یادداشت
مخاطبان اخبار و گروه‌های هدف
فرامرز قراباغی ـ روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه
برای پی بردن به اینکه چرا بعضی خبرها برای عامه مردم جذابند و برخی دیگر جذابیت چندانی ندارند، باید ارتباط خبر با لایه‌های جامعه مورد بررسی قرار گیرد.
ضمن اینکه در برخی موارد شکل اولیه خبر برای همه مقبولیت ندارد، اما خبرهای تکمیلی دارای این ویژگی هستند. در واقع همه خبرها یک گروه هدف دارند. چیزی که در علوم ارتباطات از آن به عنوان دربرگیری یاد می‌شود، در واقع بیانگر مخاطبان خبر است و اینکه هر مطلب خبری، مناسب چه کسانی است. بنابراین رسانه‌ها براساس کاربرد اخبار آنها را تقسیم و منتشر میکنند. سرویس‌های خبری در تحریریه روزنامه‌ها نیز با همین مبنا شکل می‌گیرند و فعال می‌شوند. اما با وجود قاعده کلی مبتنی بر دربرگیری گروه‌های خاص در انتشار اخبار، خبرهایی مثل وقوع جنگ در یک نقطه از جهان یا سقوط بازار سهام و کاهش یا افزایش دستمزدها و در کل، رویدادها، سیاست‌ها، تصمیمات و اقداماتی که اقشار مختلف و گروه‌های بیشتری را به عنوان مخاطب پیش روی خود دارند، در وهله‌‌های بعدی و درپی انتشار اخبار مکمل، گروه‌های خاص را پوشش می‌دهند. به پیروی از استاد مرحوم ناتل خانلری که جملات را به دو دسته پایه و پیرو تقسیم می‌کرد از تعبیر اخبار پایه و اخبار پیرو برای ادامه بحث در این باره استفاده می‌کنم. اخباری با گستره وسیع و دربرگیری گسترده، اخبار پایه هستند. اخبار پیرو اما با هدف دستیابی به وضوح بیشتر و درپی اخبار پایه منتشر می‌شوند. اخبار پیرو دارای توضیحات بیشتری هستند و از این رو اطلاعات بیشتری که نیازهای اطلاعاتی گروه‌های اجتماعی را برآورده می‌کند در خود دارند. گذشته از این میزان اخبار پیرو همچنین ریزخبرهایی که اطلاعات متصل به یک موضوع را منعکس میکنند، می‌توانند نشانگر اهمیت خبر پایه باشند.
به عبارت دیگر، بسیاری از اخبار پایه می‌توانند دربرگیری گسترده‌‌ای داشته باشند، اما این اخبار پیرو هستند که اهمیت آنها را نشان می‌دهند. مثلا دامنه دربرگیری خبری درباره توزیع یک کالای اساسی به وسعت یک کشور است؛ چنانچه خبرهای مربوط به دفاع مقدس نیز چنین گستره‌ای داشتند. اما اخبار پایه و پیرو و ریزخبرهای مربوط به آن اصلا قابل مقایسه با یک خبر اقتصادی مانند آنچه مثال زده شد، نیست. چنانکه سال‌ها پس از پایان آن دوره، هنوز هم اطلاعات مربوطه در قالب کتاب، فیلم و... منتشر می‌شود. تعداد رویدادهای مربوط به یک شبانه‌روز از جنگ تحمیلی به ویژه اگر با عملیات آفندی یا پدافندی همراه می‌بود آنقدر فراوانی داشت که هر میزان خبر برای پوشش آن کم باشد. آغاز جنگ توسط رژیم عراق در زمان صدام و دفاع غیورانه نیروهای ایرانی با وجود پوشش رسانه‌ای و مطبوعاتی از سوی منابع گوناگون و انتشار اخبار بی‌شمار، هنوز هم مطالب نگفته و از قلم‌‌افتاده‌ای دارد. بنابراین بیش از آنکه دربرگیری اخبار پایه نشانگر اهمیت آنها باشد، این اخبار پیرو هستند که چنین نمودی را منعکس میکنند.
