تهران دست در دست جهان

پروانه بهرام نژاد | دبیر گروه شهری

در ادامه سفر شهردار تهران به چین که تا پایان هفته ادامه دارد، علیرضا زاکانی در دهمین رویداد «پلی برای شهرها» که از سوی آژانس توسعه صنعتی سازمان ملل متحد (UNIDO) برگزار شد، شرکت کرد و یکی از سخنرانان اصلی این رویداد بود. شهردار پایتخت در سخنانی با محوریت مدیریت پایدار آب، از تجربه‌های نوآورانه تهران در این حوزه و بهره‌وری منابع در مدیریت پایدار آب گفت و بر نقش شهرها در ساخت آینده‌ای سبزتر تأکید کرد؛ تجربه‌ای که به گفته او می‌تواند الهام‌بخش همکاری‌های تازه میان شهرهای جهان باشد.

اجرای پروژه‌هایی با رویکرد نوآورانه 
تهران همچون بسیاری از کلانشهرهای جهان با چالش‌هایی جدی در زمینه کمبود آب، فشار بر منابع زیرزمینی و آلودگی فاضلاب مواجه است. در پاسخ به این شرایط، شهرداری تهران پروژه‌ای را با رویکردی نوآورانه آغاز کرده است؛ احداث تصفیه‌خانه‌های محلی با سیستم غیرمتمرکز، درست در دل محله‌های شهری.

سرانه‌ فضای سبز تهران بیش از میانگین جهان 
ما در شهر تهران برای ایجاد طراوت در زندگی شهروندان و کاهش آلودگی هوا رویکرد توسعه فضاهای سبز را پیگیری کردیم، تا جایی که فضای سبز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی طی ۴۶ سال ۲۰برابر شده است و سرانه‌ فضای سبز داخل و خارج شهر، هردو بیش از میانگین جهانی است. البته یکی از مؤثرترین موانع، آب مورد نیاز این فضاهاست. علاوه بر آن در همین زمان جمعیت تهران سه‌برابر شده که این امر نیاز به آب را تشدید کرده است.

از آبیاری فضاهای سبز تا مصارف صنعتی 
ایده این پروژه آن است که به‌جای انتقال تمام فاضلاب به تصفیه‌خانه‌های بزرگ مرکزی، در همان نقاطی که فاضلاب تولید می‌شود، واحدهایی کوچک برای تصفیه بخشی از پساب ایجاد شود؛ واحدهایی با مقیاس محدود، مجهز به سامانه پایش آنلاین و با قابلیت استفاده از آب تصفیه‌شده برای آبیاری فضای سبز یا مصارف صنعتی وابسته. این رویکرد چند مزیت همزمان دارد؛ ازجمله حجم ورودی فاضلاب به شبکه مرکزی کاهش پیدا می‌کند، انرژی کمتری برای انتقال مصرف می‌شود و فشار بر منابع آب شرب نیز کمتر می‌شود.

بازچرخانی آب و تأمین ۳۶درصدی آب فضای سبز تهران 
۴۶ سال پیش تمام آب مصرفی فضای سبز از چاه‌ها برداشت می‌شد که ادامه آن، فاجعه بزرگ فرونشست زمین را به همراه داشت. محدودیت برداشت از ذخایر زیرزمینی آب باید با بازچرخانی درست آب جبران شود. تا‌کنون موفق شده‌ایم ۳۶درصد آب مورد نیاز فضای سبز داخل تهران را با بازچرخانی آب تأمین کنیم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم که ظرف ۶سال آینده این میزان را به ۱۰۰درصد برسانیم و تمام آب مورد نیاز فضای سبز و بخش زیادی از آب مورد نیاز شست‌وشوی شهروندان را نیز از این طریق تأمین کنیم.

طرح یک پرسش مهم
پرسش مهم این است که چگونه می‌توان کیفیت آب خروجی را تضمین کرد؟ پاسخ ما روشن است؛ طراحی بر پایه استانداردهای سخت‌گیرانه ملی و بین‌المللی انجام می‌شود و کنترل کیفیت به‌صورت پایش آنلاین و بدون‌درنگ در هر واحد انجام می‌شود. علاوه‌براین نمونه‌برداری‌های دوره‌ای در آزمایشگاه‌های مستقل انجام و نتایج آن منتشر می‌شود تا اعتماد میان ناظران و شهروندان تقویت شود. درصورتی‌که کیفیت آب از حد مجاز پایین‌تر بیاید، سامانه هشدار فعال  و تیم فنی فورا وارد عمل می‌شود.

تخریب غیرانسانی منابع آبی غزه در جنایات رژیم غاصب اسرائیلی 
درحالی‌که موضوع صحبت ما منابع آبی است، بر خود لازم می‌دانم به تخریب غیرانسانی تقریبا تمامی منابع آبی غزه در جنایات و نسل‌کشی محیط‌زیستی رژیم غاصب اسرائیلی اشاره کنم؛ هرچند به‌دلیل عزم و اراده قوی مردم غزه، این رژیم نتوانست با وجود 2سال جنایت جنگی و نسل‌کشی، مردم قهرمان فلسطین را تسلیم کند و مجبور به تن‌دادن به آتش‌بس شد. همین‌جا بر خود فرض می‌دانم از بزرگی و عظمت مردم فلسطین یاد و جنایت اسرائیل را در غزه محکوم کنم و از همه ملت‌های آزادی‌خواه در کره خاکی تشکر کنم.

کاهش فشار بر زیرساخت‌های متمرکز 
این راهکار بر 2اصل اساسی استوار است؛ تقسیم بار تصفیه و بازیابی منابع. وقتی فاضلاب در همان محل تولید تصفیه شود، دیگر نیازی به صرف هزینه‌های سنگین برای انتقال، پمپاژ و نگهداری شبکه‌های وسیع لوله‌کشی نخواهد بود. مطالعات بین‌المللی نیز نشان داده‌اند که سیستم‌های غیرمتمرکز می‌توانند گزینه‌ای کارآمد، مقرون‌به‌صرفه و پایدار برای کاهش فشار بر زیرساخت‌های متمرکز باشند. 

قابلیت اجرای طرح در همه مناطق تهران 
ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا این رویکرد در همه محله‌های تهران قابل اجراست؟ پاسخ ما این است که بله، اما با ملاحظاتی. نخست هزینه سرمایه‌گذاری اولیه و تأمین زمین مناسب در بافت‌های متراکم شهری چالشی جدی است؛ دوم نیاز به نیروهای فنی آموزش‌دیده برای بهره‌برداری مستمر از هر واحد کوچک، سوم ضرورت ارتقای فرهنگ عمومی و مشارکت اجتماعی در حفاظت از زیرساخت‌های محلی و چهارم، هماهنگی میان دستگاه‌های گوناگون شهری و زیست‌محیطی.

اجرای مرحله‌ای پروژه 
رویکرد ما در برابر این چالش‌ها اجرای مرحله‌ای پروژه است. پروژه را در محله‌هایی با شرایط فنی و اقتصادی مناسب‌تر آغاز کرده‌ایم، سپس با مشارکت بخش خصوصی و بهره‌گیری از الگوهای سرمایه‌گذاری خلاقانه، اجرای آن را به سایر مناطق گسترش می‌دهیم. همچنین پروژه‌های پایلوت در چند محله اجرا شده‌اند و اکنون در مرحله ارزیابی و بازخورد قرار داریم تا ظرفیت مدیریت محلی را تقویت کنیم. در کنار آن، اطلاع‌رسانی شفاف و گفت‌وگوی مستمر با مردم کلید موفقیت و پایداری این طرح است. تجربه ما نشان داده است که این راهکار صرفا نظری نیست و در عمل نیز نتایج مثبتی به همراه داشته است. در برخی کلانشهرهای جهان سیستم‌های غیرمتمرکز در کنار شبکه‌های مرکزی به‌کار گرفته شده‌اند و امکان بازیابی آب محلی را فراهم کرده‌اند. در مواردی حتی واحدهای کوچک تصفیه در ساختمان‌ها نصب شده‌اند تا پساب در همان منطقه مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات فنی نیز تأیید کرده‌ که چنین راهکارهایی می‌توانند هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیاتی را کاهش دهند و از انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری بیشتری برخوردار باشند.هدف ما این است که این پروژه نه به‌عنوان طرحی صرفا مهندسی بلکه به‌مثابه تحولی ساختاری در اداره شهر دیده شود. ما می‌خواهیم شهری مقاوم در برابر کم‌آبی، سبزتر و با شهروندانی آگاه و مشارکت‌جو بسازیم؛ شهری که هر محله‌اش سهمی واقعی در مدیریت منابع آب داشته باشد و بتواند الگویی برای کلانشهرهای مشابه در منطقه و جهان باشد. من باور دارم که حتی یک اقدام کوچک در مقیاس محله می‌تواند نقطه آغاز تحولی بزرگ باشد. خواست و نظر مردم شرط اساسی و رمز موفقیت در همه کارهاست.

دیدار شهرداران تهران و لاهه
سکاندار پایتخت که به‌عنوان نایب‌رئیس بخش غرب آسیا و خاورمیانه اتحادیه جهانی شهرها و دولت‌های محلی (UCLG)‌در چین حضور دارد، در حاشیه اجلاس با یان فان زانن، شهردار لاهه و رئیس دوره‌ای اتحادیه و رئیس انجمن شهرداری‌های کشور هلند دیدار و گفت‌وگو کرد. اما در این دیدار چه گذشت؟ محمدعلی شفیعی، کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید: دیدار شهردار تهران و شهردار لاهه هلند با هدف بررسی زمینه‌های همکاری بین 2شهر انجام شد. زاکانی در این ملاقات به‌عنوان دبیر مجمع کلانشهرهای ایران نکات مهمی مطرح کرد. همچنین شهردار لاهه به‌عنوان رئیس انجمن شهرداری‌های هلند، درباره توسعه همکاری‌ها بین شهرهای مختلف ایران و هلند گفت‌وگو کرد. اهمیت همکاری در حوزه سازمان‌های بین‌المللی نیز مورد بحث قرار گرفت و بر لزوم تعمیق روابط شهرهای ایران با این سازمان‌ها تأکید شد.

آخرین جزئیات سفر زاکانی به چین 

 دیدار با عبدالرضا رحمانی فضلی، سفیر کشورمان در چین 

 شرکت در افتتاحیه اجلاس UCLG با شهرداران و نمایندگان ارشد شهرهای مختلف جهان

  بازدید از نمایشگاه فناوری‌ها و دستاوردهای شهری چین

 گفت‌وگو با خبرنگاران

  سخنرانی در نشست تخصصی گفت‌وگوی شهرداران 
  دیدار نمایندگان فلسطین با شهردار تهران و اهدای چفیه مقاومت به زاکانی و تقدیر از او

  دیدار و گفت‌وگو با شهردار لاهه، رئیس دوره‌ای اتحادیه و رئیس انجمن شهرهای کشور هلند

 دیدار و گفت‌وگو با امیلیا سایز، دبیرکل سازمان UCLG 

 شرکت در رویداد «پلی برای شهرها»ی آژانس توسعه صنعتی سازمان ملل (UNIDO)

 دیدار با شهردار شی آن

 دیدار با شهرداران شهرهای آفریقای جنوبی