محیط زیست
زباله‌های پلاستیکی؛ بلای جان محیط زیست لرستان
کارشناسان می‌گویند تنها راه کاهش مصرف ظروف و مواد پلاستیکی، فرهنگ‌سازی مستمر در این زمینه است
فاطمه حافظی | خرم آباد - خبرنگار:
ظروف یکبارمصرف و کیسه‌های پلاستیکی سال‌هاست از سوی عموم مردم مورد استفاده قرار می‌گیرند و رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز همواره در تلاش برای فرهنگ‌سازی در این زمینه هستند که مردم از خرید و استفاده از آنها، به عنوان آفتی بزرگ برای طبیعت، بپرهیزند.استفاده فراگیر از ظروف و مواد پلاستیکی در لرستان باعث شده است به صورت تخمینی سالانه 50 هزار تن از آنها توسط مردم مصرف و وارد چرخه پسماند شود.
آمار چه می‌گوید
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان می‌گوید: میزان پلاستیک تولید شده در ایران 248 هزار تن در سال معادل 680 تن در روز است و حدود 1/2 میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می‌شود. «الهام برنا» می‌افزاید: از این میزان 600 هزار تن ظروف یکبارمصرف، 300 هزار تن کیسه‌های پلی‌پروتن و 200 هزار تن کیسه‌های پلی‌اتیلن هستند.
وی اظهار می‌کند: بر اساس چرخه غیررسمی، تنها 20 درصد از این مواد و ظروف بازیافت و 80 درصد آنها وارد محیط و طبیعت می‌شود. این مسئول ادامه می‌دهد: در مورد لرستان آمار درست و دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما بر اساس سرانه جمعیتی می‌توان به صورت تخمینی اعلام کرد که سالانه 50 هزار تن ظروف و مواد پلاستیکی مصرف و وارد چرخه پسماند استان می‌شود.
آسیب‌ها و خطرات
برنا در ادامه به موضوع آسیب‌ها و خطرات ایجاد شده بر اساس مصرف ظروف پلاستیکی و رها کردن آنها در طبیعت اشاره و بیان می‌کند: استفاده از ظروف و مواد پلاستیکی یکبارمصرف مشکلات زیست‌محیطی زیادی به وجود می‌آورد که به مسدود شدن رودخانه‌ها، کانال‌های آب و... به‌ویژه در زمان بارندگی منجر می‌شود.
وی می‌گوید: کیسه‌های پلاستیکی به خفه شدن پستانداران و پرندگان دریایی منجر می‌شوند و همچنین مشکلات بهداشتی برای انسان‌ها و حیات وحش ایجاد می‌کنند، بنابراین مدیریت مصرف آن ضروری است. به گفته این مسئول، اتخاذ راهکارهای مدیریتی و اجرایی در راستای فرهنگ‌سازی، آموزش عمومی به منظور کاهش مصرف مواد پلاستیکی، تاکید بر تفکیک پسماندها از مبدا و بازیافت تقریبی مواد پلاستیکی از راهکارهایی است که می‌تواند به کاهش مصرف مواد پلاستیکی در استان منجر شود.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به این‌که بازیافت مواد پلاستیکی به دلیل سختی در هیچ کجای جهان به‌راحتی انجام نمی‌پذیرد، تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد مهم‌ترین راه‌حل، کاهش مصرف پلاستیک است که آن هم تنها با فرهنگ‌سازی و پای کار آمدن همه اقشار جامعه امکان‌پذیر است.
معضلی به نام سفره‌های یکبارمصرف
این مسئول می‌گوید: استان ما هم مانند دیگر استان‌ها در خصوص مصرف کیسه‌های پلاستیکی وضع مطلوبی ندارد. علاوه بر آن، استفاده از سفره‌های پلاستیکی و ظروف یکبارمصرف چندین سال است که در لرستان به معضل تبدیل شده است. این در حالی است که جدا کردن سفره‌های پلاستیکی از طبیعت سخت است. از طرفی، مصرف این مواد برای خود مردم مشکل‌ساز و بیماری‌زاست.
برنا اظهار می‌کند: نکته دیگر سوزاندن مواد پلاستیکی است که بر اثر آن گازهای سمی در هوا منتشر می‌شود و این خود آلودگی هوا را به دنبال دارد. مشکل دیگر کیسه‌ها و مواد پلاستیکی، بستن آبراه‌های شهری و جاری شدن سیلاب هنگام بارش‌های تند است. وی ادامه می‌دهد: استفاده از ظروف و مواد پلاستیکی همچنین بر بهداشت تاثیرگذار است. استفاده از آنها در زمان سرد یا داغ بودن غذا و نوشیدنی سرطانزاست و این مهم باید مورد توجه خانواده‌ها قرار بگیرد.
نیاز به مدیریت صحیح
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان در بخش دیگری از صحبتش به هزینه‌بر بودن جمع‌آوری ظروف پلاستیکی اشاره و بیان می‌کند: تولید ظروف و مواد پلاستیکی در کشور هزینه‌های خاص خود را دارد، اما جمع‌آوری و تفکیک آنها نیز هزینه‌های جانبی زیادی را می‌طلبد که هر دو به دولت تحمیل می‌شود.
وی می‌افزاید: لاجرم این مواد و ظروف پلاستیکی یکبارمصرف تولید می‌شوند، اما باید الگوی مصرف آنها توسط خانواده‌ها اصلاح شود، به این شکل که بعد از استفاده توسط خانوارها، از دیگر زباله‌ها تفکیک شوند. برنا می‌گوید: اینجاست که مدیریت صحیح می‌تواند کارگشا باشد زیرا نمی‌توان از مدیریت پسماند، به‌ویژه پسماندهایی که پایداری و زمان تجزیه طولانی دارند، به‌آسانی گذشت زیرا در بخش‌های مختلف از جمله اقتصاد، محیط زیست، اجتماع و... خسارت‌های زیادی ایجاد می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: این در حالی است که این زباله‌ها اگر بعد از جمع‌آوری، بازیافت شوند و به چرخه تولید بازگردند، اشتغال‌زایی و درآمد خوبی دارند. الان شبکه‌های غیررسمی با صرفه اقتصادی بالا این کار را انجام می‌دهند، اما تاکنون دولت نتوانسته است با استفاده از توان بخش خصوصی این بخش را به صورت کامل و جامع مدیریت کند.
راه حفظ سلامت عمومی
یک کارشناس ارشد محیط زیست فعال در استان نیز به همشهری می‌گوید: تجزیه پلاستیک و مواد پلیمری در طبیعت 100 تا هزار سال طول می‌کشد و گاهی بیشتر چون پلاستیک حاصل فعالیت‌ها و سنتزهای شیمیایی و ترکیبات مصنوعی است. بنابراین طبیعت راهکار سریعی برای تجزیه آنها نمی‌شناسد.
«مسعود ابراهیمی» می‌افزاید: استفاده از مواد پلاستیکی علاوه بر آلودگی آب، خاک و هوا و نیز آلودگی دید یا منظر، بر حیات وحش هم اثر می‌گذارد به گونه‌ای که موارد متعددی از مرگ و میر زودرس پرندگان و حیوانات حیات وحش به دلیل گیر افتادن در پلاستیک‌ها یا خوردن آنها گزارش شده است.
وی بیان می‌کند: حاشیه‌های رودخانه‌های لرستان و تفرجگاه‌ها، به دلیل بی‌توجهی مردم، عموما به محل‌های تلنبار شدن پلاستیک‌ها تبدیل شده‌اند. این موضوع ارزش‌های اکوتوریسمی این مناطق را به شدت کاهش داده است. ابراهیمی ادامه می‌دهد: نه‌تنها در استان، بلکه در هر تفرجگاهی که پای انسان به آن باز شده است، شاهد تجمع پلاستیک‌ها هستیم و با قاطعیت می‌توان گفت در جهان جایی نیست که از آثار مخرب زباله‌های پلاستیکی در امان باشد.
یک بحران زیست‌محیطی
این کارشناس اظهار می‌کند: اجرا نشدن مدیریت صحیح پسماند به آلودگی محیط زیست منجر می‌شود. زمانی که پلاستیک‌ها در محل دفن زباله‌های شهری رها یا سوزانده می‌شوند، دی‌اکسین تولید می‌شود که سرطانزاست. وی ادامه می‌دهد: پلاستیک‌ها خاک را آلوده می‌کنند و امکان انتقال این آلودگی به انسان وجود دارد.
ابراهیمی می‌گوید: شیرابه‌ای که در محل دفن زباله‌ها وجود دارد از بدترین نوع شیرابه است. وجود این پلاستیک‌ها در اطراف شهر‌ها و مکان‌هایی که آب وجود دارد، محلی برای رشد حشرات ایجاد می‌کند. مساله پلاستیک یک مساله جدی است که در جهان به یک بحران زیست‌محیطی تبدیل شده است. وی می‌افزاید: استفاده از سفره‌ها و ظروف یکبارمصرف در لرستان به معضل تبدیل شده است و این فرهنگ باید تغییر کند زیرا حفظ سلامت عمومی در گرو کاهش آن است.
لزوم فرهنگ‌سازی
ابراهیمی می‌گوید: فرهنگ عمومی در زمینه مدیریت پسماند مناسب نیست و باید توجه کرد که که هیچ طرح و پروژه زیست‌محیطی بدون مشارکت مردم موفقیت‌آمیز نیست. وی می‌افزاید: اگر قرار است مدیریت پسماند نتیجه‌بخش باشد، باید مردم و رسانه‌ها پای کار باشند و سیاست‌های تشویقی اعمال شود تا مردم پسماندهای پلاستیکی خود را تحویل بدهند.
همچنین ارائه آموزش چهره به چهره در مراکز تفریحی تاثیرگذار است. این کارشناس ارشد محیط زیست بیان می‌کند: استفاده از ظرفیت تورلیدرها و آژانس‌های مسافرتی و گردشگری برای مدیریت و جمع‌آوری پسماندها از طبیعت نیز می‌تواند بسیار کارگشا باشد. تورلیدرها می‌توانند مسافران همراهشان را متقاعد کنند که زباله‌های خود را جمع‌آوری و به محل‌های امن و مناسب منتقل کنند.
