درخت
قانون علیه تبر
نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران: مدیریت شهری فعلی در برابر قطع درختان با هیچ‌کس شوخی ندارد
حامد فوقانی:
درختان، این موجودات زنده نازنین، جان‌شان را عده‌ای می‌گیرند اما همچنان ریشه‌های قانونی که باید حمایت‌شان کنند، جان ندارند. مشکل کجاست، درحالی که قوانین محکمی برای مقابله با تبرهایی که به تنه درختان می‌خورد، وجود دارد؟ از جمله قانون 686 مجازات اسلامی؛ آیا مسکوت مانده؟ اصلا انگار نبوده و نیست.
همین شد که طی یک‌دهه اخیر بسیاری از باغات شهر تهران نابود شد و جای‌شان را برج‌های بتنی گرفت که اساسا همخوانی‌ای با ذات انسان ندارند. تنها و تنها کسب منافع مالی و سود بیشتر سبب شد تا عده‌ای با دادن جریمه‌های بسیار پایین- به راحتی آب‌خوردن- تیشه بر درختان بزنند و ساختمان‌های چند طبقه را جای‌شان بنشانند. برخی دیگر گازوئیل پای درختان ریختند، گروهی مستقیما آتش افروختند و برخی آب را به روی ریه‌های شهر بستند. البته که در این میان عده‌ای هم بودند که نتوانستند از عهده آبیاری باغ خود برآیند و چه درختان تنومندی جلوی چشم‌شان خشک شد.
آنها نظاره‌گر بالادستی‌ها بودند که تاورکرین‌ها را عمود می‌کردند تا به‌زودی بلندمرتبه‌ای را علم کنند اما خودشان دندان به هم می‌ساییدند؛ از اینکه قناتها به‌خاطر همان برج‌های نامانوس خشک می‌شدند. اینها هنوز هم هستند و چشم انتظار تصمیمات محکمی مانده‌اند تا اندک آبی که پای درختان می‌رسد، جاری بماند؛ مثل آنهایی که در باغات نیاوران و محدوده جماران ساکن هستند.
اما حالا نباید برای باغات از دست‌رفته مرثیه‌خوانی کرد، چراکه فایده‌ای ندارد. باید جلوی روند پول در برابر تخریب درخت را گرفت. همانطور که نجفی، شهردار تهران وعده داده؛ «اجازه نمی‌دهیم ساخت‌و‌ساز لطمه‌ای به درختان شهر و خیابان ولیعصر بزند.» از سوی دیگر رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران هم می‌گوید که مدیریت شهری دوره فعلی با کسی درخصوص درختان شوخی ندارد. زهرا صدراعظم نوری در گفت‌وگو با همشهری بارها و بارها تأکید می‌کند که به هیچ عنوان حاضر نیستند برای ایجاد درآمد در شهر، درختان را فدای منافع اقتصادی کنند.
با این اوصاف باید منتظر ماند و دید که در آینده آیا درختان باقیمانده شهر تهران همچنان پابرجا می‌مانند و بی‌جهت در برابر اندیشه‌های سود‌جویانه برخی کمر خم می‌کنند یا خیر؟ البته که درختان هم عمری دارند و با برنامه‌ای که شهرداری برای احیای 750چنار خیابان ولیعصر آغاز کرده و کاشت چند میلیون نهال درخت در پایتخت در دستور کار قرار داده، می‌توان امیدوار بود که این شهر همچنان لکه‌های سبز خواهد داشت. صدالبته که ما شهروندان هم در حفظ و گسترش فضای سبز مسئولیت‌هایی داریم.
در ابتدای آغاز به‌کار دوره جدید مدیریت شهری تهران، در اقدامی تأسف‌برانگیز تعدادی از درختان قلع و قمع شدند که پاسخی در خور‌توجه به همراه داشت. ماجرا از آن قرار بود که در پاییز امسال فروشگاه خودرویی واقع در محدوده خیابان شهیدقرنی و پسیان در خیابان ولیعصر برای دیده‌شدن بهتر تابلو و درون فروشگاه، بیش از 20اصله چنار را سربرداری یا از نیمه‌تنه قطع کرد. ابتدا گزارشی از این موضوع در روزنامه همشهری به چاپ رسید و همزمان نیز شهردار تهران، شهردار منطقه یک و مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، دستور به پیگیری موضوع دادند.
سرانجام نیز شکایت از متخلفین و ذینفعان ملک مذکور در دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه 37 مطرح شد و عوامل سهل‌انگار شهرداری از کار برکنار شدند و در اختیار مراجع انضباطی قرار گرفتند. پس از این هم جریمه 4میلیاردی برای آن فروشگاه درنظر گرفته شد. این اقدام مدیریت شهری بارقه‌های امید فراوانی را برای برخورد قاطع با آنهایی که درختان را بی‌مورد قطع می‌کنند به‌وجود آورد. حالا نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست می‌گوید: «شورای شهر پنجم قویا با هرگونه تخریب و نابودی باغات و قطع اشجار مقابله می‌کند.» اگرچه او از مردم می‌خواهد به‌عنوان دید‌بان‌های شهر، همراه و چشمان بیدار مدیران باشند.
مصوبه برج‌باغ‌ها اصلاح می‌شود
یکی از مصوباتی که طی سالیان گذشته سبب نابودی باغات تهران شده است، مصوبه معروف برج‌باغ‌‌هاست. مصوبه دوره سوم شورای شهر تهران که در آن به سازندگان اجازه داده می‌شد تا از 30درصد مساحت ملک برای ایجاد تراکم و سطح اشغال استفاده کنند ولی 70درصد باغ را حفظ کنند اما در عمل اتفاقات دیگری رخ داد. گودبرداری عظیمی که برای ایجاد تراکم در این 30درصد صورت گرفت، احداث پارکینگ‌های زیرزمینی، بسته‌شدن مسیر قناتها، ایجاد رمپ و لوپ‌های داخل ملک و خیلی از مسائل دیگر سبب شد تا باغات زیادی طبق همین مصوبه از بین بروند.
در شورای چهارم شهر تهران نیز بارها این مصوبه به‌ویژه از سوی رحمت‌الله حافظی، رئیس وقت کمیسیون سلامت و محیط‌زیست مطرح و به چالش کشیده شد اما یکی از نتیجه‌های آن صدور پایان‌کار به شرط حفظ 70درصدی باغ بود. البته این هم التیام موقتی بر درد نابودی باغات بود و طرح‌هایی مثل الزام سازنده به کاشت 4برابر درختان قطع‌شده هم سرانجام نامعلومی پیدا کرد. اما نوری می‌گوید: «اکنون بحث برج‌باغ‌ها در شورای شهر پنجم نیز مطرح شده و جمع‌بندی تاکنون این بوده که در همکاری با شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور نیاز به بازنگری اساسی است». او می‌گوید: «حتی به‌دنبال این هستند هر مصوبه‌ای که به درختان و فضای سبز شهر آسیب می‌زند را ابطال کنند». به گفته وی، کمیسیون تبصره ذیل کمیسیون ماده 7 شورا فعال است با هرگونه قطع اشجار برخورد خواهد کرد.
بودجه‌ای برای تملک باغات
در این میان گفته می‌شود که در بودجه سال آینده شهر تهران مواردی دیده شده که می‌تواند به حفظ باغات و توسعه فضای سبز کمک کند. رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران در همین ارتباط می‌گوید: «در تبصره‌های بودجه 97 شهر، ردیفی درنظر گرفته شد که براساس آن تمام عوارض حاصل از قطع اشجار و جرائم مربوط به ذیل تبصره ماده 7باغات و فضای سبز، مستقیما صرف تملک باغات با اولویت مناطق کم‌برخوردار شود».
آنچه زهرا صدراعظم نوری درخصوص مناطق کم‌برخوردار اشاره می‌کند به مناطق 7، 9، 10، 11، 17و 20 شهر تهران ارتباط پیدا می‌کند که از نظر سرانه فضای سبز به ازای شهروند کمترین سهم را در میان مناطق 22گانه دارا هستند. نوری از طرف دیگر می‌گوید که در بودجه سال آینده پیش‌بینی شده تا از محل مصوبه ردیف بودجه تملک باغات و فضای سبز شهر، 50درصد صرف باغات کن شود. مورد دیگری که برای حفظ باغات کن اشاره می‌کند بودجه قابل توجه برای این منظور است، آنگونه که اعضا در بررسی بودجه سال 97 مبلغ 50میلیارد تومان را برای تملک و ساماندهی باغات بخش شمال غربی پایتخت اختصاص دادند.
باغات و درختان شناسنامه‌دار می‌شوند
شناسنامه‌دار شدن باغات و درختان شهر هم موضوعی بود که در دوره پیشین شورای شهر تهران مطرح شد اما به سرانجام نرسید و پیگیری آن به شورای فعلی، ارث رسید. رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست می‌گوید که البته از حدود 6400باغ تاکنون اطلاعات 3400 باغ شهر برداشت شده است. او همچنین اظهار امیدواری می‌کند که شناسنامه درختان هم به‌زودی آماده شود.
هماهنگی دستگاه قضا بیشتر شود
یکی از مباحثی که همیشه مطرح بوده و اخیرا نیز شهردار تهران به آن اشاره کرد، همکاری بیشتر قوای سه‌گانه به‌خصوص قوه قضاییه برای حفظ فضای سبز شهر بوده است. بارها کارشناسان شهری از دستگاه قضایی خواسته‌اند که اگر مالکی به عمد درختان یک‌باغ را قطع کرد، آن ملک با رأی دادگاه به نفع شهر مصادره شود یا جریمه‌های سنگین و اجرایی برای او درنظر بگیرند؛ موردی که کمتر اتفاق افتاده است. با این حال نوری می‌گوید که کم‌لطفی است که بگویم دستگاه قضایی اقدامی نمی‌کند.
به گفته او، وظیفه مدیریت شهری یک‌سری موارد است و دستگاه قضایی یک‌سری موارد دیگر. این عضو شورای شهر تهران می‌گوید: «مدیریت شهری از باغات حراست و حفاظت کند و چنانچه با تخلفی مواجه شد به استناد قوانین عمل کند؛ مثل تبصره یک ماده 4 و ماده 6 قانون حفظ و گسترش فضای سبز که می‌تواند طبق آن جرایم سنگینی را درنظر گرفت. اما درخصوص مجازات فردی و تصرف ملک این دستگاه قضاست که باید ورود پیدا کند». او در پاسخ به این سؤال که آیا مدیریت شهری در راستای حفظ فضای سبز دست تنهاست یا خیر، می‌گوید: «به هرحال هماهنگی‌ها باید بیشتر شود و مجازات از سوی قوه قضاییه شدت بیشتری بگیرد».
- ذره‌بین
قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مواد مختلفی را برای برخورد با خاطیان دارد که از آن جمله می‌توان به مواد یک، 4و 6آن اشاره کرد.
ماده یک این قانون، قطع درخت را بدون اجازه شهرداری ممنوع اعلام کرده است. البته این قانون با ضوابط و شرایطی خاص، به شهرداری اجازه داده است درصورت لزوم، اقدام به قطع درخت کند. این قانون مقرر کرده است: «به‌منظور حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان، قطع هر نوع درخت و یا نابودکردن آن به هر طریق در معابر، میادین، بزرگراه‌ها، پارک‌ها، بوستان‌ها، باغات و نیز محل‌هایی که به تشخیص شورای اسلامی شهر، باغ شناخته شوند، در محدوده و حریم شهرها بدون اجازه شهرداری و رعایت ضوابط مربوط ممنوع است».
گفتنی است در تبصره این ماده آمده: «درخت از نظر این قانون هر درختی است که محیط بُن آن از 50سانتی‌متر بیشتر باشد». تبصره یک ماده 4 قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها هم مقرر کرده است: « قطع درخت در محل‌های مشمول این قانون از تاریخ ابلاغ شناسنامه ممنوع است، مگر با تحصیل اجازه که طبق مقررات آیین‌نامه مذکور در ماده 12 داده خواهد شد». اما یکی از مواد جالب قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها ماده 6 است. چنان که در این ماده آمده است: «کسانی که اراضی و باغ‌های آنها بیش از 500مترمربع باشد و بدون اجازه شهرداری اقدام به قطع درخت کنند، به‌نحوی که باغ یا زمین مشجری از بین ببرد، آن زمین به‌طور کامل به نفع شهرداری ضبط می‌شود».
در مواد 684، 685 و 686 قانون مجازات اسلامی- تعزیرات، به جرائمی می‌پردازد که عمل ارتکابی علیه درختان و محصولات زراعی و باغات مربوط است. آنطور که در ماده 686 این قانون آمده است: «هر کس درختان موضوع ماده یک قانون گسترش فضای سبز را عالماً، عامداً و برخلاف قانون مذکور قطع کند یا موجبات از بین‌رفتن آنها را فراهم آورد، علاوه بر جبران خسارت وارده حسب مورد به حبس تعزیری از 6ماه تا 3 سال و یا جزای نقدی از 3 میلیون تا 18 میلیون ریال محکوم خواهد شد».
