یاقوت سرخ در دل کوهستان

الناز عباسیان 

یک پاییز است و یک فصل پرانار با دانه‌های یاقوتی ترش و شیرینش. اصلا مگر می‌شود پاییز باشد و انارش را نبینیم و نچشیم. حالا انار شب یلدا که جای خود دارد. اصلا قشنگی یلدا به همین انار خوردن‌های دسته‌جمعی است؛ اناری که میوه بهشتی است و به عقیده برخی کارشناسان خاصیت شادابی و ضدافسردگی دارد و از این جهت در فصل خزان برای ایجاد لحظه‌های فرح‌بخش به بار می‌نشیند. خوشبختانه این پاییزی‌ترین میوه در این شرایط اقتصادی، چندان هم گران نشده و می‌توان برای سفره‌های شب یلدا، خانواده و دوستان را مهمان یک انارخوری کرد. این همه از انار گفتیم تا شما را برای یک گزارش با طعم ترش و شیرین اناری که بی‌مناسبت با این روزها نیست آماده کنیم. حالا که در آستانه شب یلدا قرار گرفته‌ایم رفتن به جایی در نزدیکی شهر و تماشای باغ‌های زیبای انار خالی از لطف نیست؛ جایی که هم فال است و هم تماشا. هم می‌شود از زیبایی‌های منحصر‌به‌فردش بهره و هم از انارهای ترش و شیرینش لذت برد. مقصد گردشگری این هفته ما روستای محمودآباد از توابع شهرستان فیروزکوه است که به قطب انار تهران معروف شده است. البته این روستا علاوه بر باغ‌های انار جذابیت‌های دیگری هم دارد که اجازه بدهید در ادامه گزارش به آن بپردازیم. شما علی‌الحساب شال و کلاه کنید و به بهانه یاقوت سرخ و آبدار به قلب کوهستان‌های البرز بزنید، قول می‌دهیم چنان محو مناظر این روستا شوید که رفتن به محمودآباد جزو برنامه‌های پاییز هر سالتان شود. این شما و این قطب انار تهران.

   جنوب غرب فیروزکوه 
روستای محمودآباد در ۷۰کیلومتری جنوب غرب فیروزکوه قرار دارد و از توابع دهستان بزرگ حبله‌رود است. این روستا که محصول انارش بیشترین بازدهی و ثمره را در این منطقه دارد، در مسیر راه‌آهن تهران‌ـ شمال(ساری) و در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های سر به فلک کشیده البرز قرار گرفته است. این قریه زیبا با وجود طبیعتی بکر و سرسبز، سالانه مورد بازدید گردشگران زیادی قرارمی‌گیرد. همچنین این روستای اناری از سمت شمال با روستای سیمین‌دشت و از سمت جنوب با روستای کبوتردره هم‌مرز است. روستای محمودآباد با داشتن حدود 96خانوار در شمال‌شرق استان تهران قرار گرفته و استقرار در میان کوهستانی زیبا عرصه آن را به بستری مناسب برای رشد‌گونه‌های مختلف محصولات کشاورزی مبدل ساخته است. این روستای سرسبز مناطق دیگری همچون سیمین‌دشت، گرمسار و حصاربن را در همسایگی خود دارد و به‌دلیل داشتن محصول مرغوب انار می‌توان آن را پایتخت و قطب محصول انار در استان تهران نامید. این روستا با طول حدودی ۵۰‌کیلومتر دارای آب‌و‌هوای معتدل کوهستانی است که در 20سال اخیر که کشت انار در این روستا توسعه یافته، مردمان این روستا به‌صورت تجربی در پرورش انارهای مرغوب متبحر شده‌اند. سالانه صدها تن انار از این روستا روانه بازارهای استان تهران و استان‌های اطراف می‌شود. این روستا هر چند دارای کمیت پایین نسبت به دیگر شهرهای مشهور به انار ایران مانند ساوه است، اما کیفیت و مزه انار این روستا در کشور زبانزد است.


   پیشینه روستا 
درباره گذشته این روستا روایت‌های زیادی وجود دارد. آثار سفالی و نقوش کوزه‌های شکسته در این روستا که در حفاری‌های باستان‌شناسی این روستا به‌دست آمده، نشانگر این است که قدمت زندگانی در این منطقه به دوران تاریخی نوسنگی برمی‌گردد که برای مدتی متروکه و خالی از سکنه می‌شود و بعد از آن در زمان مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان زندگی در این روستا جان تازه‌ای به‌خود می‌گیرد. عده‌ای بر این باورند که در طول تاریخ و در جنگ‌های بزرگ ایران این روستا چندین بار مورد حمله قرار گرفته است. وجود چندین برج خرابه و یک حمام قدیمی که قدمت آنها به حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال پیش می‌رسد حاکی از آن است که زندگی در این روستا رو به گسترش بوده است. به گواه شاهدان و پیران خردمند این روستا، تا ۵۰سال پیش چراغ این حمام قدیمی روشن بوده و ساکنان این روستا از آن استفاده می‌کرده‌اند. جالب‌ترین آثار به‌دست آمده از پیشینه این روستا شبکه آبرسانی آب‌شیرین و وجود قنات‌های بسیار قدیمی بوده است. در شبکه آبرسانی روستا به طول چندین کیلومتر، از لوله‌های سفالی استفاده شده است. همچنین در طول هر چند صد‌متر حوض‌های کوچکی برای برداشت آب و ته‌نشینی مواد رسوبی تعبیه شده بود. اغلب مردمی که در این منطقه ساکن هستند اقوام مهاجر کرد هستند و اهالی با حفظ سنت به جا مانده از گذشتگان و نیاکان خود به گویش کردی کرمانشاهی اصیل صحبت می‌کنند. قدیمی‌های روستا از پیشینه کاشت انار در این محدوده می‌گویند که گویا روزی مردی زرتشتی نخستین درخت انار روستا را می‌کارد و این برمی‌گردد به 60سال پیش و ادامه‌ کاشتن نهال‌های انار تا به امروز و رونقی که در ۱۵سال گذشته این منطقه پیدا کرده است. مهمان‌نوازی اهالی هم در جذب گردشگر در این محدوده مؤثر بوده است.



   گشتی در باغ‌های انار 
 وقتی به روستای محمود‌آباد برسید نماد روستا مقابلتان ظاهر می‌شود؛ اناری بزرگ از جنس سنگ که وسط میدان کوچک روستا خوش نشسته و یک خوشامدگویی اناری به مهمانان می‌کند. از همین جا باغ‌های سرسبز شروع می‌شوند؛ باغ‌هایی پر از درخت‌های انار که البته در کنار آنها درختان دیگر هم هستند. در کنار تماشای این درختان زیبا قسمتی از رشته‌کوه‌های البرز هم مقابل چشمانتان خودنمایی خواهد کرد. از همان ابتدای ورود به روستا اهالی خونگرم و مهربان روستا شما را برای بازدید از باغ‌هایشان دعوت می‌کنند. حتما از این تعارف و دعوت‌ها استقبال کنید چون تماشای انار روی شاخه‌های درختان و چیدن آن با دستان خودتان لذت دیگری دارد. البته چیدن انار باید با اجازه صاحب باغ باشد و علت اصلی آن هم راه و روش چیدن است که باغداران بهتر می‌دانند. در اینجا چه هوس انار خوردن کرده باشید و چه نکرده باشید، از شما با این میوه بهشتی پذیرایی خواهد شد. آن طرف‌تر کارگران باغ که اغلب زنان به همراه کودکانشان هستند انارهای چیده شده را به سمت بساطی می‌بردند. بیشتر که دقت کنید متوجه خواهید شد که آن‌همه انار فقط برای چیدن در جعبه‌ها و ارسال به شهر نیست و تعداد زیادی از انارها هم همان جا در گوشه‌ای از باغ به رب انار و پودر انار تبدیل می‌شوند. از محصولات دیگر این روستا هم می‌توان به قیسی و زردآلو اشاره کرد که از سالیان دور در این روستا کاشته می‌شد. کنار هر باغی محصولات باغ با ترازویی برای اندازه‌گیری و فروش دیده می‌شود و اینجاست که مشتریان محصولات را بی‌واسطه، تازه و با قیمت مناسب به خانه می‌برند. فروش کلی و جزئی انار در اینجا سال‌هاست که رونق دارد. برای برگشت هم نگران نباشید قطاری که شما را به این روستا رسانده هنگام برگشت تقریبا ساعت 5بعدازظهر در این روستا توقف خواهد داشت و شما می‌توانید از همان راهی که آمده‌اید دوباره به تهران و ایستگاه راه‌آهن برگردید. نکته جالب اینجاست که بسیاری از کارگران این محدوده و حتی تعدادی خریدار محصولات این روستا هم که با شما به اینجا آمده‌اند در پایان روز با شما سوار قطار می‌شوند. به همین‌خاطر اغلب کوپه‌ها پر از زنان وکودکان و مردانی است که به دیار خود برمی‌گردند تا بعد از استراحتی شبانه دوباره صبح برای چیدن انارها به اینجا بیایند.



   چطور بریم به روستا؟
خبر خوش اینکه در این وضعیت گرانی و کمبود سوخت، امکان سفر با قطار هم مهیاست. می‌پرسید چطور؟ با قطار تهران- ساری در ایستگاه بین‌راهی محمودآباد این فرصت مهیاست. کافی است با اطلاع قبلی از زمان حرکت قطار، خودتان را به ایستگاه راه‌آهن تهران برسانید. طبق روال هر روز قطار حدود ساعت 5صبح حرکت و حوالی 8به ایستگاه محمود‌آباد می‌رسد. رفتن با قطار یک حسن دیگر هم دارد و آن این است که شما می‌توانید از زمانی که در قطار هستید برای خوردن صبحانه و تماشای کویر و البته کوهستان‌های چشم نواز لذت ببرید. حالا اگر تصمیم دارید با وسیله شخصی یا خودروی دیگری به این روستا بیایید یک راه ساده‌تر هم به شما پیشنهاد می‌کنیم؛ از خیابان‌های پر‌دود و همیشه ترافیک تهران خودتان به بزرگراه شهید بابایی برسانید و از آنجا هم وارد جاده تهران- فیروزکوه شوید. جاده فرعی سیدآباد مسیر شما را برای ورود به روستای محمودآباد تسهیل می‌کند. تقریبا 2ساعتی با خودرو تا این روستای خوش آب‌و‌هوا از تهران فاصله است. وقتی کم‌کم از تهران دور می‌شوید، ممکن است از خودتان بپرسید پس کو آن‌همه زیبایی؟ اما بهتر است زود قضاوت نکنید. بعد از گرمسار، منظره‌های قشنگ هم از راه می‌رسند. قطار به‌ترتیب در ایستگاه‌های بن‌‌کوه، کبوتر‌دره و سیمین‌دشت توقف می‌کند. خوشبختانه می‌شود بعضی از دیدنی‌ها را از توی واگن و همان‌جایی که هستید تماشا کرد، مثل آبشار نمک یا دره‌های قشنگی که در کبوتر‌دره وجود دارند. پیش از اینکه به فیروزکوه برسید، منظره‌ خیلی قشنگی از کوه‌ها جلوی چشم شماست. سال‌ها فرسایش یک اثر هنری زیبا از کوه‌ها به‌وجود آورده. ایستگاه‌های زرین‌دشت و مهاباد را هم که پشت سر بگذارید، به فیروزکوه می‌رسید. برای بازدید از روستای اناری باید در ایستگاه محمودآباد از قطار پیاده شوید. بی‌شک همراه شما از کوپه‌های دیگر هم خیل مسافران اغلب با زنبیلی در دست پیاده می‌شوند. بیشتر این افراد ‌کارگرانی‌ هستند که هر روز صبح می‌آیند تا در ازای دریافت مبلغی نه‌چندان قابل‌توجه به‌عنوان دستمزد، انارها را از شاخه‌ها چیده و در جعبه قرار‌دهند. زنانی هم با کودکانشان برای کار می‌آیند تا در چیدن انار، دسته‌بندی و جعبه کردن و تهیه رب کمک کنند. ناگفته نماند از فیروزکوه به بعد قشنگ‌ترین صحنه‌های مسیر را می‌بینید. در گزارش‌های هفته‌های بعدی صفحه گردشگری حتما از جاذبه‌های این مسیر برایتان خواهیم گفت.

کی بریم باغ انار ؟
اگر از ما می‌پرسید که بهترین زمان سفر به این روستا چه زمانی است؟ باید بگوییم که بازدید از باغ‌های انار در چهار فصل سال زیباست اما پیشنهاد ما فصل پاییز و به‌ویژه این روزهای منتهی به شب یلداست.

 رودخانه حبله‌رود و کوهستان زیبا 
حالا که به این روستا آمده‌ایم حیف است از طبیعت و جاذبه‌های دیگر گردشگری این روستا به راحتی بگذریم. در پس هیاهوی بازار داغ انارفروش‌ها، کمی آن طرف‌تر، اگر خوب گوش جان بسپارید صدای دلنوازی وسوسه‌تان می‌کند تا جلوتر بروید. جلوتر که رفتید دیگر شک نداریم که مثل ما شیفته رودخانه خواهید شد. اینجا رودخانه حبله‌رود است که از کوه‌های فیروزکوه سرچشمه می‌گیرد و با طی مسیری نسبتا طولاتی به استان سمنان می‌رسد. گرچه هوا سرد است اما این رودخانه و آب زلالش کار خود را با روح و روان شما انجام داده و انرژی مثبتی از این سفر با خود به همراه خواهید برد. البته کوهستان سنگی و دریچه‌های زیبا و تپه‌های باستانی اطراف روستای محمودآباد  را هم نباید از قلم انداخت.

خرید سوغاتی فراموش نشود
شک نداریم که قیمت بسیار مناسب و کیفیت خوب انارهای این روستا شما را وسوسه خواهد کرد تا با خود انارهای تازه به خانه آورده و به دوستان سوغات بدهید. ممکن است در قدم نخست به‌خاطر طولانی بودن مسیر برای خرید انار بیشتر محدود شوید اما یک پیشنهاد وی‍ژه برایتان داریم. باغداران اینجا سال‌هاست که تجربه ارسال محصولات به راه دور به صوت دربستی و پستی را دارند. پس با خیال راحت سفارش دهید و خرید کنید. در کمترین زمان خریدهای شما به در خانه‌تان ارسال خواهد شد. شما علاوه بر انار می‌توانید محصولات دیگر این میوه یعنی رب‌انار، آب‌انار و پودر انار را هم به قیمت بسیار مناسب تهیه کنید. اغلب محصولات مقابل خودتان تهیه می‌شوند و بابت کیفیت و بهداشت تولید محصولات خیالتان راحت باشد. البته جز انار، میوه به این روستا هم تعریفی است و حیف است که از این میوه میل نکنید.

جشنواره شکرانه برداشت انار کی هست؟
در مناسبت‌های مختلف از جمله روز ملی روستا یا فصل پاییز جشنواره‌های مختلفی از جمله جشنواره شکرانه برداشت انار با غرفه‌های فرهنگی و عرصه محصولات کشاورزی روستاییان و عشایر شهرستان فیروزکوه برپا می‌شود. این مراسم بیشتر با هدف شناساندن هر چه بیشتر محصول سالم و ارگانیک انار روستای محمودآباد و سایر قابلیت‌های کشاورزی این منطقه برگزار می‌شود. البته مراسم سنتی شکرگزاری برداشت محصول انار همزمان با فرارسیدن فصل برداشت انار، با حضور گردشگران از شهرهای گوشه و کنار و برخی مسئولان محلی برگزار می‌شود. شرکت در این جشنواره‌ها هم خالی از لطف نیست. امسال که گذشت اما برای شرکت در مراسم سال بعد جشن شکرگزاری اوایل مهرماه گوش به زنگ باشید.

مسئولان! هوای این روستا را داشته باشید
اهالی این روستا برخلاف سایر روستاهای دیگر افتخار حضور دائم در همه فصول سال را در روستا دارند. شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی است. کشت و تولید انار مرغوب در این ناحیه باعث شده است که در چند سال اخیر رتبه یک کشوری را از نظر کیفیت و کمیت به‌خود اختصاص دهد. از آنجا که این روستا زمین‌های حاصلخیز دارد، در وضعیت مناسبی به سر می‌برد و جوانان آن هیچ رغبتی برای مهاجرت به تهران ندارند اما یک مشکل سال‌هاست که اهالی را درگیر خود کرده است و آن هم عدم‌ساماندهی راه مواصلاتی روستای محمودآباد است. در فصول برداشت انار، حمل‌ونقل محصولات زراعی از محمودآباد به مراکز تحویل خارج از حوزه این روستا دغدغه‌ای بزرگ شمرده می‌شود و کشاورزان را با معضلات عدیده‌ای مواجه می‌کند. 

قطب انار تهران دقیقا کجاست؟
درباره موقعیت جغرافیایی روستا باید بگویم که حدود مرزی این روستا به طول ۱۰ کیلومتر و عرض ۴ کیلومتر در شمال‌شرق استان تهران است. شهرستان فیروزکوه، دهستان حبله‌رود، روستای محمودآباد آدرس دقیق این  معدن انار است.

انار
ماییم و اناری و کنون لحظه‌ی دیداری و فامیل گرفتاری و درمانده در این عصر گرانی و هر آن‌کس متمرکز به معاشی و تلاشی و لیکن به تمنای شب چله نشستند کناری و همه محو به گفتاری و لیکن همگی در هوس رنگ اناری و آهنگ اناری، که کوبند به مغزش و جهان خون گهی سرخ و گهی فاقد رنگش، که فریاد کشند از سر ناچار که این خیل گرفتار که ما را به کمی دان انار و خوشی لحظه‌ی دیدار، در این فصل پر از غصه و بیمار، بده دان اناری و اناری و اناری؛ که هرچند نباشد دگر اندیشه خُشباری و...