هیولای وحشتناک دیروز و قهرمان امروز

فرحناز دبلشکی

برای آن‌ دسته از افراد اهل تحقیق و تعمق که بینشی تهی ندارند، گودزیلا تنها یک هیولای سینمایی نیست. او شخصیتی متضاد دارد؛ از یک سو گودزیلا تجسم بمب‌اتمی است که باعث خلق او شد و از سوی دیگر نیز خود یک قربانی این بمب است. او در واقع نمادی از ترس و خشم ژاپنی‌ها در سال‌های پساجنگ جهانی دوم از بمب اتم است. همچنین او نماد خشم و انتقام‌جویی ملت ژاپن هست. در واقع ژاپنی‌ها به‌دنبال محملی بودند که تحقیر ناشی از جنگ جهانی دوم را فراموش کنند و از همین رو سینما و هیولایی به نام گودزیلا را که محصول و مخلوق مهلک‌ترین دستاورد تکنولوژیک بشر بود بهانه قرار دادند. فیلم‌های گودزیلا اغلب دارای معانی پنهان سیاسی است؛ برخی اوقات این مضامین سیاسی به‌طور زیرکانه‌ای مطرح شده‌اند و گاهی نیز لحنی خشن و بی‌پروایانه ارائه داشته‌اند. به‌دلیل تصویر ارائه شده از این هیولا که در فیلم‌های اولیه ژاپنی به‌طور ویژه به تخریب پل‌ها و زیرساخت‌های شهری ساخت بشر دست می‌زند، برخی از کارشناسان و منتقدان سینما، گودزیلا را هیولایی مخالف تکنولوژی‌های نوین و ساخته‌های مدرن دست بشر قلمداد کرده‌اند. از همین روست که بسیاری وی را نمادی از ترس ژاپنی‌ها از وقوع جنگ اتمی و ویران شدن ژاپن و بازگشت این کشور به دوران پیشاتمدن امروزی‌شان دانسته‌اند. البته همه فیلم‌های گودزیلا مضامین سیاسی ندارند، برخی از آنها مضامین یا لحن تلخ و سیاه دارند، برخی از این فیلم‌ها صرفا در رده‌بندی فیلم‌های اکشن قرار می‌گیرند که در آنها موجودات فضایی و سایر هیولاها و غول‌های رقیب گودزیلا نیز به تصویر کشیده شده‌اند.

 تحول گودزیلا
 گودزیلا در فیلم‌های ابتدایی موجودی خرابکار و ویرانگر و بدنهاد و بدسرشت ترسیم شده بود اما به‌تدریج دچار تحول شد و چهره اولیه‌اش رنگ باخت. در فیلم‌های متأخرتر چهره‌ای دوستدار و محافظ انسان‌ها و محیط‌زیست از او ارائه شد. حتی درنظر برخی از کودکان گودزیلا به‌عنوان یک قهرمان شناخته می‌شود. هرچه زمان جلوتر رفت و فیلم‌های بیشتری از گودزیلا ساخته شدند این شخصیت افسانه‌‌ای- سینمایی در برخی از فیلم‌ها به‌عنوان حامی ملت ژاپن یا حامی کل دنیا در برابر تهدیدات و در برخی از فیلم‌ها همچنان به‌عنوان موجودی خرابکار به تصویر کشیده شده است.
 
 مضامین و لحن‌های مختلف در فیلم‌های گودزیلا
در فیلم‌هایی نظیر «گودزیلا در برابر کینگ‌کنگ» (از هیولاهای خیالی دنیای سینمای آمریکا که برخلاف گودزیلا بیشتر به یک غول یا گوریل عظیم‌الجثه شباهت دارد تا یک هیولای ماقبل تاریخی)، گودزیلا که تا پیش از این با موضوعات بشردوستانه بیگانه بود و از مخالفان کاهش تسلیحات اتمی محسوب می‌شد، به‌عنوان هیولایی ظاهر می‌شود که تجاری‌سازی‌ و حرص و تطمع مادی را تقبیح می‌کند. در فیلم گودزیلا در برابر هیولای مه و دود (1971)، فیلم علیه گسترش بی‌رویه آلودگی در سراسر جهان موضع گرفته است. گودزیلای 1985 اشاره دارد به آینده نامطمئن ژاپن در سال‌های جنگ سرد. در «گودزیلا مقابل پادشاه گیدورا» (1991) به موضوع حرکت سریع ژاپن به سمت تبدیل یک قدرت اقتصادی در جهان، پرداخته می‌شود. در «گودزیلا در برابر دسترویاه» (1995) که چند سال پیش از پایان مهلت اجاره هنگ‌کنگ و تحویل آن به چین ساخته شده، گودزیلا به هنگ‌کنگ حمله می‌کند. در این فیلم ترس و نگرانی ژاپنی‌ها از تصرف هنگ‌کنگ توسط رقیب قدرتمند اقتصادی دیگردر شرق آسیا (چین) به تصویر کشیده شده است.