یادداشت
خوش‌بین باشیم اما...
عبدالرحیم گواهی _ نخستین سفیر ایران در ژاپن
ایران و ژاپن به‌عنوان دو تمدن تاریخی، در دوسر جاده ابریشم قرار داشته‌اند، ژاپن به‌عنوان معجزه اقتصادی جهان پس از جنگ جهانی دوم، یکی از باثبات‌ترین و مستحکم‌ترین اقتصادهای جهان را دارد که در طول تاریخ، روابط خوبی با ایران داشته است. در شرایط فعلی تحولاتی در روابط ایران و ژاپن قابل تحلیل است که به اختصار مورد اشاره قرار می‌گیرد.
نخست: اگر در شرایط کنونی روابط اقتصادی ایران و ژاپن کاهش داشته، ناشی از بی‌تدبیری است، چون ژاپنی‌ها همواره نسبت به ایران حسن نیت داشته و علاقه‌مند به‌کار با ایران بوده‌اند، حتی در دوران جنگ تحمیلی که ما بدترین روابط را با آمریکا داشتیم روابط اقتصادی خود را با ژاپن از 2میلیارد دلار به حدود 7میلیارد دلار رساندیم.
دوم: من به‌عنوان یک دیپلمات به سفر آتی آقای روحانی به توکیو خوش‌بین هستم اما آنچه نباید فراموش کرد این است که ژاپن منافع ملی خود را دارد؛ ضمن اینکه در منافع ملی این کشور، منافع ملی آمریکا هم مستتر است. به اعتقاد من اگر بخواهیم در سیاست، صفر و صدی نگاه کنیم به دیپلماسی نیاز نداریم، بلکه دیپلماسی، هنر بازی‌کردن در حوزه‌های خاکستری است؛ جایی که بخشی از منافع ملی شما و بخشی از منافع ملی طرف مقابل تأمین می‌شود. آنچه باید مورد تأکید قرار بگیرد این است که ما نباید ژاپن را در روابط بین ایران و آمریکا مخیر کنیم چون در این صورت انتخاب ژاپنی‌ها قطعا آمریکاست؛ باید بدانیم ژاپن منافع ملی خود را فدای ایران نمی‌کند، ما باید دریچه‌هایی پیدا کنیم که منافع ملی‌مان را در کنار منافع ملی ژاپن تامین کند. به‌عبارت دیگر نباید سیاستی در پیش بگیریم که خودمان را منزوی کنیم و در این میدان پرچالش فعلی، ما باید بازی خودمان را داشته باشیم.
سوم : دولت ژاپن در یک سال اخیر برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا ابتکارات و ایده‌هایی را مطرح کرد و پیشنهاد خوبی را هم آقای آبه درنظر داشت که ترامپ نیز با آن موافقت کرده بود، اما در لحظات آخر قبل از سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران، ترامپ قاعده بازی را به هم زد و آقای آبه نیز از طرح پیشنهاد خود انصراف داد. به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی اگر این‌بار آقای ترامپ عهدشکنی نکند می‌تواند گشایشی نسبی حاصل شود و روابط ما با آمریکا تا حدودی تلطیف خواهد شد.
چهارم : ژاپن کشوری اقتصادی با نیاز مشخص به انرژی و نفت خلیج‌فارس است، به‌عبارت دیگر آرامش خلیج‌فارس به نفع ژاپن است و ثبات بازار نفت برای این کشور اهمیت زیادی دارد. آنچه در این رابطه قابل اهمیت است اینکه ما نباید موضوعات تناقضی و تضادی را به‌عنوان محور مذاکرات در روابط قرار دهیم، بلکه مشترکاتی که هر دو طرف به آن نیاز دارند ازجمله تجارت آزاد نفت و امنیت انرژی می‌تواند موضوعی قابل مذاکره برای طرفین باشد.
پنجم: مبادله اخیر زندانیان بین ایران و آمریکا نشانه یک تفاهم و تعامل و یک درک مشترک بود که به‌رغم همه شرایط می‌شود کار کرد. حدس می‌زنم ترامپ با نزدیک‌شدن به انتخابات و جدی شدن مباحث استیضاح او، به یک تفاهم نسبی بیشتر نیاز دارد تا شعله‌ور‌تر‌کردن آتش تخاصم منطقه، ضمن اینکه یکی دونفر از تندروترین افراد کابینه ترامپ ازجمله جان بولتون کنار رفته‌اند و همه اینها نشانه‌هایی است که باعث می‌شود به سفر آقای روحانی به توکیو خوش‌بین باشیم.
