گران تمام شدن موادغذایی و افت تقاضا
نوسان قیمت و عرضه اقلام خوراکی و محصولات‌غذایی، زمینه حذف برخی از این اقلام را از سبد مصرفی برخی خانوارها فراهم کرده است. با مهدی کریمی‌تفرشی، رئیس هیأت مدیره تعاونی تولیدکنندگان محصولات‌غذایی گفت‌وگو کرده‌ایم.
تأثیر نوسان قیمت اقلام خوراکی بر سبد مصرفی خانوارها چگونه بوده است؟
قیمت تمام‌شده تولید و نرخ خرده‌فروشی محصولات غذایی ارتباط تنگاتنگی با سبد مصرفی خانوارها دارد. بر این اساس در جوامع مختلف تامین امنیت غذایی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و شاخص قیمت موادغذایی به‌عنوان یک متغیر کلیدی و اثرگذار در عرضه‌و‌تقاضا و محاسبه نرخ تورم است. در چنین شرایطی طی ماه‌های اخیر نرخ تورم گروه خوراکی‌ها در مناطق شهری و روستایی روند رو به رشدی داشته به‌طوری که در تیرماه امسال نرخ تورم گروه خوراکی‌ها نسبت به‌مدت مشابه سال قبل حدود 9/71درصد افزایش داشته است. این نرخ تورم به‌معنای کوچک‌تر شدن سبد مصرفی خانوارها و کاهش سهم محصولات صنایع‌غذایی در سفره آنان است. در واقع افزایش قیمت محصولات، رشد تورم و افزایش نیافتن درآمد خانوارها متناسب با نرخ تورم، کاهش تقاضا برای مصرف موادغذایی را به‌دنبال داشته است؛ به‌نحوی که برخی مواد غذایی مانند گوشت، لبنیات، میوه و‌تره‌بار و... از سبد مصرفی برخی خانوارها حذف شده است.
چرا تولید مواد غذایی گران تمام می‌شود؟
قیمت تمام‌شده بالا، نوسان تولیدات کشاورزی و نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی و تنگنا‌های‌ارزی و تعرفه‌ای واردات این اقلام از سویی و از سوی دیگر فرسودگی ماشین‌آلات و پایین‌بودن نرخ بهره‌وری نیروی کار، مشکلات تامین مواداولیه و بسته‌بندی و برندسازی ازجمله مهم‌ترین عوامل مؤثر در افزایش قیمت تمام‌شده محصولات صنایع‌غذایی در ایران است. همچنین مواداولیه مورد نیاز این صنعت اغلب محصولات فصلی بوده و واحدهای تولیدی باید در مدت زمانی خاص و کوتاه همه نیاز خود به این مواداولیه را تامین کنند. از سوی دیگر کشاورزان تمایل چندانی به فروش قسطی و نسیه محصولات تولیدی خود ندارند و تولیدکنندگان صنایع غذایی، ناگزیر به تامین مواداولیه به صورت خریداری نقدی هستند که این موضوع تامین سرمایه در گردش و بازگشت نقدینگی به این صنایع را با مشکل مواجه کرده است. از سوی دیگر رکود و رشد هزینه تمام‌شده تولید، زمینه کاهش عرضه مواد غذایی تولید داخل به بازار و رشد تقاضا برای واردات مواد غذایی را به‌دنبال داشته است. همچنین افزایش نرخ ارز، حاشیه سود صنایع غذایی کشور را کاهش و هزینه‌های تولید این اقلام را افزایش داده است.
راهکار کاهش هزینه تمام‌شده تولید محصولات غذایی چیست؟
به کارگیری سیاست‌های مناسب ارزی و تعرفه‌ای می‌تواند ضمن کاهش نرخ تورم، به‌ویژه تورم قیمت تمام‌شده تولید موادغذایی، به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و صنایع‌غذایی کمک کرده و با کاهش هزینه تمام‌شده تولید موادغذایی، زمینه کاهش قیمت خرده‌فروشی و مصرف‌کننده این اقلام در بازار مصرف فراهم شود. در شرایطی که افزایش قیمت تمام‌شده تولید صنایع غذایی به ناکارآمدی نظام توزیع و شکل‌گیری مفاسد در بازار داخلی دامن می‌زند، سیاستگذاری مناسب می‌تواند ضمن افزایش تولید داخل مواد غذایی به‌خودکفایی در این بخش منجر شود و با پیروی قیمت موادغذایی از نظام عرضه و تقاضا، قیمت این اقلام از نوسانات نرخ ارز و واردات نیز مصون می‌ماند.