3محور اختلافات امنیتی آمریکا و اروپا

تصاویر ورود رهبران و دیپلمات‌های جهان، یکی بعد از دیگری به شهر مونیخ و انتظار رسانه‌ها و تحلیلگران برای شنیدن سخنرانی‌ چهره‌های سیاسی و امنیتی، مهم‌ترین خبری است که این روزها در رسانه‌های سیاسی بزرگ دنیا و منطقه به چشم می‌خورد. کنفرانس امنیتی مونیخ در حالی امروز به پایان می‌رسد که اهمیت آن نسبت به سال‌های گذشته، در سایه تشدید اختلافات سیاسی - امنیتی آمریکا و اروپا بر سر پرونده‌های مختلفی همچون توافق هسته‌ای ایران و یا بحران خلیج‌فارس دوچندان شده است.

کنفرانس امنیتی مونیخ از کجا شروع شد؟

اگرچه امروز از کنفرانس امنیتی مونیخ به‌عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه رهبران و دیپلمات‌های جهان با محوریت مسائل امنیتی یاد می‌شود، اما پیشینه آن نشان می‌دهد طی دهه‌های گذشته راه پر فراز و نشیبی را پشت‌سر گذاشته و فاصله زیادی را از کنفرانسی کوچک برای بررسی مسائل محدود و البته میهمانان اندک تا آنچه امروز به آن رسیده طی کرده است. این کنفرانس برای اولین‌بار در سال1963 توسط پژوهشگر امنیتی آلمانی به نام ایوالد فون کلاسیت با هدف بررسی علمی مسائل دفاعی مربوط به دوران جنگ سرد تشکیل شد و از آن زمان به‌طور منظم هرساله به‌مدت 3روز در شهر مونیخ برگزار می‌شود.

خاتمه جنگ سرد اما منجر به پایان این کنفرانس امنیتی که ماهیت خود را تا حد زیادی با تنش‌های نظامی امنیتی میان غرب و اتحاد جماهیر شوروی گره زده بود نشد، بلکه با توسعه کارکرد کنفرانس و گسترش دایره میهمانان آن، زمینه برای جهانی شدن کنفرانس امنیتی مونیخ به‌تدریج فراهم شد. به این ترتیب، طی سال‌های بعد از جنگ‌سرد، به‌تدریج پای میهمانانی از اروپای شرقی و روسیه به مونیخ باز شد تا جایی که بسیاری، حضور در این کنفرانس را به‌عنوان نشانه‌ای از پذیرش کشورها توسط قدرت‌های فاتح جنگ سرد به شمار می‌آوردند. حضور نمایندگانی از برزیل، هند و حتی چین طی سال‌های گذشته به اهمیت کنفرانس امنیتی مونیخ در سطح بین‌المللی افزوده است.

مسائل مورد توجه کنفرانس مونیخ طی سال‌های گذشته

بحران تروریسم برای امنیت جهانی و روش‌های مهار آن، یکی از اصلی‌ترین مباحث کنفرانس امنیتی مونیخ از اوایل دهه90 بوده است. جنگ خلیج‌فارس، حمله آمریکا به عراق و تنش‌های میان روسیه و غرب بر سر استقرار سپر موشکی آمریکا در اروپا نیز از دیگر مسائل مورد بحث در این کنفرانس تا پیش از آغاز انقلاب‌های عربی در سال2011 بوده است. اما از سال2011 و در پی شروع بحران‌های امنیتی - نظامی بی‌سابقه‌ای که در نتیجه موج انقلاب‌های عربی در شمال آفریقا و خاورمیانه ایجاد شد، کنفرانس امنیتی مونیخ نیز با رویکرد جدی‌تری به بررسی تحولات این منطقه و تبعات امنیتی آن برای سرتاسر جهان پرداخته است. به این ترتیب هر سال مهمانان بیشتری نیز از کشورهای خاورمیانه و آفریقا راهی ضیافت امنیتی سران جهان در مونیخ شده‌اند. طی سال‌های اخیر، بحران پناهجویان، جنگ‌های داخلی لیبی و سوریه و همچنین تهدیدهای رو به افزایش داعش و سایر گروه‌های تروریستی ازجمله مسائل مورد بررسی کنفرانس امنیتی مونیخ بوده است.

مونیخ؛ محلی برای رویارویی آمریکا و اروپا

پیشینه کنفرانس امنیتی مونیخ به‌عنوان هسته اصلی تشکیل‌دهنده پیمان ناتو، همواره تصویر محوری یکپارچه متشکل از کشورهای غربی در برابر شرق (روسیه و چین) را برای جهانیان تداعی می‌کرد. اما این تصویر در پی بروز اختلاف‌های جدی دو جناح داخلی پیمان ناتو (آمریکا و اروپا) بر سر پرونده‌های مختلف به‌تدریج در هم شکست؛ اختلافاتی که نخستین نقطه ظهور آن، جنگ عراق بود. طی سال‌های گذشته این اختلافات میان آمریکا و اروپا افزایش پیدا کرده و از پرونده هسته‌ای ایران به‌عنوان مهم‌ترین موضوع اختلافات میان دو طرف می‌توان نام برد.

به گزارش شبکه الجزیره، در جریان پنجاه‌و‌چهارمین کنفرانس امنیتی مونیخ، اختلافات آمریکا و اروپا بر سر نحوه مدیریت برجام، بحران قطر در خلیج فارس و همچنین مسئله آوارگان به‌طور جدی بر سرتاسر این کنفرانس سایه افکنده است.

در این زمینه، اورزولا فون در لاین، وزیر دفاع آلمان در جریان سخنرانی خود در افتتاحیه این کنفرانس اعمال شکنجه را با مبانی ارزشی ناتو مغایر دانست؛ امری که از سوی بسیاری از رسانه‌ها، کنایه به رئیس جمهور آمریکا تعبیر شده است. او همچنین گفت: ما خواهان حفظ روابط خود با آمریکا هستیم اما در عین حال بر اروپایی ماندن خود تأکید داریم. از سوی دیگر، وزیر دفاع فرانسه نیز در جریان افتتاحیه کنفرانس امنیتی مونیخ با تأکید بر ضرورت استقلال استراتژیک اروپا گفت: کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید برای اقدامات امنیتی بدون درخواست کمک از آمریکا آماده باشند.

این در حالی است که در جریان کنفرانس مونیخ در سال2017 نیز بسیاری از رهبران و دیپلمات‌های اروپایی نگرانی‌های جدی‌ای را نسبت به پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا و خطر گسترش دولت‌های عوامفریب در جهان مطرح کرده بودند.

پیشنهاد امیر قطر؛ توافق امنیتی برای خاورمیانه

درحالی‌که برخی پایتخت‌های عربی استقبال چندانی از کنفرانس امنیتی مونیخ نکردند و حتی رسانه‌های وابسته به آنها سعی در تقلیل اهمیت این کنفرانس در جریان مناسبات امنیتی خاورمیانه داشته‌اند، امیر قطر به‌عنوان تنها رهبر عربی خلیج‌فارس به مونیخ سفر کرده و سخنرانی مهمی را در جمع رهبران و دیپلمات‌های جهان با موضوع امنیت در خاورمیانه ارائه کرد. شیخ تمیم بن‌حمد گفت: شکست کشورها در تأمین مایحتاج اساسی ملت‌های خود در منطقه ما، تروریسم را تغذیه می‌کند و متهم کردن تفکرات افراطی به اینکه دلیل اصلی تروریسم هستند، حکایت از ساده‌انگاری در اینگونه مسائل دارد. او در بخش پایانی سخنان خود که با استقبال گسترده‌ای از سوی رسانه‌های عربی نزدیک به اخوان‌المسلمین روبه‌رو شده تأکید کرد: منطقه خاورمیانه در لبه پرتگاه قرار دارد و کشورهای منطقه باید خود را از این پرتگاه دور کنند، ما باید توافق امنیتی منطقه‌ای ایجاد کنیم که بتواند تنش‌ها را در منطقه از بین ببرد.

   میهمانان پنجاه‌وچهارمین کنفرانس امنیتی مونیخ

براساس گزارشی که در تارنمای کنفرانس امنیتی مونیخ منتشر شده، امسال نمایندگانی از 21کشور، ازجمله 8وزیر دفاع و خارجه به همراه 600کارشناس امنیتی از طرف شرکت‌های خصوصی و نهادهای مدنی در این کنفرانس شرکت کردند. آنتونیو گوترش، ترزا می، شیخ تمیم بن‌حمد، بن‌علی یلدیریم، حیدرالعبادی و بنیامین نتانیاهو در سطح رهبران و همچنین سرگئی لاوروف، محمدجواد ظریف، عادل الجبیر و جیمز متیس به همراه سران دستگاه‌های امنیتی اروپا ازجمله مهمانان ضیافت امسال مونیخ هستند.