حق خلق فضای شهری

دکتر غلامرضا کامیار

شهر، یک خانه بزرگ است. خانه را ما می‌سازیم؛ شهر را چه کسانی می‌سازند؟ ایرانیان شهرنشین ناگزیرند در شهرهایی زندگی کنند که سهم چندانی در شکل‌گیری آنها نداشته‌‌اند. «حق خلق فضای شهری» نخستین حق شهروندی در قلمرو شهرنشینی‌است. برای فعلیت‌یافتن حق بر تولید فضای شهری، دولت و سایر نهادهای عمومی مکلفند:

الف ـ حق شهروندان را بر شکل‌گیری، شکل‌دهی و گسترش میادین عمومی، فضاهای باز شهری و مراکز گردهمایی شهروندان برای انجام فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، هنری، ورزشی و سایر فعالیت‌های اجتماعی به ‌رسمیت بشناسند.

ب ـ از هر نوع محدودکردن فضاهای عمومی موجود بپرهیزند و به رفع حصارها و موانع و در مجموع هرآنچه فضای باز شهری را به محیطی محصور و خط‌کشی‌شده تبدیل می‌کند، اقدام کنند. ج ـ در فرایند تهیه مقررات مرتبط با نحوه کاربری اراضی عمومی، اصل را بر دسترسی حداکثری شهروندان به فضاهای شهری و حداقلی‌کردن مقررات محدودیت‌زا بگذارند.

شیوه‌های مشارکت شهروندان در خلق فضای شهری و نظرخواهی از آنان، نظام‌مند و کارآمد نیست و نظرخواهی عمومی به ‌طور عملی، مشاهده نمی‌شود. مردم حق دارند در مورد تصمیماتی که به نام آنان گرفته می‌شود و بر کیفیت زندگی آنان به‌طور مستقیم اثر‌گذار است اظهارنظر کنند. پیشنهاد می‌شود که از ظرفیت‌های قانونی ـ به‌خصوص ماده20 آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور مصوب1378 ـ به‌درستی استفاده شود. این ماده مقرر می‌دارد:  به‌منظور جلب مشارکت بیشتر مردم و نهادهای محلی، دبیرخانه شورای استان موظف است حین تهیه و پس از تکمیل مطالعات طرح‌های‌جامع شهری و ناحیه‌ای حسب مورد، نظرات مردم و شورای شهر و شهرداری یا فرمانداران و شوراهای شهرستان مربوط را اخذ کند و مورد بررسی ‌کارشناسی قرار دهد. دستورالعمل نحوه انجام نظرخواهی‌های موضوع این بند ظرف مدت 3ماه از تصویب این آیین‌نامه توسط دبیرخانه شورای‌عالی تهیه و ابلاغ خواهد شد.