پایان غربت آثار تاریخی

جواد افتخاری |خراسان رضوی- خبرنگار:


حدود یک سال است که انجمن‌های میراث فرهنگی در خراسان رضوی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. هدف از تاسیس این انجمن‌ها، به گفته اعضا، حفظ هویت فرهنگی و تاریخی استان است. آنها معتقدند از آنجا که سازمان میراث فرهنگی تاکنون نتوانسته است به‌تنهایی از عهده حفاظت کامل از میراث برآید، لازم است تا مردم هم دست به کار شوند و همه از میراث فرهنگی ایران حراست کنند. هم‌اکنون انجمن‎های میراث فرهنگی در بیش از 60 بخش از استان خراسان رضوی در حال فعالیتند. یکی از مهم‌ترین نقش‌های یک انجمن میراث فرهنگی، آموزش و آگاهی‌بخشی است. به گفته کارشناسان، نیمی از صدمات ناشی از حفاری‏های غیرمجاز که به آثار تاریخی وارد می‏شود و یا آسیب‌هایی که اهالی یا گردشگران به آثار تاریخی وارد می‌کنند، به خاطر ناآگاهی است. 


نقش کلیدی انجمن‌های میراث فرهنگی

احیای انجمن‌های میراث فرهنگی یکی از راه‌های مؤثر برای حفاظت بیشتر از آثار تاریخی است. مدیر انجمن‌های میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان این مطلب به همشهری می‎گوید: براساس اساسنامه‎ای که در این خصوص تعریف شده، هر مکانی که یک اثر تاریخی داشته باشد واجد شرایط تشکیل انجمن‎ میراث فرهنگی است. «مهدی علیپور محمّدیه» می‏افزاید: تاکنون انجمن‎های میراث فرهنگی در بیش از 60 بخش استان خراسان رضوی تشکیل شده است. انجمن‎های میراث فرهنگی در بخش‌ها، توسط بخشدار و در روستاها توسط دهیاران مدیریت می‎شوند. 

وی با اعلام این‌که از 4 هزار روستا در استان خراسان رضوی در 1026 روستا شرایط تشکیل انجمن‎های میراث فرهنگی وجود دارد، بیان می‎کند: در هر کدام از این روستاها، یک یا چند اثر تاریخی ثبتی و یا شناسایی‌شده داریم. مدیر انجمن‌های میراث فرهنگی خراسان رضوی می‎گوید: تلاش شده از ظرفیت انجمن‎های میراث فرهنگی علاوه بر حوزه میراث فرهنگی، در بخش‎های صنایع‌ دستی و گردشگری نیز استفاده شود که در همین راستا در روستاهای هدف صنایع‌ دستی و گردشگری، این انجمن‌ها تشکیل شده و یا در دستور کار قرار دارد. 

وی با اشاره به این‌که چون در شهرستان‎ها و بخش‎ها انجمن میراث فرهنگی تشکیل شده، اولویت سال جاری با روستاهاست، اظهار می‌کند: تا پایان سال جاری در تمام این 1026 روستا انجمن‎های میراث فرهنگی تشکیل می‌شود. علیپور عنوان می‎کند: انجمن‎های میراث فرهنگی ضمن شناسایی آثار تاریخی موجود در روستا باید به آداب و رسوم، بازی‌های محلی و موسیقی منطقه توجه داشته باشند و به تهیه گزارش برای احیای مراسم قدیمی موجود در روستاها، شناسایی هنرمندان صنایع ‌دستی و نیازهای آنها و احیای رشته‌های منسوخ‌شده بپردازند. 

وی با بیان این‌که شناسنامه روستا در 3 حوزه تخصصی میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری تهیه می‎شود، به اهمیت برگزاری کلاس‌های آموزش صنایع‌ دستی اشاره می‎کند و می‌گوید: با توجه به این‌که بیش از 100 رشته صنایع‌ دستی در استان خراسان رضوی داریم، اگر در هر روستا 15 نفر از اهالی اعلام آمادگی کنند، کلاس‌های آموزشی صنایع‌ دستی را برگزار خواهیم کرد و ضمن دریافت گواهینامه آموزشی و مهارت، می‌توانند از تسهیلات مشاغل خرد و خانگی استفاده کنند. 

مدیر انجمن‌های میراث فرهنگی خراسان رضوی همچنین در خصوص وضعیت گردشگری در روستاها اظهار می‎کند: با توجه به این‌که براساس آمارهای اعلام‌شده سالانه 20 تا 25 میلیون مسافر و زائر وارد استان خراسان رضوی می‌شوند،
باید با فراهم شدن زمینه‌های لازم، روستاها هم بتوانند سهم خود را از ورود این تعداد مسافر بگیرند. وی با تاکید بر این‌که انجمن‌های میراث فرهنگی در روستاها باید بتوانند آثار و جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی خود را معرفی کنند، عنوان می‎کند: اگر این اتفاق بیفتد، ضمن توسعه بوم‌گردی‌، زمینه حضور گردشگران و مسافران در روستاها فراهم می‎شود. 

علیپور با بیان این‌که انجمن‌های میراث فرهنگی نقش موثری در رونق اقتصاد و کمک به توسعه روستاها دارند، اظهار می‎کند: استفاده از ظرفیت‎های مردمی از سالیان گذشته در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و استان خراسان رضوی نیز در این زمینه جزو استان‌های پیشرو است. 


بهترین نسخه برای حفاظت از آثار تاریخی

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی می‎گوید: به‌رغم این‌که اساسنامه انجمن‌های میراث فرهنگی در دهه 70 به تصویب شورای عالی میراث فرهنگی رسید،‌ فعالیتشان به دلایل مختلف متوقف شد. بعد از مدتی در راستای اهداف میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری با ساختار منسجم و قانونی فعالیت خود را از سر گرفتند. در سال 1395 شورای عالی میراث فرهنگی این اساسنامه را بازنگری و تصویب کرد و به موجب این اساسنامه، انجمن‌های میراث فرهنگی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی توسط افرادی مسئول در استان، شهرستان، بخش و روستا تشکیل می‌شوند. 

«رضا یوسفی» عنوان می‎کند: اولین انجمن میراث فرهنگی کشور در سازمان حفاظت آثار باستانی دوره پهلوی در شهرستان نیشابور تشکیل شد و اکنون این شهرستان در تشکیل انجمن‎های میراث فرهنگی استان خراسان رضوی رتبه یک را دارد. وی بیان می‎کند: اگر بتوانیم بر روی رسالت‌های انجمن میراث فرهنگی به معنای واقعی تمرکز کنیم، شاهد اتفاقات خوبی در حوزه میراث‌ فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خواهیم بود. این کارشناس با بیان این‌که چون در گذشته نگاه تخصصی به انجمن‎های میراث فرهنگی نبود به اهداف مد نظر کمتر رسیده‎ایم، اظهار می‎کند: به‌رغم این‌که دهیاران به عنوان مسئول انجمن‌ها انتخاب می‎شوند، اما حتما نباید اینگونه باشد. 

یوسفی با اشاره به این‌که بهترین نسخه برای حفاظت از آثار تاریخی و معرفی مناطق گردشگری و صنایع ‌دستی در روستاها انجمن‎های میراث فرهنگی هستند، می‎گوید: انجمن‎ میراث فرهنگی نباید برای هر کاری فقط به دنبال اعتبار باشد، بلکه با برگزاری برخی نشست‎های تخصصی و سخنرانی‎ها در مساجد می‌تواند از توان مردمی کمک بگیرد. وی با اعلام این‌که باید دوره‎های آموزشی در روستاهای مختلف برگزار شود تا با قوانین و اهمیت میراث فرهنگی آشنا شوند، می‎افزاید: حضور انجمن‎ها باید ملموس‌تر شده و صرفا نامشان بر روی کاغذ نباشد. انجمن‌های میراث فرهنگی باید دارای نشان‎هایی باشند تا مردم آنها را ببینند. باید در روستاها تابلوی انجمن‎های میراث فرهنگی نصب شود. هر کسی می‎تواند عضو این انجمن‌ها باشد. 

یوسفی با تاکید بر این‌که باید حفظ آثار تاریخی و صنایع ‌دستی به یک دغدغه و مطالبه در جامعه تبدیل شود، می‌افزاید: بدون شک حفظ آثار تاریخی در روستاها به‌تنهایی از عهده دهیاران و اعضای شورا برنمی‎آید. این کارشناس با بیان این‌که انجمن‌های میراث فرهنگی برای جدیت بخشیدن به یک‌سری مسائلی هستند که برخی مواقع از کنار آنها به‌سادگی عبور می‎کنیم، می‎گوید: انجمن‌های میراث فرهنگی باید در حفظ بافت‎های روستایی و شهری، میراث طبیعی و ناملموس و بنای تاریخی تلاش کنند. وی ناآگاهی از وظایف را از جمله آسیب‎های انجمن‌های میراث فرهنگی می‎داند و اظهار می‎کند: آموزش رکن اساسی رفع این مشکلات است.