چرا در دهه90 فیلمسازان جوان به تقلید از فرهادی پرداختند؟
پایان باز با دوربین روی‌دست
مسعود پویا/روزنامه‌نگار
مقبولیت داخلی به همراه سودای جهانی‌شدن، فیلمسازان زیادی را دنباله‌رو سینمای فرهادی کرد؛ کارگردان‌های جوانی که سعی کردند با فیلم ساختن به سبک فرهادی، هم طعم شیرین گیشه پررونق را در اکران ایران بچشند و هم در محافل جهانی سری میان سرها دربیاورند.
از اواخر دهه80 و مشخصا بعد از فیلم «درباره الی» فیلم ساختن درباره مشکلات طبقه متوسط به نوعی «مد روز» در سینمای ایران تبدیل شد. وقتی در شروع دهه90، «جدایی نادر از سیمین» اولین اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آورد، تاثیرپذیری از سینمای فرهادی شکل آشکارتری به خود گرفت. شیوه نمایش زندگی آدم‌های طبقه متوسط، پرهیز از قضاوت و سیاه و‌سفید دیدن آدم‌ها و روآوردن به کاراکترهایی خاکستری و کاویدن لایه‌های پنهان زندگی زوج‌های جوان و به تصویرکشیدن بحران در کانون خانواده و حتی دوربین روی دست، پس از فیلم‌های فرهادی به عنوان نشانه‌ای از سبک بصری مدرن و هنری سر از فیلم‌های زیادی درآورد. بیشتر این فیلم‌ها نه فروش بالایی کردند و نه در جشنواره‌های بین‌المللی معتبر حضور یافتند. نسخه‌های بدلی هیچ‌گاه کیفیت نسخه اصلی را تکرار نکردند؛ مثل اتفاقی که در دهه70 رخ داد و پس از موفقیت‌های گسترده فیلم‌های کیارستمی، فیلمسازان زیادی تحت تاثیر او کوشیدند آثار کیارستمی‌وار بسازند تا به موفقیت‌هایی مشابه آنچه استاد با «زندگی و دیگر هیچ»، «زیر درختان زیتون» و «طعم گیلاس» تجربه کرد، دست یابند. از میان این فیلمسازان یکی‌دو نفر بعد از چند تجربه توانستند از زیر سایه سنگین کیارستمی خارج شوند و لحن و زبان خاص خود را بیابند، بقیه اما به جای رسیدن به جاده موفقیت، سر از بیابان درآوردند. در مورد تقلید‌هایی که از فیلم‌های فرهادی صورت گرفته هم همین حکم صادق است. با راه یافتن مولفه‌های سینمای فرهادی به بسیاری از فیلم‌ها، حالا می‌شود از کلیشه‌هایی حرف زد که همه را یاد یک الگوی آشنا می‌اندازد و باز هم مثل مورد کیارستمی، درباره مقلدان فرهادی هم به نظر می‌رسد با وجود دامنه گسترده تاثیرپذیری‌ها و تقلیدها، هنوز فوت کوزه‌گری را کمتر فیلمسازی از استاد آموخته است.
«عادت نمی‌کنیم» در شیوه روایت و کوشش برای گره‌افکنی و گره‌گشایی کاملا تحت تاثیر فیلم‌های فرهادی است؛ از «چهارشنبه‌سوری» گرفته که بازیگر اصلی‌اش هدیه تهرانی نیز در این فیلم حضور دارد تا درباره الی و حتی جدایی نادر از سیمین.
