قطر و ایران؛ از جنگ نیابتی تا اتحاد استراتژیک

جهان طی سال‌های گذشته شاهد چرخش‌های اساسی و حتی گاهی کم‌نظیر در مواضع کشورهای خاورمیانه بوده است؛ چرخش‌هایی که نقطه عطف آنها تا اندازه قابل توجهی به بحران سوریه مربوط است. تقریبا تمام کشورهایی که ائتلافی قدرتمند و گسترده را برای حمایت از مخالفان دولت اسد و تغییر نظام در سوریه تشکیل داده بودند، امروز مواضع خود را در قبال دمشق تغییر داده‌اند؛ از کشورهای عربی گرفته که برای بازگشایی سفارت‌های خود در پایتخت سوریه با یکدیگر رقابت می‌کنند تا ترکیه که به‌طور کلی اولویت سیاسی خود را از سقوط نظام اسد به مهار تهدید گروه‌های جدایی‌طلب کرد تغییر داده است. در این میان برخی کشورها از تغییر موضع نسبت به نظام سوریه هم فراتر رفته و تحول اساسی در روابط خود با ایران به‌وجود آورده‌اند؛ ازجمله قطر که کمتر از 8سال قبل یکی از مهم‌ترین بازیگران جنگ نیابتی با ایران در بحران سوریه به شمار می‌آمد اما حالا مقامات این کشور تهران را کشوری شریف و حتی متحد استراتژیک خود توصیف می‌کنند.

عبور از پروژه تغییر نظام در سوریه (که ازجمله نخستین مواضع امیر جدید قطر بود) و همچنین محاصره دوحه توسط 3کشور عربی همسایه (عربستان، بحرین و امارات) به‌عنوان 2نقطه عطف اساسی در مسیر این چرخش استراتژیک به شمار می‌آیند. به این ترتیب، تغییری اساسی نه‌تنها در رویکرد رسانه‌های قطری (به‌عنوان قدرتمندترین جریان رسانه‌ای در خاورمیانه) بلکه حتی در لابی‌های سیاسی این کشور در آمریکا و اروپا نسبت به ایران شکل گرفت، آن‌هم در شرایطی که رسانه‌ها و لابی‌های سیاسی وابسته به عربستان و امارات با تمام توان علیه ایران فعالیت می‌کنند. نمود این چرخش اساسی  در مواضع رسمی دولت قطر هم قابل مشاهده است؛ از تلاش چندباره این کشور برای میانجیگری بین ایران و آمریکا در اوج تنش‌های خلیج‌فارس تا مخالفت با تحریم‌های اقتصادی علیه تهران.

وزیر دفاع قطر: گفت‌وگو با ایران نیازمند نرمش است
سخنان روز گذشته خالد العطیه، وزیر دفاع قطر درباره روابط ایران و آمریکا، بار دیگر مسئله تغییر سیاست‌های منطقه‌ای قطر را در مرکز توجه رسانه‌ها و تحلیلگران قرار داده است.به گزارش الجزیره او ظهر روز چهارشنبه در جریان سخنرانی خود در کنفرانس امنیت جهانی با حضور سفرا و نمایندگان کشورهایی از منطقه به همراه آمریکا و اروپا، گفت: از دید من جنگی در منطقه وجود ندارد؛ اگرچه برخی کشورها تلاش کردند آمریکا را به سوی نبرد نظامی با ایران سوق دهند. وزیر دفاع قطر ادامه داد: البته این کشورها به‌دلیل حکمت و خویشتنداری رئیس‌جمهور آمریکا شکست خوردند.

خالد العطیه همچنین افزود: اگر حسن‌نیتی در مواضع طرفین وجود داشته باشد، گفت‌وگو و مذاکره کاملا ممکن است؛ امری که قطعا به سود منطقه و جهان خواهد بود. وی در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران حاضر در نشست درباره احتمال ملاقات روسای جمهوری ایران و آمریکا، گفت: امیدوار بودیم چنین ملاقاتی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به وقوع بپیوندد اما این مسئله به کمی نرمش نیاز دارد. باز‌کردن فضا برای ایران به‌منظور افزایش صادرات نفت قطعا به تغییر فضا منجر خواهد شد. البته من از ارزیابی و حدس و گمان خود سخن می‌گویم و اطلاعاتی در این زمینه ندارم.

اگرچه فاصله قطر از سایر اعضای مسلط بر اتحادیه عرب (مشخصا سعودی، مصر و امارات) صرفا به مواضع این کشور در قبال ایران بر‌نمی‌گردد و سیاست‌های دوحه نسبت به ترکیه را نیز شامل می‌شود؛ کشوری که در عصر حاکمیت حزب عدالت و توسعه به اتحادی کم‌نظیر با قطر دست یافته است. خالد العطیه در ادامه سخنان خود با تکرار مواضع وزارت خارجه قطر، محکومیت ترکیه از سوی کشورهای عربی به‌دلیل حمله نظامی به شمال سوریه را بی‌اعتبار دانست‌ و گفت: ترکیه بارها به وضوح اعلام کرده خواهان حفظ تمامیت ارضی سوریه است و هدف اصلی در عملیات چشمه صلح به سرکوب گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب بر‌می‌گردد.
مواضع ملایم و حتی همسوی وزیر دفاع قطر نسبت به ایران و ترکیه در حالی است که او در همین سخنرانی بار دیگر بر قاطعیت کشورش نسبت به عربستان و امارات تأکید کرد. خالد العطیه گفت: کشورهایی که 2سال است قطر را محاصره کرده‌اند، اگر به‌دنبال گفت‌وگو و حل بحران هستند، باید هرگونه پیش‌شرطی را کنار بگذارند و نصیحت من به آنها این است که ابتدا در میان خودشان به حداقلی از مصالحه و توافق دست پیدا کنند. البته این موضوع اکنون اهمیت چندانی برای ما ندارد و توجه ما بر پیشرفت و توسعه قطر متمرکز است.
کنفرانس امنیت جهانی که با هدف بررسی چالش‌های اخبار و اطلاعات جعلی برای امنیت جهان در سایه توسعه چشمگیر وسایل ارتباط‌جمعی در دوحه برگزار شده بود، روز گذشته به‌کار خود پایان داد.