بافت تاریخی کرمان بر لبه پرتگاه

بافت تاریخی کرمان که از آن به عنوان چاه نفت این شهر یاد می‌شود، این روزها نه‌تنها هیچ نقش عملی‌ای در گردشگری ندارد، بلکه به دلیل اجرای طرح‌های عمرانی و نوسازی با تهدید جدی مواجه شده است. 

به گزارش مهر، اگر از جاده قدیم کرمان به سمت ماهان حرکت کنید در میانه این جاده تابلوی بزرگی مشاهده می‌کنید که نمایی از بافت زیبای تاریخی را به تصویر کشیده است و گردشگران را به بازدید و حضور در این منطقه دعوت می‌کند، اما این تابلو یک نکته بسیار عجیب دارد. روی این تابلو تبلیغ بافت تاریخی شهر یزد انجام شده است! در مقابل هیچ تبلیغی در سراسر استان کرمان از داشته‌های بافت تاریخی غنی شهر کرمان که از نظر وسعت و غنای معماری جزو 3 استان برتر کشور است، نیست. 

طی سال‌های اخیر شعارهای زیادی در خصوص مرمت و احیای بافت تاریخی شهر کرمان داده می‌شود. پای صحبت هر یک از مسئولان بنشینید از احیای بافت فرسوده کرمان می‌گویند و وضعیت موجود شهر کرمان را با شهر یزد که بافت تاریخی‌اش ثبت جهانی شده، مقایسه می‌کنند. 


دستگاه‌های مرتبط با میراث فرهنگی همکاری کنند

نتیجه بیشتر جلسات افسوس خوردن در خصوص وضعیت نابسامان بافت تاریخی و ارائه طرح‌های زیبا و چشم‌نواز برای احیای این بخش از شهر و طرح‌هایی است که برخی دستگاه‌ها می‌خواهند برای احیای بافت فرسوده انجام دهند. در ماه‌های اخیر میراث فرهنگی عزم خود را برای حراست و نگهداری از این بافت بیشتر از قبل جزم کرده است. با وجود این، ساخت و سازهایی که از قبل آغاز شده در این محدوده ادامه دارد. 

اما اگر سری به بافت تاریخی شهر بزنید، در کنار بخش کوچکی از بافت تاریخی که با همت بخش خصوصی که مالکان این خانه‌ها هستند مرمت شده است، ساختمان‌های چند طبقه، مصالح ناهمگن با بافت تاریخی یا خانه‌های تاریخی تخریب‌شده‌ای را می‌بینید که در آینده نزدیک آپارتمان‌های چند طبقه جای آن‌ها را می‌گیرند. 

از سوی دیگر اجرای طرح‌های عمرانی مختلف به خصوص مراکز تجاری و پارکینگ که در بافت تاریخی احداث شده است، چهره نامانوسی به بافت تاریخی داده است و منظر این بخش از شهر را نیز مخدوش کرده است. 


طرح‌های عمرانی

در شهر کرمان ۵۰۰ هکتار بافت تاریخی ارزشمند وجود دارد، خانه‌های تاریخی کرمان دارای معماری ویژه و هویت خاص محله‌های قدیمی است و هر خانه شامل، سکو، در چوبی، سردر، هشتی، بادگیر، دالان، حیاط، باغچه، حوض، زیرزمین، آشپزخانه، شاه‌نشین، تابستان‌نشین، زمستان‌نشین به همراه تزئینات بسیار زیباست که شامل صدها خانه می‌شود؛ اما برخی خانه‌ها قربانی تیغه‌های لودرها شده و جای آن‌ها آپارتمان‌های مرتفع سبز شده است. 

نکته جالب توجه این‌که ساختمان‌های کم‌ارتفاع نیز در این مناطق در حالی ساخته شده که دیوار به دیوار خانه‌های خشت و گلی سازه‌هایی با نماهای غیربومی در بافت تاریخی ساخته شده است. 

در کمال تعجب مخدوش شدن بافت تاریخی کرمان فقط مختص به خانه‌های شخصی نیست؛ طرح‌های بزرگ تجاری و خدماتی از جمله پارکینگ و مرکز تجاری نیز دقیقاً در بافت تاریخی کرمان و گاه در مجاورت بناهای شاخص تاریخی شهر کرمان ساخته شده یا در حال احداث است. 


بافت تاریخی منبعی برای کسب درآمد

رئیس روابط عمومی میراث فرهنگی استان کرمان با ابراز تاسف از برخی ساخت و سازها در حریم بافت تاریخی شهر کرمان گفت: مسلماً داشته‌های تاریخی کرمان به خصوص در بافت تاریخی به دلیل وسعت شهر کرمان و غنای معماری اگر از یزد بیشتر نباشد کمتر نیست؛ اما در یزد برای بافت تاریخی ارزش قائل شده‌اند و از آن به عنوان منبع درآمد برای توسعه گردشگری و هویت شهر استفاده کرده‌اند. 

«محمدمهدی افضلی» افزود: میراث فرهنگی برای حفظ حریم خانه‌ها و بافت تاریخی شهر کرمان ارزش زیادی قائل است و اجازه ساخت و سازهای نامتناسب با بافت تاریخی را به هیچ فردی نمی‌دهد. 
وی گفت: حریم بافت تاریخی کرمان در کنار منظر این بناها مطابق با پیگیری‌هایی که در گذشته صورت گرفته و مدارکی که وجود دارد دقیقاً رعایت می‌شود. 


احداث سازه‌های مدرن در بافت تاریخی 

افضلی گفت: در برخی قسمت‌های شهر ساخت و سازهایی صورت گرفته که جای تاسف و نگرانی دارد. 
وی تاکید کرد: باید بافت تاریخی شهر کرمان را احیا کنیم. در این خصوص اقدامات زیادی صورت گرفته و این اقدامات ادامه خواهد داشت. 

وی به کمبود اعتبارات در این بخش اشاره کرد و گفت: باید از توان بخش خصوصی در این زمینه بیشتر استفاده شود. 
وی به حرکت صورت‌گرفته طی سال‌های اخیر در خصوص مرمت برخی خانه‌ها اشاره کرد و گفت: باید یک حرکت جدی و مستمر در این زمینه آغاز شود و با نظارت دقیق میراث فرهنگی، احیای بافت تاریخی شهر کرمان و تغییر کاربری این خانه‌ها مرمت شوند. 


معماری غربی در بافت تاریخی

یکی از دوستداران میراث فرهنگی استان کرمان گفت: وقتی وارد کاشان یا شهر یزد می‌شوید یک بافت متراکم و پیوسته تاریخی با جذابیت‌های بصری پیش روی شما قرار می‌گیرد؛ اما در کرمان طی سال‌های گذشته مجوزهای ساخت‌و‌ساز و نوسازی در بافت تاریخی موجب شده منظر این بخش از شهر مخدوش شود و درست در کنار خانه‌های زیبای تاریخی شهر کرمان شاهد ساخت و سازهای مرتفع یا معماری غربی هستیم. 
 «محمد قدیانی» افزود: این روند کرمان را در مخاطره قرار داده است. بافت تاریخی کرمان که مدیران اجرایی از آن به عنوان چاه نفت شهر یاد می‌کنند، رفته‌رفته به یک چاه خشک تبدیل می‌شود. 

این کارشناس میراث فرهنگی گفت: بعد از مرمت بازار کرمان که به همت استاندار سابق انجام شد، عملاً توجه به مباحث میراث کاهش یافته است. در حالی که توجه به ظرفیت‌های گردشگری به خصوص در بافت تاریخی می‌تواند شهر کرمان را به یک ثروت بی‌انتها وصل کند، اما در روند احیای بافت که گاه دستگاه‌های غیرتخصصی ورود می‌کنند، بدسلیقگی‌های زیادی هم دیده می‌شود. 

وی گفت: میراث فرهنگی باید به صورت جدی و مقتدر جلوی ساخت و سازهای بی‌ربط به بافت تاریخی را بگیرد و اجازه ندهد داشته‌های شهر کرمان زیر سایه برج‌ها پنهان شود. 
وی افزود: به خیابان‌سازی‌های سال‌های اخیر نگاه کنید، این خیابان‌ها بافت تاریخی را تهدید می‌کنند که آخرین آن‌ها خیابان «گلبازخان» بود که دقیقاً از وسط بافت تاریخی رد شد. 
با وجود تمام داشته‌های شهر کرمان به دلیل قرار گرفتن بافت تاریخی در مجاورت مراکز تجاری و مرکز شهر که از نظر قیمت‌گذاری مورد توجه ویژه قرار دارد، خطر توسعه ساخت و سازهای نامتقارن در این بخش از شهر هویت شهر کرمان را تهدید می‌کند که در بسیاری از موارد این طرح‌ها پشت شعاری‌های زیبا منفعت شخصی را بر منفعت عمومی ترجیح می‌دهند.


اهمیت فوق‌العاده احیای بافت تاریخی

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی کرمان در خصوص بافت تاریخی گفت: در کرمان ۵۰۰ هکتار بافت تاریخی وجود دارد که احیای این بخش از ظرفیت‌های تاریخی و گردشگری شهر کرمان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. 

«پیمان سلیمانی» افزود: همه بافت تاریخی کرمان را با شهرهای دیگر مقایسه می‌کنند و به جرأت می‌توانم بگویم اگر به بافت تاریخی این شهر توجه شود می‌توان آن را ثبت جهانی کرد. 

وی گفت: همکاری مردم شهر و مشارکت اجتماعی و همراهی مسئولان در بخش شهری و اجرایی می‌تواند در این مسیر بسیار با اهمیت باشد. این بخش از شهر هویت و ظرفیت بزرگ اقتصادی شهر کرمان است که باید احیا شود و با معرفی مسیرهای گردشگری بافت تاریخی را وارد چرخه گردشگری شهر کرمان کنیم.