رشد سرمایه اجتماعی، نیاز امروز جامعه ما

فاطمه ارمک/فعال اجتماعی 


مثل سرمایه اقتصادی که واحد آن می‌تواند پول باشد و مثل سرمایه انسانی که واحد آن آدم‌ها و نیروهای انسانی یک سرزمین یا اجتماع هستند و مثل سرمایه فرهنگی و...؛ سرمایه‌ای در دنیا تعریف شده است به نام سرمایه اجتماعی که واحد آن شاید بتواند تعداد شبکه‌های اجتماعی یک جامعه باشد یا تعداد تشکل‌های مردم‌نهاد و داوطلبانه.
واحدش شاید میزان ارتباطات و مشارکت فعال افراد جامعه با هم باشد در رسیدن به هدفی سازنده برای اجتماعشان. جامعه‌شناسان، سیاستمداران، فعالان حوزه اجتماعی، فعالان حوزه سلامت و بهداشت و حتی اقتصاددانان، برای پیشرفت و توسعه سرزمینی سرمایه اجتماعی را حیاتی و لازم می‌دانند. سرمایه اجتماعی از طریق تشویق افراد به همکاری و مشارکت در تعاملات اجتماعی می‌تواند حرکت را به سمت توسعه و پیشرفت تسهیل کند. در تعریفی ساده، سرمایه اجتماعی هنجارها و ارزش‌هایی است که رفتارهای مشارکتی را در دل گروه‌ها مجاز و میسر می‌سازد. از منظری دیگر باید گفت سرمایه اجتماعی کیفیتی است که میان مردم ایجاد می‌شود و رشد می‌کند و فراگیر می‌شود درحالی‌که سرمایه انسانی کیفیتی از افراد است به دور از روابط و مشارکتشان با هم.

بنابراین آن خمیرمایه‌ای است که از پیوند و ارتباط انسان‌ها با هم شکل می‌گیرد و رشد می‌کند. سرمایه اجتماعی از آنجایی شکل می‌گیرد که در مسیر آگاهی و برای توسعه و پیشرفت شهرمان، در یک نشست آگاهی‌رسانی که توسط یک گروه داوطلبانه مردم‌نهاد تشکیل شده است شرکت می‌کنیم و صندلی‌ها را خالی نمی‌گذاریم. از آنجایی شکل می‌گیرد که تعداد تشکل‌های مردم‌نهاد فعال در شهرمان افزایش می‌یابد و مردم داوطلبانه در دل چنین تشکل‌هایی برای شهر و سرزمین و آیندگان و ایجاد تغییری مثبت و مشترک دست در دست هم می‌دهند و فعالیت می‌کنند. از آنجایی شکل می‌گیرد که در دل روستایی، برای برگزاری مراسم عروسی یک زوج جوان، هر خانواده‌ای گوشه‌ای از کار را می‌گیرد و با مشارکت هم تلاش می‌کنند تا مراسم به نحو مطلوب و آبرومندانه‌ای برگزار شود. اینها نمودهایی از وجود سرمایه ارزشمند اجتماعی در یک سرزمین هستند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند وقتی میزان سرمایه اجتماعی در جامعه‌ای بالا باشد، میزان جرم، جنایت، بزهکاری و افسردگی و خشونت در آن جامعه کاهش و در مقابل سطح نشاط اجتماعی و آگاهی عمومی افزایش می‌یابد. تغییرات در جامعه‌ای که میزان شبکه‌های اجتماعی در آن بالاست سریع‌تر اتفاق خواهد افتاد تا در جامعه‌ای که مردم و خانواده‌ها به‌صورت جدا و بدون ارتباط مؤثر و مسئولانه‌ای از هم زندگی می‌کنند. اگر خواستار تغییر و بهبود شرایط شهر و اجتماع خود هستیم نخستین و اساسی‌ترین قدم آن است که به هم اعتماد کنیم. اعتماد دستمایه و آغازکننده شکل‌گیری شبکه‌ها و پیوندهای اجتماعی مردم با هم است؛ چیزی که در گذشته پررنگ بود. دارایی‌های‌مان را به واسطه روابط اجتماعی که ما شکل می‌دهیم، توسعه می‌دهیم و حفظ می‌کنیم و ارزش‌های مشترکی که از آن شبکه‌ها ناشی می‌شود، سرمایه اجتماعی را تشکیل می‌دهند.