یادداشت
لایه‌برداری از حذف صفر‌ها
رضا کربلایی/روزنامه‌نگار
دولت حسن روحانی با ارسال لایحه‌ای به مجلس، عزم خود را جزم کرده تا دست‌کم تا پایان عمر دولت فعلی، 4صفر را از پول ملی ایران حذف و تومان را جایگزین ریال کند. اینکه هدف دولت چیست، پرسشی است که از یک نظر می‌توان پاسخ آن را در مقدمه لایحه پیشنهادی دولت جست‌وجو کرد، ازجمله احیای هویت از‌دست‌رفته ارزش پول ملی ایران در برابر ارزهای خارجی و آسان‌تر کردن چرخه محاسبات در مبادلات روزمره و البته کم‌کردن از هزینه سنگین انتشار و امحای اسکناس و ضرب سکه‌ها؛ اما لایه‌برداری از لایحه دولت نشان می‌دهد دست‌کم بین آنچه بانک مرکزی درنظر دارد و آنچه کارشناسان و صاحب‌نظران بر آن تأکید دارند، فاصله‌ای ایجاد شده تا آنجا که برآیند انتقادها این است که دولت به جای پرداختن به ریشه بیماری‌های اقتصاد در حال پاک‌کردن آثار و عوارض این بیماری ازجمله نرخ تورم و بی‌ثباتی در اقتصاد است و به جای اصل ماجرا، به فرع نظر دارد. از این منظر پیشنهاد شده دولت حذف صفر‌ها و تغییر واحد پول ملی را به آینده موکول کند و به جای آن به اولویت‌های دیگر ازجمله مهار نرخ تورم، بهبود وضعیت اشتغال و احیای رشد اقتصادی و ایجاد ثبات در اقتصاد بپردازد.
واقعیت روشن این است که اصلاحات بنیادین در اقتصاد ایران دست‌کم به یک چشم‌انداز فرادولتی 20ساله برخاسته از اراده واحد در نظام سیاسی ایران محتاج است و محدود‌کردن این اصلاحات به عمر دولت‌ها و حیات ادوار مجلس به نتیجه مطلوب نمی‌رسد و از این منظر رساندن نرخ تورم به محدوده کمتر از 5درصد، استمرار رشد اقتصادی به میزان 8درصد سالانه، حفظ سطح اشتغال و تولید و ارتقای آن با درنظرگرفتن چالش‌های فعلی و تهدیدهای بیرونی سخت‌تر از همیشه شده و در یک بازه زمانی 2ساله باقی‌مانده از حیات دولت فعلی این اهداف محقق نخواهد شد.
حالا پرسش اینجاست؛ اگر اکنون وقت حذف صفر‌ها نیست، پس زمان مطلوب کی فرا می‌رسد و تا آن زمان زیان ناشی از سرانه بالای مصرف اسکناس و سبقت قیمت تمام‌شده هر سکه رایج نسبت به ارزش ریالی آن را چگونه می‌توان کاهش داد و وقتی شهروندان ایرانی پیش از آنکه دولت به فکر حذف صفر‌ها باشد، خودشان صفر‌ها را در رفتار و گفتار مالی و تجاری‌شان حذف و تومان را سال‌هاست که جایگزین ریال کرده‌اند. اصرار بر حفظ چهره رنگ‌باخته ریال و سخت‌تر‌شدن شمارش صفر‌ها در محاسبات حسابداری و تجاری چه فایده‌ای دارد؟
انتظار می‌رود درصورت رأی مجلس به لایحه دولت و جایگزینی تومان به جای ریال و حذف 4صفر، سطح مطالبات اقتصادی از دولت به‌عنوان نماد حاکمیت تغییر کند زیرا آن زمان حساسیت نسبت به بالارفتن نرخ تورم و بی‌ثباتی در اقتصاد ایران افزایش می‌یابد و نگه‌داشتن تورم در محدوده تک‌رقمی، استمرار رشد پایدار اقتصادی و دیگر شاخص‌های کلان به یک مطالبه عمومی تبدیل خواهد شد و از این منظر کارآمدی، مقبولیت و حتی مشروعیت دولت‌ها در برابر تغییرات بی‌ثبات‌کننده اقتصاد در معرض رأی مردم قرار می‌گیرد.
می‌توان حذف صفر‌ها را به تأخیر انداخت و به ریال از حیثیت افتاده تعصب ورزید و به امید اصلاحات بنیادین اقتصادی دل‌بست و در آینده بازهم دولت‌ها می‌آیند و از ضرورت حذف صفر‌ها و تغییر پول ملی سخن خواهند گفت؛ اما این تأخیر در یک رفرم پولی بر هزینه‌ها خواهد افزود. از سوی دیگر، می‌توان با نظر مردم تصمیم گرفت و با آنها همراه شد و پذیرفت که صفر‌ها حذف شده و ریال جای خود را به تومان داده است و وقتی این آمادگی ذهنی در رفتار و گفتار شهروندان ایجاد شد، از فرصت بهره جست و صفر‌ها را حذف کرد. این به‌معنای غفلت از اصلاحات ضروری و بنیادین در اقتصاد نیست؛ بلکه می‌تواند دولت آینده را در مسیر عقلانیت اقتصادی قرار دهد. صفر‌ها حذف شده‌اند و تومان نقل رایج مردم است؛ لایحه پیشنهادی دولت، نیاز به نیت‌خوانی ندارد، دولت به واقعیت پی‌برده است؛ هرچند تلخ اما بپذیریم مردم زودتر از دولت تصمیم‌شان را گرفته‌اند. صفر‌ها را حذف کنید و تعصب بر حیثیت از دست رفته ریال را کنار بگذاریم. با مردم همراه شویم.
