ضعف عملکرد گروه‌های داوطلب در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی

عباس دیلمی‌زاده-  کارشناس حوزه اعتیاد و مدیرعامل جمعیت تولد دوباره

آسیب‌های اجتماعی دو مرحله دارد، یکی مداخلات کاهش آسیب‌هاست که در حوزه درمان و بازتوانی و کمک به افراد آسیب‌دیده اقدام می‌کند. دوم، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است. نکته اینجاست که آسیب‌های اجتماعی موضوعی کاملا تخصصی است و نیاز به مداخلات تخصصی دارد. بنابراین مداخلات غیرتخصصی در موضوع آسیب‌های اجتماعی می‌تواند منجر به آسیب بیشتر شود. یعنی در یک بخش آسیب را کم و در بخش دیگر بیشتر کند. اگر نیروی داوطلب در این حوزه می‌خواهد مداخله‌ای داشته باشد، حتما باید آموزش فراگیر ببیند. این افراد می‌توانند از مبتدی شروع کنند و در نهایت وارد آموزش‌های تخصصی و کامل شوند. خود افراد باید داوطلب گرفتن آموزش باشند و بدانند که هر چقدر بیشتر یاد بگیرند بهتر می‌توانند کمک کنند. هر چند که قرار نیست آنها را تبدیل به متخصص آسیب‌های اجتماعی کرد. برای نمونه در حوزه اعتیاد، صدها هزار نفر خدمات داوطلبانه ارائه می‌کنند که بیشتر آنها خودشان به نوعی درگیر آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد بوده‌اند. این نیروها به‌دلیل اقدامات داوطلبانه در حوزه کاهش آسیب اعتیاد و درمان معتادان، هزینه‌ها را کم کرده‌اند. همین هم سبب شده تا در شرایط فعلی بیش از 400هزار بهبود‌یافته اعتیاد در کشور وجود داشته باشد و اگر قرار بود برای هر کدام از این افراد و ترک اعتیاد و بازگشت‌شان به جامعه نیروی انسانی به‌کار گرفته می‌شد، باید سرمایه عظیمی در نظر می‌گرفتیم. بنابراین در بخش آموزش نیروها و نوع ورود به بحران از سوی این گروه‌ها مشکلاتی دیده می‌شود. نکته اما اینجاست که ما در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ضعیف عمل کرده‌ایم و با فعالیت‌های قابل توجه مردمی روبه‌رو نیستیم. این حوزه با جان انسان‌ها سر و کار دارد، بنابراین مداخلاتی که انجام می‌شود یا منجر می‌شود جان انسانی به خطر بیفتد یا جان کسی نجات داده شود. باید این موضوع بررسی شود که تا چه میزان نیروی آموزش دیده می‌تواند در مداخلات تأثیر‌گذار باشد. در همین جاست که موضوع آموزش نیروها اهمیت پیدا می‌کند. چالشی که ما با آن روبه‌رو هستیم این است که مثلا در 10سال گذشته گروه‌های مختلفی شکل گرفته‌اند که در مناطقی شروع به توزیع غذا میان کارتن خواب‌ها کرده‌اند. این گروه‌ها بعد از مدتی انسجامشان را از دست دادند و باعث شدند تا آسیب دیگری ایجاد شود و آنهم تجمع این گروه‌ها در مناطق خاص بود تا بتوانند از امکانات استفاده کنند. بنابراین به‌نظر می‌رسد موضوع اصلی در حوزه فعالیت‌ در زمینه آسیب‌های اجتماعی نگرش سیستمی به موضوع است. باید بهترین نوع مداخله با کمترین عوارض و بالاترین کیفیت درنظر گرفته شود.