از صفر تا صفر

پرونده رشد اقتصادی در سال گذشته با اعداد منفی بسته شد. به جز بخش کشاورزی که آن هم محصول پرآبی‌های تلخ و شیرین فروردین‌ماه بود، نرخ رشد بخش‌های دیگر منفی اعلام شدند، چه صنعت، چه خدمات و مجموعه این اعداد به ما می‌گویند که نرخ رشد اقتصادی کل کشور در سال 98احتمالا عددی بین صفر تا منفی یک خواهد بود؛ انگار در سال 97درجا زده باشیم.
 همانطور که نهادهای بین‌المللی پیش‌بینی کرده بودند، در سال‌های 2020و 2021رشد اقتصادی ایران از فاز منفی خارج خواهد شد. شاخص رشد اقتصادی که در سال1395، رشد 12.5درصدی را ثبت کرده بود و در سال1396 به رشد 3.9درصدی رسیده بود، از سال1397با آغاز دور جدید تحریم‌ها به چالش کشیده شد.
 طبق گزارش مرکز آمار ایران، این شاخص برای دومین بار در دهه 90شمسی وارد فاز منفی شد تا یک‌بار دیگر به زیر صفر رسیدن را تجربه کنیم. بار اول در سال1391 با شدت گرفتن تحریم‌های بانکی و نفتی این اتفاق رخ داد، بار دیگر در سال 97با موج جدید تحریم‌ها، اقتصاد ایران با دست‌انداز مواجه شد. شاید بیشترین توقف در مسیر رشد طی 3دهه پس از جنگ، در این دهه تحریم، دهه 90، رقم خورده باشد.
در سال1398 نیز برآوردها از منفی بودن رشد اقتصاد با احتساب نفت و صفر بودن رشد بدون نفت، حکایت دارد. آمارهای رسمی از رشد تولید ناخالص داخلی در 9 ماهه‌ سال 98نشان می‌دهد که در این 3 فصل رشد بدون نفت، ‌صفر بوده و رشد اقتصاد با احتساب نفت به منفی7.6درصد رسیده است، اما سرنوشت رشد اقتصادی در سال آینده چه خواهد شد؟ آیا گران‌شدن ناگهانی بنزین، ساقط کردن هواپیمای اوکراینی و شیوع ویروس کرونا، می‌تواند سال اقتصادی سیاه‌تری برای ما بسازد؟ 

رشد اقتصادی
طبق گزارش مرکز آمار ایران، این شاخص برای دومین بار در دهه 90شمسی وارد فاز منفی شد تا یک‌بار دیگر به زیر صفر رسیدن را تجربه کنیم.
کارنامه 9 ماهه رشد اقتصادی نشان می‌دهد این شاخص تا مرز 7- درصد سقوط کرده است

رشد اقتصادی مثبت نمی‌شود 
محمدقلی یوسفی، اقتصاددان : من فکر می‌کنم هنوز درک درستی از عبارت «رشد اقتصادی» وجود ندارد. اینکه هزینه‌ها و مصارف یک کشور، ملاکی برای بررسی و محک‌زدن قرار گیرد، درست نیست. آنچه تحت عنوان رشد اقتصاد داخلی از آن نام برده می‌شود، رشد تولید ناخالص داخلی است که رشد تولید ناخالص داخلی رشد تولید نیست و مربوط به رشد مصرف است. ممکن است در جامعه‌ای مصرف بالا برود، اما برای مثال صنعت و کشاورزی در آن تضعیف و فقر و بیکاری در این جامعه تشدید شود. می‌خواهم بگویم ضرورتا افزایش تولید ناخالص داخلی به ‌معنای خوب بودن نیست. در همین ماجرای کرونا، دولت مجبور است که میلیاردها تومان برای کنترل اشاعه این ویروس خرج کند و ممکن است به این واسطه رشد اقتصادی ما حتی مثبت هم شود اما آیا اوضاع اقتصادی مردم بهبود یافته است؟ رشدی رشد اقتصادی واقعی است که ناشی از افزایش تولید در حوزه‌های مختلفی مثل صنعت، کشاورزی و... باشد.
شرایط امروز اقتصادی ایران برای ثبت یک رشد خوب و واقعی مهیا نیست. احتمال می‌رود که در سال 99رشد اقتصادی ایران مثبت هم شود، اما این رشد احتمالا ناشی از گسترش نقدینگی و افزایش حجم فعالیت‌های غیرمولد در داخل کشور باشد، بی‌آنکه شغلی ایجاد شده باشد و مردم و بخش خصوصی در آن حضور داشته باشند. ما در سال 98با رکود مواجه بودیم؛ واردات به کشور کاهش پیدا کرده و صادرات محدود شده است. دولت با کسری بودجه مواجه است و همه این‌ها یعنی سال 99، سال خوبی نخواهد بود و رشد اقتصادی رشد واقعی افزایشی نخواهد داشت.
هر تغییری که در سال98 در حوزه اقتصاد احساس کردید، ناشی از فعالیت‌هایی است که در سال97 و حتی سال‌های95 و 96 صورت گرفته است. سال99هم سالی است که رشد اقتصادی واقعی در آن، محصول بذرهایی است که در سال 97 و 98 کاشته شده است. آیا ما در این سال‌ها سرمایه‌گذاری را توسعه داده‌ایم؟ آیا از بخش خصوصی استفاده درستی کرده‌ایم؟ با این وضعیت من فکر نمی‌کنم که رشد اقتصادی واقعی در سال99، رشد مثبتی داشته باشد.