احتیاط‌های دولت در بازار ارز
گفت‌وگو با بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس مسائل بانکی
لیلا شریف/روزنامه نگار
«ما همین الان می‌توانیم قیمت دلار را پایین‌تر بیاوریم اما بر مبنای احتیاط آینده بلندمدت قدم به قدم گام برمی‌داریم.»، بیان این جملات از زبان حسن روحانی سندی بود تا نقش دولت در تغییرات بازار ارز شفاف شود. کنترل بازار ارز از سوی دولت همواره با 2 نگاه متفاوت تحلیل شده است؛ از یک سو برخی منتقدان دولت، افزایش قیمت دلار را اقدامی عمدی از سوی دولت به‌منظور جبران کسری بودجه معرفی می‌کنند و در مقابل گروهی نیز تلاش دولت برای تزریق محدود ارز به بازار را ناشی از منابع ارزی محدود دولت می‌دانند. سیدبهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس حوزه بانکی در گفت‌وگو با همشهری ضمن تأیید سخنان روحانی در مورد نقش دولت برای کاهش قیمت ارز به تحلیل احتیاط‌های دولت در این مسیر پرداخت.
اخیرا آقای روحانی در جلسه‌ای اعلام کردند که دولت توان کاهش قیمت ارز را دارد اما بنا به دلایلی احتیاط می‌کند، از نظر شما تغییرات بازار ارز تا چه حد به تصمیمات دولت گره خورده است؟
با اطمینان می‌گویم که دولت بزرگ‌ترین بازیگر بازار ارز است. هر اندازه که دولت عرضه ارز را بیشتر کند، قطعا قیمت کمتر می‌شود. اما دولت در این شرایط به دلایل مختلف تلاش می‌کند که احتیاط کند و منابع ارزی کمتری را وارد بازار کند.
این احتیاطی که آقای روحانی هم از آن صحبت می‌کند ریشه در چه اتفاقاتی دارد؟
برای تحلیل این صحبت باید 2 نگاه خوش‌بینانه و بدبینانه را در کنار هم درنظر بگیریم. از نگاه خوش‌بینانه باید بگوییم که صحبت‌های آقای روحانی بر مبنای این واقعیت که ایران با تهدیدهای خارجی مواجه است، شکل گرفته. کشورهایی همچون آمریکا در تلاش هستند تا در مباحث منابع ارزی و نفتی، ایران را دچار مشکل کنند. در راستای تحریم‌ها دو محور نفت و ارز ایران مورد هدف قرار گرفته‌اند و آمریکا به‌دنبال کاهش منابع ارزی ایران است. با این نگاه طبیعی است که دولت بر منابع ارزی‌اش تمرکز بیشتری داشته باشد و با احتیاط دست به مصرف ارز بزند. به همین دلیل است که دولت ارز کمتری را به بازار تزریق کرده است و قطعا زمانی که منابع ارزی کم باشد، ما شاهد افزایش قیمت ارز خواهیم بود.
از سوی دیگر می‌توان صحبت‌های آقای روحانی را با نگاه بدبینانه نیز تحلیل کرد. در این صورت می‌توان گفت که دولت از فرصت پیش آمده برای تأمین هزینه‌هایش استفاده می‌کند و با فروش ارز به قیمت بالاتر تلاش می‌کند تا منابع ریالی بیشتری را جذب و با تکیه بر این منابع ریالی بتواند مصارف ریالی‌اش ازجمله کسری بودجه، حقوق کارکنان و... را تأمین کند. مسلم است که دولت بزرگ‌ترین بازیگر بازار ارز است و به همین دلیل آقای روحانی می‌گوید که ما اگر بخواهیم می‌توانیم قیمت ارز را پایین بیاوریم. این خواسته هم با تزریق ارز بیشتر به بازار ممکن است اما بنا به دلایلی که ذکر آن رفت، دولت از انجام این اقدام خودداری می‌کند و گفته آقای روحانی امری دور از ذهن نیست.
شما به طرح نگاه خوش‌بینانه و بدبینانه در رابطه با صحبت‌های آقای روحانی پرداختید اما اگر بخواهیم واقعیت را مبنای تحلیل قرار دهیم، در رابطه با احتیاط دولت برای کاهش قیمت ارز چه باید گفت؟
بدون شک ایران با تهدیدهای خارجی مواجه است، این واقعیت را همه می‌دانیم. خروج آمریکا از برجام، مشکلات صادرات نفت، تهدیدات بلوکه کردن منابع ارزی ایران در خارج از کشور و... مشکلات دولت را در حوزه ارزی تشکیل می‌دهند اما اینکه این واقعیت‌ها تا چه حد می‌توانند به دستاویزی برای دخالت منفی یا مثبت دولت در بازار ارز تبدیل شوند، بستگی به تصمیم‌گیری دولت دارد.قابل انکار نیست که اگر دولت بخواهد دلار را با قیمت 3هزار و 500تومان بفروشد، بودجه و هزینه‌های جاری‌اش را به سختی می‌تواند تأمین کند اما مسلما با دلار 12هزار تومانی خیلی راحت‌تر نیازهای ارزی‌اش را حل می‌کند.
برخی از منتقدان دولت بر این نگاه تأکید دارند که جدا از بحث تهدید خارجی، دولت بیشتر به‌دنبال تأمین کسری بودجه و منابع مالی‌اش از طریق افزایش قیمت دلار است. این نگاه تا چه حد قابل‌قبول است؟
با قطعیت نمی‌توان از این موضوع سخن گفت و این رفتار را هدف اصلی دولت معرفی کرد. چرا که به‌هرحال گران‌تر شدن ارز موجب فشار تورمی بر مردم می‌شود در نهایت دولت باید هزینه‌اش را بپردازد. در گذشته هم ارز 3500تومانی در قیمت واقعی خودش وجود نداشت و حداقل باید 5 تا 6هزار تومان می‌شد، شاید دولت یک مقداری به هدف تأمین بودجه و توسعه صادرات، جبران هزینه‌های یارانه حامل‌های انرژی نگاه داشت تا با تکیه بر پول ملی هزینه‌هایش را جبران کند. به هر حال دقیق نمی‌توان گفت که دولت هدفش از گران کردن ارز چیست؟ آیا به‌دنبال دست یافتن به ریال بیشتری است تا کشور را اداره کند یا اینکه با یک آینده‌نگری به منابع ارزی این اقدام را انجام می‌دهد؟ اما در نهایت من گمان می‌کنم احتیاط‌های دولت ترکیبی از بحث درآمدزایی برای دولت و نگرانی از تعاملات خارجی باشد.
در همینه زمینه :
