تهران در مسیر پاریس-دمشق

روابط دیپلماتیک جمهوری عربی سوریه با دیگر کشورهای جهان، به‌ویژه آمریکا و اتحادیه اروپا، ازجمله سرمایه‌های سیاسی دمشق بود که همچون دیگر سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و... این کشور طی 7سال گذشته قربانی جنگ داخلی میان دولت و معارضان مسلح شد. سال 2011درحالی‌که خیابان‌های شهرهای سوریه به آوردگاهی میان مخالفان تازه مسلح شده و نیروهای نظامی دولتی تبدیل شده بود، خروج دیپلمات‌های غربی از دمشق، یکی بعد از دیگری در قالب خبرهای فوری توجه رسانه‌ها را به‌خود جلب می‌کرد. حالا با گذشت 7سال و درحالی‌که ورق معادلات نظامی سوریه به کلی برگشته، اخباری از گشایش مجدد دروازه‌های اروپا به روی دمشق در گوشه و کنار شنیده می‌شود؛ اخباری که اگرچه برای ساکنان مصیبت‌زده سوریه امیدبخش است اما موانع متعددی بر سر راه تحقق این اخبار در واقعیت روزمره شهروندان سوری وجود دارد.

نگرانی اروپا از تروریسم و مذاکرات پنهان با دمشق

ماجرای ازسرگیری روابط سوریه و اروپا از خبری شروع شد که 2سال پیش در روزنامه السفیر لبنان منتشر شد و موجی از واکنش‌های تند و منفی مخالفان اسد در سطح جهان را به‌دنبال داشت؛ سفر آلبرتو مانتینی، رئیس سازمان اطلاعات ایتالیا به دمشق. در خبر مختصر روزنامه السفیر، همکاری و تبادل اطلاعات برای مبارزه با تروریسم در اروپا اصلی‌ترین هدف سفر مانتینی به دمشق عنوان شده بود. هرچند خبر روزنامه السفیر با گزارش روزنامه الاخبار، مبنی بر سفر متقابل محمد دیب زیتون، رئیس سازمان اطلاعات سوریه به رم تکمیل شد؛ خبری که نشان از تحولات عمده‌ای در مواضع اروپایی‌ها نسبت به دولت مرکزی سوریه داشت. اگرچه تلاش‌های اولیه‌ برای بازسازی روابط دو طرف که با پیشقدمی ایتالیایی‌ها صورت گرفت، دست‌کم در کوتاه‌مدت توفیق چندانی نداشت و سازمان اطلاعات ایتالیا بنا به درخواست اتحادیه اروپا، مذاکره مستقیم با مقامات امنیتی دولت سوریه (که نام آنها به‌عنوان تروریست در لیست سیاه این اتحادیه گنجانده شده) در دمشق را متوقف کرد.

البته این محدودیت سیاسی به‌معنای پایان ارتباط امنیتی دو کشور نبود و نمایندگان سازمان‌های اطلاعاتی ایتالیا و سوریه به گفته روزنامه الاخبار طی 2 سال گذشته نشست‌هایی را در بیروت، به ریاست ژنرال عباس ابراهیم، رئیس شورای امنیت ملی لبنان برگزار کرده‌اند؛ نشست‌هایی که علاوه بر همکاری‌های محدود اطلاعاتی، امید به بهبود روابط دوجانبه را برای دو طرف زنده نگه داشت.

دست آشتی اروپا به سوی سوریه

شکست کامل داعش در نبردهای داخلی سوریه، فرصت مناسبی برای کانال‌های ارتباطی پنهانی بود که طی دو سال گذشته با هدف حفظ حداقلی از روابط دوجانبه در بیروت به حیات مخفیانه خود ادامه داده بودند. به این ترتیب و به ادعای روزنامه الاخبار، از 2‌ماه گذشته، تماس‌های اتحادیه اروپا با مسئولان سوریه برای ازسرگیری جدی مذاکرات در سطوح عالی آغاز شده، تا جایی‌که نماینده ایتالیا در رایزنی‌های بیروت، فدریکا موگرینی را به‌عنوان رئیس هیأت سیاسی مذاکره‌کننده با سوریه پیشنهاد کرده است. اگرچه در طرف مقابل، اصرار دمشق بر معرفی علی مملوک، رئیس شورای امنیت ملی سوریه (که در لیست سیاه اتحادیه اروپا قرار دارد) به‌عنوان رئیس تیم مذاکره‌کننده این کشور، کار را برای طرف اروپایی مشکل کرده است. با وجود این به‌نظر می‌رسد اراده اروپا برای استفاده از تجربیات سوریه در زمینه مبارزه با تروریسم و همچنین پرونده پناهجویان به حدی جدی است که این مانع را نیز پشت سر گذاشته و در نهایت، ژنرال علی مملوک، در یک‌ماه گذشته با پروازی اختصاصی به دعوت اتحادیه اروپا، برای دیدار با وزیر کشور ایتالیا به رم سفر کرده است. به گزارش شبکه الجزیره، دولت سوریه در این مذاکرات ابتدایی در مقابل درخواست‌های اروپا، مطالباتی را با محور لغو تحریم‌های اقتصادی و همچنین ارتقای مناسبات دوجانبه از امنیتی به سیاسی مطرح کرده است؛ مطالباتی که به‌نظر می‌رسد از سوی اروپا با پاسخ مثبت روبه‌رو شده و می‌توان از هم‌اکنون انتظار گشایشی اقتصادی در مناسبات اتحادیه اروپا با سوریه را داشت.

تهران؛ میانجی روابط فرانسه و سوریه

براساس گزارش الاخبار، آلمان و ایتالیا بیش از سایر کشورهای اروپایی برای فتح باب تعامل اقتصادی با دمشق ابراز آمادگی کرده‌اند، این در حالی است که فرانسه و انگلیس به‌دلیل مواضع تندی که نسبت به اسد داشته‌اند و همچنین مناسبات با کشورهای مخالف دولت اسد، ملاحظات بیشتری در این زمینه دارند. بر این اساس، گفته شده دولت فرانسه به‌دنبال یک میانجی برای از سرگیری روابط دوجانبه با سوریه است و در این زمینه روی قوی‌ترین متحد منطقه‌ای دمشق در منطقه، یعنی ایران حساب باز کرده است.

اگرچه هنوز برای قطعی شمردن بهبود روابط اروپا و سوریه زمان لازم است، اما ورود ژنرال مملوک به این پرونده و سفر مستقیم وی به ایتالیا، نشان از پیشرفت جدی بازسازی ساختار روابط خارجی سوریه بعد از جنگ 7ساله دارد. پیش از این و بعد از سفر علی مملوک به قاهره، همکاری امنیتی دولت عبدالفتاح سیسی با اسد برای مبارزه با گروه‌های تروریستی مسلح آغاز شده بود.