چانه‌زنی در مجلس برای حل معضل پسماند
سهم شهرداری‌ها از مالیات بر ارزش افزوده با هدف حل معضل پسماند افزایش می‌یابد جمع‌آوری کوه زباله در جنگل‌های شمال کشور در گرو بودجه اختصاصی برای مدیریت پسماند است
زهرا رفیعی _ خبر‌نگار
باران‌های پاییزی در شمال کشور جان دوباره‌ای به شیرابه زباله‌های دپوشده در دل جنگل‌های هیرکانی داده است. ولی موضوع زباله و مدیریت آن به کندی در حال پیشروی است. اختصاص یک‌درصد از مالیات بر ارزش افزوده به شهرداری‌ها اگر به تصویب برسد و مدیران شهری آن را برای مدیریت پسماند هزینه کنند، شاید بتوان گفت که حل معضل زباله روزی به سرانجام برسد. نمایندگان مجلس هم‌اکنون در حال بررسی همین بخش از قانون ارزش افزوده‌اند.
هیچ‌کس دوست ندارد زباله همسایه‌اش را نگهداری کند. در شهرهای شمالی جایی برای دفن زباله‌های شهرها و روستاهای دیگر وجود ندارد. زباله‌های شهرهای بزرگ در کنار روستاهای کوچک دپو شده‌اند و این مسئله صدای اعتراض مردم محلی را بلند کرده است. مسعود تجریشی، معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست به همشهری می‌گوید: سازمان برنامه و بودجه بیش از یک‌سال است طرحی در دست مطالعه دارد که براساس آن بیش از هزار محل دفن زباله در هر شهر و روستا به تعداد کمتری تبدیل شود و آن تعداد محدود هم مجوزهای محیط‌زیستی را برای جلوگیری از آلودگی آب‌های جاری، سفره‌های آب زیرزمینی و خاک اخذ کنند.
به گفته تجریشی، کم‌شدن تعداد محل دفن و دپوی زباله می‌تواند کمک کند تا دولت با منابع محدود خود بهتر و با استاندارد بالاتری موضوع زباله را مدیریت کند. قانون برنامه ششم توسعه، سازمان برنامه و بودجه را برای این منظور موظف کرده است.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: نکته دیگر در مورد پسماند این است که هیچ منبع مالی مشخصی برای مدیریت پسماند در منابع مالی دولت وجود ندارد و طبق قوانین، شهرداری‌ها نیز نمی‌توانند بار مالی جمع‌آوری زباله را روی دوش مردم بگذارند. مدیریت پسماند فعالیتی غیراقتصادی است. یعنی وقتی شهرداری‌ها نمی‌توانند هزینه تمام‌شده دفع زباله را تامین کنند، به سراغ گزینه دپوی زباله آنچنان که در شهرها می‌بینید، می‌روند.
نقش مافیای زباله
وی در مورد مافیای زباله که زباله بی‌قیمت را به متقاضیان می‌فروشند و سود چندصد میلیاردی از این محل نصیب‌شان می‌شود گفت: هزینه جمع و دفن بهداشتی زباله هزینه‌ای به‌مراتب بیشتر از بودجه‌ای است که برای آن اختصاص یافته است. هم‌اکنون بخشی از هزینه جمع‌آوری بهداشتی زباله با فروش پلاستیک، کاغذ و مواد ارزشمند درون زباله‌ها به‌دست می‌آید. بنابراین در موضوع زباله، بخش قابل توجهی از هزینه‌ها را باید مردم تامین کنند و بخشی دیگر را شورای شهر با تصویب قوانین. شورای شهرهای بزرگی مثل تهران، می‌توانند تصمیم بگیرند که زباله تهران تا 5سال آینده با فرهنگسازی به نصف کاهش یابد. اما زباله از نظر مدیریت شهری یعنی هزینه، بر دوش دولت قرار می‌گیرد. البته برخی از زباله‌ها ارزش اقتصادی بالایی دارند. هم‌اکنون نخستین مرکز بازیافت زباله‌های الکترونیکی در قزوین راه‌اندازی شده و به‌دنبال گسترش بازیافت زباله‌های الکترونیکی با دانشگاه اصفهان هستیم. عناصر استفاده‌شده در زباله‌های الکترونیکی بسیار گران‌قیمت است.
بودجه؛ شرط اصلی امحای زباله‌های شمال
مسعود تجریشی افزود: سال گذشته، برنامه سازمان حفاظت محیط‌زیست برای دپوی زباله در شمال برنامه‌ای ارائه کرد و تأیید فرمانداران و استانداران را نیز گرفت، اما اجرای آن نیاز به پول دارد. تامین منابع مالی در کشور به دولت متصل است. اینکه مجلس دنبال لایحه از دولت برای تصویب فوری در مجلس است، به این دلیل است که محل تامین بودجه را نمی‌داند. دولت هم که فعلا منبع مالی برای آن ندارد. دولت در شرایطی است که صرفا می‌تواند حقوق پرداخت کند و به کارهای زیر‌ساختی کمتر می‌تواند رسیدگی کند.
او با اشاره به معایب اقتصاد نفتی که خود را در اجرایی‌نشدن چنین پروژه‌هایی نشان می‌دهد گفت: شهرداری‌های بزرگ باید وارد موضوع دفن زباله‌ها شوند و آن را به فعالیتی اقتصادی تبدیل کنند و نگاه‌شان را در مورد اینکه دولت تامین‌کننده منابع مالی دفن زباله است تغییر دهند. شوراهای شهر و شهرداری‌ها می‌توانند روی تغییر قوانین، تغییر بسته‌بندی کالاها و البته فرهنگسازی کار کنند. فرایند تولید تا بازیافت زباله را نیز باید اقتصادی‌تر کرد.
وی در مورد زباله شمال گفت: برای مدیریت زباله در شمال به‌دلیل اینکه فضای فیزیکی چندانی وجود ندارد، گزینه چندانی ندارید. این زباله باید سوزانده شود و برای سوزاندن، نیاز به سرمایه‌گذار دارد. تامین منابع مالی از طریق فروش برق تولیدی به‌دلیل گرانی برای دولت مقرون‌به‌صرفه نیست. مشکل زباله در ایران مشکل‌آفرین شده است. 30سال پیش محل دفن زباله در قائمشهر کنار رودخانه بود، پارسال هم وضعیت همانگونه بود.
ممنوعیت تولید زباله از مبدا
به اعتقاد مسعود تجریشی پسماند نیز باید مانند آلودگی هوا توسط شوراهای شهر مدیریت شود. وی در این‌باره گفت: آنها باید بتوانند متناسب با ظرفیت شهرها قانونگذاری کنند، قوانینی مثل اینکه در شهرهای شمال بطری نیم‌لیتری آب اصلا عرضه نشود یا در شرکت‌های تولیدی کلانشهرها اجازه عرضه مواد غذایی در تتراپک عرضه نشود.
امسال برای نخستین‌بار قرار شد که از تولیدکننده بین 3 تا 4دهم درصد برای هزینه‌های جمع‌آوری و بازیافت زباله مبلغی اخذ شود. معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: محل هزینه‌کرد این درآمد که 800میلیارد تومان است بین وزارت کشور و سازمان حفاظت محیط‌زیست محل اختلاف است. آنها می‌گویند که این بودجه بایدمستقیم به شهرداری‌ها داده شود، ما می‌گوییم که باید این پول به شرکت‌های بازیافت پرداخت شود. ما مدیریت زباله را بسیار دیر شروع کرده‌ایم. شهرداری‌ها الان در شرایط اقتصادی فعلی برای تامین منابع مالی دچار مشکل هستند. متأسفانه این موضوع نیز به نتیجه نرسیده و وزارت صمت با آن مخالفت کرده و مانند سال گذشته ابتر شده است.
او گفت: 2هفته پیش در مجلس بحث پرداخت یک‌درصد از مالیات بر ارزش افزوده، برای شهرداری‌ها مطرح بود که امیدوارم چون براساس قانون برنامه ششم توسعه است، مصوب شده باشد. اگر این رقم تحقق یابد به بنیه شهرداری‌ها کمک خواهد کرد ولی قانونگذار محل هزینه‌کرد آن را مشخص نکرده است. امیدوارم شوراهای شهر مانع از تخصیص این پول برای هزینه‌های جاری مثل پرداخت حقوق شوند و برای کارهای زیربنایی مثل خرید اتوبوس و مدیریت پسماند صرف شود. البته سال96 برای سال97 از نمایندگان خواستیم که یک‌میلیارد دلار از صندوق ملی توسعه برای حل معضل پسماند شمال در 3سال اختصاص دهند ولی مورد توافق قرار نگرفت. در نهایت آن پول به کسانی داده شد که اصلا متقاضی نبودند. وقتی نمایندگان می‌گویند برنامه بیاورید باید به فکر تامین محل تامین اعتبار طرح هم باشند.
زباله‌های شمال ناشی از هجوم سفرهای غیرمسئولانه و مکرر است
علی‌اصغر‌یوسف‌نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی و نماینده شهر ساری در مجلس، معضل زباله را ناشی از سفرهای مکرر شهروندان از دیگر استان‌ها به شهرهای شمالی عنوان کرد و گفت: بیش از 2 تا 3برابر جمعیت هر شهر در فصول مختلف به شمال سفر می‌کنند. به‌عنوان مثال، استان مازندران حدود 3میلیون نفر جمعیت دارد، ولی رکورد 10میلیون نفر مسافر را هم دارد. تولید زباله بخشی از پیامد این مسافرت‌هاست. مجلس برای ساماندهی زباله هرساله بودجه جداگانه ای را اختصاص می‌دهد. امسال هزار میلیارد تومان برای این کار در بودجه اختصاص یافت. اختصاص بودجه به شهرداری‌ها از محل درآمدهای ارزش افزوده در حال بررسی بوده و هنوز قطعی نشده است. این موضوع دستور چهارم کمیسیون اقتصادی است. در لایحه ارزش افزوده، برای پیامد معضلات زیست‌محیطی هم اعتباری درنظر گرفته شده که به موجب آن مسببان آلودگی باید جرایمی را به‌حساب شهرداری‌ها واریز کنند. آن چیزی که در ماده38 برنامه ششم توسعه درباره موضوع زباله و پسماند، موظف شده‌اند ناظر بر این است که نمایندگان مجلس و کمیسیون‌های تخصصی علاقه‌مند به حل این معضل هستند. برای اینکه از این امکان بتوان بیشترین استفاده را کرد، دولت باید ایده‌های خود را به میان آورد. وی با اشاره به اینکه دولت لایحه پسماند با اولویت استان‌های شمالی را ارائه کرده است، گفت: کلیات این لایحه مرداد‌ماه امسال با 77درصد رأی مثبت به تصویب رسیده و جزئیات آن نیز در مجلس در حال بررسی است. در این لایحه بر مشارکت دولت، شهرداری‌ها و بخش خصوصی برای پسماند تأکید شده است. خرید تضمینی برق تولیدشده از زباله‌سوز‌ها که پیشنهاد و مصوب دولت است نیز در همین لایحه گنجانده شده است. به شهرداری‌ها تکلیف شده که بخشی از درآمدهای خود را برای زباله اختصاص دهند و برای بخش خصوصی، معافیت‌های مالیاتی درنظر گرفته شده است. یوسف‌نژاد در مورد آخرین وضعیت مدیریت زباله‌ها در شمال گفت: در مازندران، چند مرکز دپوی زباله تعیین شده و 2کارخانه زباله‌سوز در ساری و نوشهر در حال راه‌اندازی است. زباله‌سوز نوشهر تا 95درصد پیشرفت فیزیکی کرده و تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. پیشرفت احداث زباله‌سوز ساری حدود 40درصد است. معضل زباله بدون مشارکت تخصصی سازمان حفاظت محیط‌زیست، فرمانداری، استانداری و شهرداری‌ها و البته بخش خصوصی برطرف نخواهد شد.
در همینه زمینه :
