مسافران اروپایی محرم

محمد باریکانی/خبرنگار

محرم تبدیل به میراث‌معنوی ایرانیان در سراسر جهان شده است. از ثبت ملی و جهانی آیین‌های مرتبط با دهه محرم و واقعه عاشورا، از قالیشویان مشهد اردهال تا هنر ایرانی تعزیه که هر دو نیز به فهرست میراث‌ جهانی یونسکو افزوده شده‌اند، تا تلاش مشترک ایران و عراق برای ثبت جهانی راهپیمایی اربعین در یونسکو  که همگی اشاره به غنای فرهنگی و میراثی ایرانی – اسلامی آیین محرم در اقوام مختلف کشور دارد.
بر همین اساس است که حالا دولتمردان ایرانی تصمیم دارند مسیر گردشگری محرم را برای گردشگران ورودی به ایران جدی بگیرند و علاوه بر جذب گردشگران اروپایی برای بازدید از جاذبه‌های معنوی آیین‌های عاشورایی و مناسبت‌های محرم در ایران، سهم گردشگری زیارتی ایران در بخش گردشگری ورودی کشور را افزایش دهند.
اما یزد بی‌تردید در میان تمامی شهرهای کشور در جذب گردشگران محرم پیشتاز است. شهر جهانی یزد که خود نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر خشتی جهان قرار گرفته است، این‌بار توانسته است از 7سال قبل مسیر گردشگری محرم را برای گردشگران خارجی بگشاید و هر سال نیز در این مسیر سهم زیادی از بازدید گردشگران و حضور آنها در مناسک عاشورایی را داشته باشد.
نوحه‌خوان‌های یزدی در تکیه‌های تاریخی این شهر جهانی با معماری زیبای ایرانی – اسلامی توانسته‌اند با اجرای آیین‌های وزین و نوحه‌خوانی‌ها و عزاداری‌های ژرف و توأم با تشخص، گردشگران خارجی بیشتری را برای حضور در آیین‌های محرمی و عاشورایی این شهر جذب کنند.
از حدود 7سال پیش یزد اقدام به شناسایی و ثبت ملی میراث معنوی مرتبط با محرم کرد و اکنون سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد به همشهری گفته است که 33آیین مرتبط با محرم به ثبت ملی رسیده و 14آیین دیگر نیز در نوبت ثبت ملی است که البته در برخی شهرها همچون عقدا، میبد و یزد آیین‌های ثبت شده اجرای پررنگ‌تری دارند.

فاطمی درخصوص تجربه راه‌اندازی مسیر گردشگری محرم در یزد برای گردشگران ورودی به کشور می‌گوید: نگاه یزد به جذب 2 دسته از گردشگران مذهبی و معنوی بود؛ گردشگر مذهبی از دین و مذهب خودمان است و گردشگر معنوی از دین دیگر است که علاقه‌مند به آیین‌های دین جدید است و یزد تمرکز خود را بر جذب گردشگر معنوی گذاشت و کمیته‌ای تحت عنوان گردشگری معنوی و مذهبی که متشکل از راهنمایان گردشگری، تعدادی از مسئولان حسینیه‌ها و روحانیونی که به زبان‌های مختلف برای پاسخگویی به سؤالات گردشگران مسلط بودند ایجاد کرد. در دوره‌های بعد نیز تعداد دیگری از دستگاه‌ها همچون اداره اوقاف به این کمیته پیوستند. رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد، اعلام کرد: هر سال مسیرهای گردشگری ویژه محرم را برای گردشگران خارجی طراحی می‌کردیم، با حسینیه‌ها نیز هماهنگ می‌شدیم و توضیحات لازم را به آنها می‌دادیم. ابتدای کار در هتل‌ها تبلیغ کردیم و بعدتر بنرهایی در مسیر حرکت گردشگران نصب کردیم و حالا به جایی رسیده‌ایم که گردشگر از اسپانیا و ایتالیا تنها برای دیدار از آیین‌های محرم به یزد سفر می‌کند. برخی نیز به آیین‌های محرمی و حتی مذهب شیعه گرایش پیدا کرده‌اند. او با اعلام اینکه گردشگران خارجی ورودی به ایران در ایام محرم که در موتورهای جست‌وجوی گوگل به جست‌وجوی محرم پرداخته‌اند متأسفانه با تصاویر خوبی مواجه نشده‌اند و تصاویر مربوط به قمه‌زنی‌ها در برخی کشورها را با آیین‌های اجرا شده در ایران اشتباه گرفته‌اند اما وقتی آنها با آن ذهنیت به ایران و به شهر یزد سفر می‌کنند، متوجه جذابیت‌های بصری عاشورا و خلوص مردم می‌شوند و نگاه جدیدی به فرهنگ عاشورا و آیین محرم پیدا می‌کنند.

حتی گردشگرانی هم که با نگاه منفی به یزد سفر کرده‌اند با دیدار از آیین‌های محرمی در یزد تحول زیادی پیدا کرده‌اند. سیدمصطفی فاطمی با اعلام اینکه در سال96، 700 نفر گردشگر اروپایی برای حضور در مسیر گردشگری معنوی به یزد سفر کردند، افزود: سال97 تعداد گردشگرانی که برای دیدار از آیین‌های محرم از اروپا به ایران سفر کردند به 1500گردشگر رسید که در بیشتر مراسم‌ها حضور یافتند و شیفته آیین‌های عزاداری و محرم در ایران شدند. به گفته او، در سال‌های اخیر علاوه بر شهر یزد سایر شهرهای این استان و حتی روستاهای کوچک و کهن یزد نیز همچون شهرهای اشکذر و تفت و مهریز، میبد و اردکان و روستای خبیدک نیز در مسیر گردشگری مذهبی و معنوی ایام محرم قرار گرفتند. چندی پیش معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور از تصمیم جدی این وزارتخانه برای راه‌اندازی مسیرهای گردشگری محرم در کشور خبر داد. اما آیا بهره‌گیری از تجربه یزد برای راه‌اندازی مسیر موفق گردشگری معنوی و مذهبی ایام محرم مناسب است؟ سیدمصطفی فاطمی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد به این سؤال اینگونه پاسخ می‌دهد: بسیاری از شهرهای ایران آیین‌های مختلف مرتبط با مراسم محرم را به ثبت ملی رسانده‌اند و برخی دیگر شاید در شناسایی آیین‌ها جلوتر باشند. اما تجربه یزد تجربه خوبی در راه‌اندازی گردشگری محرم بود که حتی در کمیته گردشگری مذهبی خود گردشگری کودک را نیز گنجانده است. او علاقه‌مندی بخش خصوصی و مردم شهرهای مختلف کشور برای میزبانی از گردشگران خارجی محرم را از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با راه‌اندازی مسیر گردشگری محرم برای گردشگران ورودی به ایران اعلام کرد و گفت: وقتی مردم خودشان وارد این موضوع شوند حسینیه‌ها را در اختیار گردشگران خارجی قرار می‌دهند و از آنها پذیرایی می‌کنند که البته این نوع ارتباط گرفتن با مردم ایران برای گردشگران معنوی در شهرهای مختلف کشور در ایام محرم بسیار جذاب است. فاطمی تأکید کرد: تجربه یزد نه‌تنها تجربه خوبی در راه‌اندازی مسیر گردشگری ورودی محرم بود که حتی می‌تواند در شهرهای مختلف کشور نیز قابل اجرا باشد.