صنایع دستی
برپایی شتابزده نمایشگاه ملی برای صنایع‌دستی
معاونت صنایع‌دستی در رفتاری عجیب و در آستانه معرفی وزیر میراث فرهنگی به مجلس، سی‌ودومین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی را برپا کرد
محمد باریکانی/خبر‌نگار
سی‌ودومین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی ایران کاملا عجولانه و بلافاصله پس از تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه و در آستانه معرفی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به مجلس، صبح امروز در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برپا شد. چنین تعجیلی با توجه به برپایی نمایشگاه قبلی در اسفندماه سال گذشته، اگر ارتباطی به انتخاب وزیر جدید میراث فرهنگی یا درآمدزایی توسط بخش دولتی متولی صنایع‌دستی کشور نداشته باشد، توجیه اقتصادی برای فعالان صنایع‌دستی ندارد.
روزنامه همشهری به بهانه برپایی نمایشگاه ملی صنایع‌دستی که تا پیش از افتتاح، هیچ اطلاع‌رسانی یا زمینه‌سازی برای برپایی این نمایشگاه در افکار عمومی صورت نگرفته است، به سراغ تولیدکنندگان و هنرمندان صنایع‌دستی کشور رفته تا مشخص شود چرا برپایی این نمایشگاه توجیه اقتصادی ندارد و اقدام به برپایی این نمایشگاه کاملا عجولانه و با اهداف تبلیغاتی و اقتصادی شده است.
وحید زارعی، هنرمند شیشه‌گر و تولیدکننده آبگینه که در چندین دوره از نمایشگاه صنایع‌دستی ایران حضور داشت، به همشهری گفته که این نمایشگاه مملو از افرادی است که اجناس صنایع‌دستی را خریداری و با قیمت بالاتر در نمایشگاه ملی صنایع‌دستی عرضه می‌کنند. به گفته او، در شرایطی که طی 8ماه رنگ مورد استفاده در صنعت شیشه‌گری از هر کیلو 6هزار تومان به 140هزار تومان افزایش یافته است، چه حمایتی از تولیدکننده صنایع‌دستی از سوی دولت صورت گرفته است که حالا هنرمندان بخواهند در چنین نمایشگاهی حضور بیابند؟
او در تشریح شرایط وخیم تولید صنایع‌دستی کشور می‌گوید: از ابتدای سال98 تاکنون تنها 2ماه توانستیم کارگاه شیشه‌گری را فعال کنیم. چون روزنامه پاره که مواداولیه بسته‌بندی کارگاه‌های آبگینه است، از کیلو 400تومان به 12هزار تومان رسید و قیمت کارتن بسته‌بندی هم از 2هزار تومان به 12هزار تومان رسید.
زارعی می‌گوید: اکسید کبالت که برای تولید آبگینه و شیشه مصرف دارد، 100هزار تومان بود که از سال گذشته تاکنون به یک‌میلیون و 200هزار تومان رسیده است. بیمه کارگر که 30درصد حداقل پایه حقوق برای هنرمندان تولیدکننده است، برای هر کارگر 470هزار تومان است. در این شرایط مدیران صنایع‌دستی آمده‌اند نمایشگاه برگزار کرده‌اند؟ بهترین نقطه نمایشگاه را به نورچشمی‌ها داده‌اند و می‌گویند قرعه‌کشی هم کرده‌اند. 12متر غرفه نمایشگاه را یک‌میلیون و600هزار تومان اجاره داده‌اند و در این شرایط که وضعیت مواداولیه در بخش صنایع‌دستی افتضاح است فکر می‌کنید چه کسانی در نمایشگاه صنایع‌دستی حضور دارند؟ کدام نمایشگاه؟
او مدعی است بیشتر غرفه‌دارانی که در نمایشگاه صنایع‌دستی حضور دارند، اصلا تولیدکننده مستقیم نیستند، حتی واسطه و بنکدار هم نیستند، کارگاه فعال و منظم هم ندارند؛ بلکه محصولات صنایع‌دستی را خریداری کرده‌اند و با گرفتن غرفه در نمایشگاه همان محصولات را با قیمت‌های گزاف به مشتریان می‌فروشند. زارعی می‌گوید: تولیدکننده محصولات آبگینه برای تهیه سهمیه کربنات از فلان شرکت باید از طریق دلال‌‌ها و به درخواست شرکت توزیع‌کننده اقدام کند که شرط آن نیز واریز یک‌میلیون و 500هزار تومان به‌حساب دلال‌هاست. یعنی در 6حواله باید 9میلیون تومان به دلال بدهد تا ماده اولیه تولید خود را تهیه کند. قیمت ماده اولیه سیلیس که در هر نقطه ایران کلنگ بزنید وجود دارد، از کیلویی 300تومان به کیلویی 800تومان افزایش یافته است. یک تن کاغذ باطله که 400هزار تومان قیمت داشت حالا با 12میلیون تومان آن هم به‌صورت نقدی و پرداخت پول در بدو درخواست تهیه می‌شود. آن‌وقت در این شرایط باید در کدام نمایشگاه ملی صنایع‌دستی شرکت کرد؟
سعید سالکی از دیگر هنرمندان تولیدکننده محصولات سفالی به همشهری گفته است که متأسفانه به‌جای حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی از سوی دولت و بخش متولی صنایع‌دستی، فشار بیشتر بر تولیدکنندگان این محصولات ایجاد می‌شود. چون بخش خصوصی را وارد داستان کرده‌اند و شرکت‌های بزرگ سهم بیشتری از این حوزه برده‌اند و تولیدکنندگان خانگی صنایع‌دستی یا کارگاه‌های کوچک این بخش زیر این فشارها له شده‌اند.
او می‌گوید: این شرایط، صنایع‌دستی ایران را قربانی تولید صنعتی کرده است. به همین دلیل بیشتر محصولاتی که شرکت‌های بزرگ وارد نمایشگاه صنایع‌دستی می‌کنند به‌صورت ماشینی تولید می‌شود و لااقل در بخش سفالینه‌ها تولید با چرخکاری انجام نمی‌شود و بیشتر سفالینه‌های تولید شده با قالب‌گیری تولید شده‌اند.
سالکی بر گران بودن قیمت مواداولیه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در این شرایط اگر تولیدکنندگان بخواهند جنس خود را هم گران‌تر بفروشند اصلا خریداری وجود ندارد. چون در شرایط اقتصادی فعلی صنایع‌دستی از سبد خانوار حذف شده و بنابراین تولیدکنندگان ناچار به تولید محصولات ارزان و زیر 100هزار تومان هستند که کیفیت محصول را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد.
به اعتقاد او در حوزه تولیدات سفالین، بخش زیادی از محصولات به روش قالب‌ریزی تولید می‌شود و حمایت‌ها از تولید محصول با استفاده از چرخ سفال بسیار کمتر از گذشته است. به گفته سالکی، درست است که شهر لالجین به شهر جهانی سفال نامگذاری شده، اما در همان شهر نیز دیگر سفالینه‌های چرخکاری‌شده تولید نمی‌شود و تولیدکنندگان به تولید سفال به روش قالب‌ریزی روی آورده‌اند و روش سنتی چرخکاری در تولید این محصول حذف شده است.
نمایشگاه واقعی یا اقدام تبلیغاتی؟
پیگیری‌های همشهری در گفت‌وگو با فعالان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی کشور مشخص کرده که نه هنرمندان صنایع‌دستی از وضعیت فعلی در تولید هنرهای سنتی ایران رضایت دارند و نه آمار دولتی فروش صنایع‌دستی که فعالان این بخش از آن با عنوان «آمارهای ساختگی» یاد می‌کنند قابل اتکاست. در این شرایط سی‌ودومین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی ایران تنها چند‌ماه پس از نمایشگاه سال97 بدون حتی کوچک‌ترین اعلان قبلی یا تبلیغات فراگیر صبح امروز آغاز به‌کار می‌کند. فعالان صنایع‌دستی برپایی این نمایشگاه را یک شوی تبلیغاتی در آستانه معرفی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به مجلس می‌دانند و البته بر جنبه اقتصادی آن به نفع برگزار‌کنندگان نیز نظر دارند. آنها می‌گویند قیمت هر غرفه 9 تا 12متری در این نمایشگاه تا یک‌میلیون و 600هزار تومان تعیین شده و از این منظر می‌تواند توجیه خوبی تنها برای برگزار‌کنندگان داشته باشد. وگرنه در شرایط اقتصادی کنونی کشور تولیدکنندگان و هنرمندان واقعی صنایع‌دستی به‌ویژه در بخش کارگاه‌های کوچک و خانگی نه توان فروش خوب محصولات خود را دارند و نه حتی توان پرداخت پول برای اجاره غرفه‌ها.