرماه می‌گوید: «دادگاه انقلابی ارتش که برای توطئه‌گران تشکیل می‌شود، در کارش عجله نکند و تحقیقات را در حد وسیع ادامه بدهد و کاملا ریشه‌یابی بکند ولو اینکه اعدام افراد توطئه‌گر هم 2هفته، 3هفته، یک‌ماه عقب بیفتد. هیچ عجله‌ای در اعدام توطئه‌گران نیست.» این بخش نخست سخنان روحانی است که در مستند تلویزیون حذف شده است. روحانی در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «و تقاضای دیگر من این است که همانطور که در مسئله زنا قرآن می‌گوید ولیشهد عذابهما طائفه من‌المومنین، توطئه‌گرها را خوب است که در مراسم نمازجمعه بیاورند و به دار آویزان کنند تا مردم مشاهده کنند و تأثیرش، تأثیر بیشتری باشد. نکته‌ای که در اینجا لازم است عرض کنم، این است که در این توطئه هم عده‌ای از بازنشستگان ارتش دخالت داشتند و هم نیروهای به‌اصطلاح مخصوص یک عده‌ای‌شان دخالت داشتند. این مسئله چندین بار قبلا به مسئولان گفته شده بود و حالا هم من این‌را در مجلس مطرح می‌کنم که در آینده روی این مسئله تصمیم‌گیری بشود.» روحانی در همان ایام می‌افزاید: «بازنشستگانی که ما در ارتش داریم، عده‌ای‌شان خارج از کشور هستند و دارند حقوق می‌گیرند و مشخص است که دارند توطئه میکنند. عده‌ای داخل کشور هستند و حقوق بازنشستگی می‌گیرند، باز هم مشخص است که دارند چه‌کار میکنند. عده‌ای دیگر هم اگر توطئه نمی‌کنند و سالم هستند، حداقل حقوق بازنشستگی کامل به آنها پرداخت نشود. معلوم نیست که آنها در رژیم سابق خدمتی نکرده باشند. حداقلی که بتوانند زندگی را بگذرانند نه بیشتر؛ این صلاح نیست که از مال مردم مستضعف به یک مشت امیر بازنشسته پول داده بشود و آنها هم در خارج کشور توطئه کنند. نکته دیگر اینکه راجع به نیروهای مخصوص بارها به مسئولان پیشنهاد شده که این نیرو را منحل اعلام کنند و اینها خطرناک هستند و متأسفانه توجه نشد و در این کودتا هم نقش عظیمی را آنها داشتند. البته در میان آنها افراد صالحی وجود دارند که باید بمانند.»
انحلال به معنای اخراج نیست
شهید چمران در پاسخ به روحانی می‌گوید: «دوست عزیز ما آقای دکتر روحانی مسئله‌ای مطرح کردند که تیپ نوهد را منحل کنید. یکی از مشکلات بزرگ همین‌جاست که تیپی را که بهترین رزمندگان ما هستند، منحل کنیم؛ آنها را بیرون بریزیم، آن‌وقت این 12هزار نفری را که بیرون ریختیم، اینها چه خواهند کرد، کجا خواهند رفت؟ آیا به دشمن می‌پیوندند؟ نمی‌پیوندند؟ با آنها باید چگونه معامله کرد؟ آیا صحیح است که بهترین رزمندگان را دور بریزیم؟ برای اینکه احتمالا یک‌دهم آنها به دشمن بپیوندند. یا بهتر است آنها را تحت کنترل خود داشته باشیم؟»
صداوسیما درحالی این بخش از صحبت‌های شهید چمران را بازپخش می‌کند که پاسخ روحانی را حذف می‌کند. روحانی پاسخ می‌دهد: «انحلال به‌معنای اخراج نیست؛ می‌شود که آنها را به واحدهای دیگر منتقل کرد.» وزیر وقت دفاع نیز در جواب روحانی می‌گوید: «به هر حال من تعجب می‌کنم که جناب آقای دکتر روحانی خودشان دست‌اندرکار ارتش هستند و در سازمان سیاسی و ایدئولوژیک ما بزرگ‌ترین نقش را پیاده میکنند و با این مشکلات آگاهی کامل دارند.»
مکث
بازنمایی آنچه تلویزیون می‌خواست
علی ربیعی، سخنگوی دولت در بخشی از جوابیه دولت می‌گوید: «ما در رشته ارتباطات نظریه‌ای با عنوان نظریه بازنمایی داریم. براساس نظریه بازنمایی، معمولا افراد آنچه را که دلشان می‌خواهد، به جامعه و افکار عمومی نشان دهند، از میان یک متن طولانی انتخاب میکنند و به جامعه نشان می‌دهند و در واقع بخشی از مخاطب را به جامعه القا میکنند، یعنی در ذات خودش القا دارد. مبتنی بر این نظریه وجهی که آقای دکتر روحانی در سال‌های حضورش در کنار افرادی مثل شهید ستاری، شهید بابایی، شهید لشکری مورد وثوق آنها بود و در ارتش مستقر شد را هدف‌گیری کرده‌اند. هر بیننده به‌طور ابتدایی این احساس را پیدا می‌کند که هدف اطلاع‌رسانی نبوده بلکه هدف آقای روحانی بود نه نشان‌دادن بخشی از تاریخ معاصر.»
