بیم و امید‌های یک تبادل

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

تنها خبری از جنس تبادل زندانیان ایران و آمریکا می‌توانست برای ساعاتی تمرکز رسانه‌های عربی را از تحولات عراق و لبنان دور کند. براساس باور عمومی تحلیلگران و رسانه‌های عرب، بخش مهمی از تنش‌های کنونی منطقه به تقابل تهران و واشنگتن، بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ برمی‌گردد و به این ترتیب طبیعی است که هرگونه رخدادی در روابط میان این دو کشور، برای رسانه‌های عرب‌زبان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد. ظرف 24ساعت گذشته، تحلیل‌ها و گزارش‌های متعددی درباره تبادل زندانیان ایرانی و آمریکایی در رسانه‌های عربی منتشر شده است. اگرچه بخش عمده این تحلیل‌ها نگاهی خوش‌بینانه به پایان مرحله بحرانی کنونی میان تهران و واشنگتن دارد، اما هنوز هم برخی تحلیلگران به‌وجود اراده واقعی در این دو کشور برای گفت‌وگو باور نداشته‌ یا شاید هم تمایلی به‌وجود چنین اراده‌ای برای حل بحران ایران و آمریکا ندارند. در ادامه بخشی از مهم‌ترین تحلیل‌های منتشر‌شده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی عرب‌زبان درباره تبادل زندانیان را گردآوری کرده‌ایم.

تهران و واشنگتن در مسیر مذاکره
«مذاکره نزدیک است»؛ این جمله را می‌توان به‌طور خلاصه، محور بخش عمده‌ای از تحلیل‌های عربی درباره مسیر روابط ایران و آمریکا دانست؛ تحلیل‌هایی که در حقیقت، ادامه خط پیش‌بینی حمد بن‌جاسم، وزیر خارجه سابق قطر به شمار می‌آید. او یک ‌ماه قبل با اشاره به ارسال پیام رئیس‌جمهور ایران برای رهبران کشورهای عرب خلیج‌فارس، نوشت: هیچ‌کس نباید محاسبات خود را بر مبنای وضعیت کنونی روابط ایران و آمریکا بنا کند. در این زمینه، عبدالله شایجی، استاد علوم سیاسی دانشگاه کویت با حضور در شبکه الجزیره، گفت: امیدوارم کسانی که روی جنگ ایران و آمریکا حساب باز کرده بودند، پیام تشکر ترامپ از ایران را بخوانند. من از ابتدا تأکید داشتم «نه جنگ، نه صلح» معادله 40ساله روابط تهران و واشنگتن بوده و تغییری هم نخواهد کرد. ترامپ به‌دنبال پیروزی ساختگی برای پایگاه اجتماعی خود است و ایران هم ‌به‌دنبال روزنه‌ای برای فروش نفت.
از سوی دیگر، یاسر ابوهلاله، مدیر سابق شبکه الجزیره در صفحه توییتر خود نوشت: همانطور که پیش‌بینی می‌شد، ایران و آمریکا در حال حرکت به سوی نقطه مذاکره هستند؛ تنها متضرر از معادلات کنونی منطقه کشورهایی خواهند بود که به امید رویارویی آمریکا با ایران، امتیازاتی تاریخی به دولت ترامپ اهدا کردند. لانه مدوار، مجری شبکه المیادین اما با اشاره به تشکر ترامپ از ایران و همچنین جزئیات بودجه جدید دولت ایران که روز گذشته تقدیم مجلس شد، نوشت: تمام کسانی که تصور می‌کردند فشار بر تهران، متحدان این کشور در لبنان و عراق را ضعیف می‌کند، اکنون به خوبی فهمیده‌اند به‌رغم تمام فشارها، هیچ تغییری در معادلات اساسی ایجاد نخواهد شد. ایران با مقاومت از فشار حداکثری تحریم‌ها عبور کرده و متحدان این کشور هم به راه خود ادامه خواهند داد. اشاره مدوار به سخنان ‌ماه گذشته سمیر جعجع، رهبر حزب نیروهای لبنان است که گفته بود معادلات داخلی لبنان بعد از حمله نظامی آمریکا به ایران باید از نو طراحی شود.

خبری از مذاکره نیست؛ فشار حداکثری به نتیجه رسیده
«اتفاق بزرگی رخ نداده است»؛ در مقابل موج خوش‌بینی فوق‌الذکر، بخش دیگری از تحلیلگران عربی معتقدند رسانه‌ها بیش از حد تبادل زندانیان را بزرگنمایی کرده‌اند و نمی‌توان این رخداد را نقطه‌ای سرنوشت‌ساز در روابط 2کشور دانست. یوسف الشروف، تحلیلگر اقتصادی نوشت: آزادی 2زندانی را به‌معنای امکان توافق بر سر برنامه هسته‌ای، برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران به شمار می‌آورند! یعنی حل مشکل 2زندانی مانند حل مشکل هسته‌ای یک کشور است. این تحلیل‌ها بیشتر شبیه شوخی است.
از سوی دیگر، علی باقر، تحلیلگر ترک که عمدتا مقالات و مصاحبه‌های او در رسانه‌های عرب‌زبان منتشر می‌شود و البته مواضع ضد‌ایرانی دارد، در مصاحبه با شبکه العربی، گفت: حادثه تبادل زندانیان بیش از هر چیز نشانگر مؤثر‌بودن سیاست فشار حداکثری علیه ایران است؛ سیاستی که به باور تحلیلگران نزدیک به ایران بی‌نتیجه بود! تهران در ادامه امتیازهای بیشتری تقدیم آمریکا خواهد کرد. عبدالرحمن الراشد، مدیر مؤسسه العربیه و مشاور رسانه‌ای ولیعهد سعودی نیز در خط تحلیلی مشابهی در روزنامه الشرق‌الاوسط نوشت: تبادل زندانیان تهران و واشنگتن بیش از آنکه نشانه‌ای از حرکت به سوی مذاکره باشد، بیانگر تضعیف موقعیت ایران در مقابل آمریکا به‌دلیل فشار تحریم‌ها و همچنین بحران‌های داخلی این کشور است.
عبدالخالق عبدالله، مشاور سابق ولیعهد ابوظبی و از تحلیلگران نزدیک به حاکمیت امارات، اما در لحنی تندتر، خطاب به رئیس‌جمهور آمریکا نوشت: آقای ترامپ، تشکر از یک نظام تروریست‌پرور برای آزادی 2زندانی معنای خوبی ندارد.

چرا اسرائیل نگران است؟
طی روزهای گذشته، همزمان با پیوستن چند کشور اروپایی به سازوکار مالی اینستکس و همچنین تبادل زندانیان ایران و آمریکا، حجم حملات رسانه‌ای سیاستمداران رژیم صهیونیستی علیه ایران افزایش یافته است؛ از نتانیاهو که به جامعه جهانی هشدار داده کنار آمدن با ایران کار درستی نیست، تا اسرائیل کاتز، وزیر خارجه این رژیم که ایران را تهدید به بمباران موشکی کرده است. روزنامه العربی الجدید در این زمینه می‌نویسد: اگرچه حملات رسانه‌ای علیه ایران در سایه بحران انتخاباتی کنونی در اسرائیل طبیعی است، اما نمی‌توان از نگرانی این رژیم نسبت به حل بحران برجام و گفت‌وگوهای ایران با غرب چشم‌پوشی کرد؛ چرا‌که بخش عمده این حملات به پایگاه راست افراطی و حزب لیکود مربوط می‌شود؛ جریانی که از ابتدا با توافق برجام مخالف بود.