آسمان سرخ زابل و لب تشنه هیرمند

سیده زهرا عباسی - فرشته بامری/خبرنگار

آسمان زابل سرخ شده و هیرمندی‌ها تشنه‌اند. ناف سیستان را با بی‌آبی نبریده‌اند، اما شاید امروز کمتر روزهای پرآبی هامون و هوای مطبوع سیستان به یاد کسی بیاید. طبق آخرین خبرها، آب‌رسانی سیار به روستاهای هیرمند به دلیل طلب تانکرها در معرض قطع شدن و در همسایگی هیرمند طوفان شن  با سرعت بیش از 100 کیلومتر بر ساعت در حال وزیدن است. با این حال پروژه‌های آب‌رسانی و مقابله با ریزگردها در این استان پهناور همچنان لنگ تامین اعتبار مانده.

۱۵ لیتر آب؛ سهم هر روستایی
شهرستان هیرمند با بیش از 350 روستا در 245 کیلومتری شمال زاهدان همسایه ولایت نیمروز افغانستان است. هر چند همه اهالی این 350 روستا مشکل آب دارند، اما 41 روستا بیش از بقیه درگیر این مشکل است و از این تعداد چشم اهالی 20 روستا به تانکرهای آب‌رسانی است تا روزانه سهم 15 لیتری هر یک از اهالی برسد.
یکی از این روستاها ملاعلی از توابع بخش قرقری است. یکی از ساکنان روستای ملاعلی به همشهری می‌گوید: اهالی این روستا فقط  چهار، پنج ساعت آب دارند و اغلب با افت فشار آب مواجهند.
مهدی صیادی با بیان این‌که اهالی ناچار به ذخیره آب در گالن‌ها یا استفاده از تانکر برای ذخیره آب هستند، می‌افزاید: با گرم شدن هوا مصرف آب آشامیدنی و استحمام افزایش یافته است. در چنین شرایطی نبود آب مشکلات ما را صدچندان کرده و روشن کردن کولر بدون آب نیز کاری غیرممکن است. همیشه با این دلهره که ذخیره آب تمام شود، روز و شب را سپری می‌کنیم.
یکی از بانوان این روستا می‌گوید: برای پخت و پز هم مثل بقیه مردم به آب نیاز داریم. از سوی دیگر، شست‌وشو و نظافت راهی برای پیشگیری از بیماری‌هاست، اما در حین شست‌و‌شو نگرانیم مبادا آب تمام شود در حالی‌که اگر آب لوله‌کشی داشتیم خیالمان راحت بود.
سکینه بزی ادامه می‌دهد: هر بار که تانکرهای آب به روستا می‌رسد هر نفر می‌تواند حدود ۱۵ لیتر آب دریافت کند که این میزان آب فقط نیاز آشامیدنی اهالی را تامین می‌کند.

انتقال آب به هیرمند در انتظار اعتبار
فرماندار هیرمند در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: در شهرستان هیرمند ۴۱ روستا وجود دارد که با تنش آبی مواجه‌ هستند. از این تعداد ۲۰ روستا به صورت سقایی آب‌رسانی می‌شوند و رفع مشکلات آب در روستاهای این شهرستان منوط به افتتاح خط دوم انتقال آب آشامیدنی از زهک به هیرمند است.
محمدعلی پیری با بیان این‌که این پروژه در سال ۹۴ کلید خورد و هنوز به بهره‌برداری نرسیده است، می‌افزاید: این پروژه طی سال‌های مختلف با تنگناهای مالی مواجه بوده و به همین دلیل هنوز به پایان نرسیده است.
وی ادامه می‌دهد: این طرح مراحل پایانی خود را سپری می‌کند و مسئولان پروژه قول دادند تا 2 ماه آینده به بهره‌برداری برسد و مشکل قطع شدن و کیفیت آب رفع شود، اما از آن‌جا که هنوز تنگناهای مالی وجود دارد به نظر می‌‌رسد تابستان امسال هم با مشکلات آبی در این مناطق روبه‌‌رو باشیم.

بدهی به تانکرهای آب‌رسانی 
سرپرست معاونت طرح و توسعه آب و فاضلاب روستایی سیستان ‌و ‌بلوچستان می‌گوید: 1300 روستای استان که شبکه آب ندارند با 122 تانکر آب‌رسانی سقایی می‌شوند.
به گفته حسن عابدی، سهمیه هر نفر برای آب‌رسانی سقایی حدود 15 لیتر است که با توجه به سهمیه اندک، چه روستاهایی که آب‌رسانی می‌شوند و چه آن‌هایی که نمی‌شوند، عمده نیاز آبی‌شان را از چاه‌ها و گودال‌های آب تامین می‌کنند. عابدی می‌افزاید: برای آب‌رسانی مداوم و شبکه‌دار کردن حدود 3 هزار روستای بدون شبکه، ساخت 18 مجتمع آب‌رسانی در دست اجراست. ساخت برخی از این مجتمع‌ها از سال 86 آغاز و هنوز به‌بهره‌برداری نرسیده و حداقل 2 هزار میلیارد تومان برای تکمیل این مجتمع‌ها نیاز است. وی با اشاره به انباشت بدهی تانکر‌های آب‌رسانی سیار، آب‌شیرین‌کن‌های بخش خصوصی و احتمال قطع آب‌رسانی سقایی ادامه می‌دهد: بر اساس برآورد شرکت آب و فاضلاب روستایی استان، تانکرهای آب‌رسانی سیار، چاه و آب‌شیرین‌کن‌های بخش خصوصی 5 میلیارد تومان از شرکت آب طلب دارند و این طلب از 5 سال گذشته تاکنون همچنان به جای خود باقی است. به گفته وی، با این برآورد احتمال قطع آب‌رسانی سقایی هم وجود دارد.

آسمان سرخ زابل 
در همسایگی هیرمند هم اوضاع بهتر نیست. زابلی‌ها به شکل دیگری درگیر تبعات خشکسالی، کم‌آبی و نبود اعتبار هستند. ادامه وزش بادهای 120 روزه و کاهش دید افقی آن‌ها را خانه‌نشین کرده است. اهالی می‌گویند، هیچ چیز جز آسمان سرخ پیدا نیست.
قورزایی از اهالی زابل است، می‌گوید: مردم مدام از درد خود بگویند که چه بشود؟ سال‌هاست در تابستان خانه و زندگی‌مان را خاک برمی‌دارد، اما هرچه اعتراض می‌کنیم نتیجه ندارد. هامون هم پیش‌بینی می‌شد خشک شود و شد. حالا آتش به جان هامون افتاده و ما هم که همچنان اسیر طوفان‌های شن هستیم.
رئیس شبکه پایش هواشناسی سیستان و بلوچستان سرعت لحظه‌ای وزش باد در زابل را تا 104 کیلومتر بر ساعت اعلام می‌کند و به همشهری می‌گوید: گرد و غبار دید افقی در فرودگاه این شهر را به 1500 متر کاهش داد. محمود دیانتی از تشکیل توده عظیم گرد و غبار و نفوذ آن به سایر مناطق شرقی و مرکزی استان خبر می‌دهد و می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود غبار ناشی از وزش بادهای 120 روزه به سایر نواحی استان هم نفوذ کند.

لنگ اعتباریم
طوفان‌های شن و دردسرهای آن برای زابلی‌ها در شرایطی ادامه دارد که مسئولان هر سال وعده می‌دهند رایزنی‌ با افغانستان برای تامین حقابه هامون و مقابله با پدیده گرد و غبار و طوفان‌های شن در دست انجام است. با این حال هنوز هیچ کدام از این وعده‌ها عملی نشده است. 
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان با بیان این که در روزهای گذشته با تشدید بادهای 120 روزه شاهد وزش بادهای شدید تا خیلی شدید و در برخی نقاط طوفان گرد و خاک و شن در زابل هستیم به همشهری می‌گوید: این طوفان‌ها نواحی شرقی و غربی استان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. 
عبدالرحمن شهنوازی کاهش دید افقی،‌ کاهش کیفیت هوا و اختلال در تردد جاده‌ای را مهم‌ترین تبعات طوفان‌های این چند روزه می‌داند و می‌افزاید: روز گذشته (سه‌شنبه) تا ظهر 105 نفر در نتیجه طوفان شن به مراکز درمانی مراجعه کردند که از این تعداد 26 نفر بستری شدند. این طوفان‌ها تا پنج‌شنبه ادامه خواهد داشت.  وی با اشاره به سرعت 104 کیلومتری باد و آلودگی 16 برابر حد مجاز هوا تصریح می‌کند: متاسفانه هیچ کدام از مصوبه‌های سفر سال گذشته وزیر کشور به استان برای مقابله با ریزگردها هنوز اعتبار دریافت نکرده‌اند. 
شهنوازی با اشاره به 4 طرح  «تامین 30 میلیارد تومان اعتبار برای مهار ریزگردها و شن‌های روان از طریق مالچ‌پاشی، نهال‌کاری و ایجاد بادشکن»، «تامین 20 میلیارد تومان اعتبار برای خرید ماشین‌آلات ماسه‌روب برای شهرداری‌ها»، «اختصاص اعتبار لازم برای ساخت سایت‌های اسکان اضطراری و پایگاه‌های چندمنظوره مدیریت بحران» و «تامین 10 میلیارد تومان برای جمع‌آوری شن‌های روان از روستاها و مناطق مسکونی» با هدف مقابله با طوفان‌های گرد و خاک که تیر سال گذشته به تصویب رسید، تصریح می‌کند: به ما اعلام می‌کنند وزیر کشور به سازمان برنامه و بودجه برای تامین اعتبار این طرح‌ها نامه زده است، اما هر بار پیگیری می‌کنیم پاسخ این است که طرح‌ها تامین اعتبار می‌شود و هیچ زمانی برای تامین اعتبار اعلام نمی‌شود. به گفته وی، بحرانی‌ترین روز امسال سیستان‌ و بلوچستان، چهارشنبه هفته گذشته (16 مرداد) بود که آلودگی هوا به 26 برابر حد مجاز رسید. 

اگر آب تامین شود...
مدیر کل محیط زیست سیستان ‌و بلوچستان اما معتقد است همه مشکلات ناشی از پدیده گرد و غبار در استان با اعتبار حل نمی‌شود. 
وحید پورمردان مهم‌ترین راه پیشگیری از طوفان‌ها و حل مشکلات را تامین آب برای هامون و منطقه می‌داند و به همشهری می‌گوید: طرح‌هایی که با تامین اعتبار برای مقابله با پدیده گرد و غبار اجرا می‌شود بیشتر جنبه درمانی دارند و پیشگیرانه نیستند. اگر آب منطقه تامین شود، می‌توان از بروز طوفان شن پیشگیری کرد.  وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اعتباری که به‌تازگی برای مقابله با پدیده گرد و غبار برای استان به تصویب رسیده است، اظهار می‌کند: مهم‌ترین برنامه‌های اداره محیط زیست سیستان‌ و بلوچستان با این اعتبار، قرق اختصاصی پناهگاه حیات‌وحش تالاب هامون با هدف پیشگیری از برداشت علوفه، چرای دام، تردد خودرو و کاشت محصولات کشاورزی، خرید مستثنیات و تعارضات منطقه تالاب از مردم و نهال‌کاری در محدوده 700 هکتاری برای پیشگیری از بروز گرد و غبار است که به محض واریز اعتبار تعیین‌شده آغاز خواهد شد. 

خشکسالی‌ ادامه دارد
علیرضا نورا، معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری سیستان‌ و‌ بلوچستان، البته ماه گذشته تاکید کرده بود افغانستان با تامین حقابه هامون طبق توافق سال 1351 هم در سال‌های خشک و هم در شرایط ترسالی موافقت کرده است. اگر این حقابه تامین شود علاوه بر پیشگیری از بروز طوفان که پورمردان به آن اشاره می‌کند، می‌توان امیدوار بود بخش زیادی از مشکلات کم‌آبی، بیکاری و مهاجرت در منطقه سیستان رفع شود.    با وجود این، رئیس گروه تحقیقات هواشناسی استان می‌گوید: 61 درصد گستره سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی بسیار شدید است. به گفته الله‌بخش ریگی، در فروردین امسال 35 میلی‌لیتر باران در سیستان و بلوچستان باریده که 31 درصد بارش یک سال آبی را شامل می‌شود، اما به دلیل رگباری بودن، تاثیری بر خشکسالی ندارد. طبق برآورد وزارت نیرو هم سیستان ‌و بلوچستان کمترین شاخص دسترسی به شبکه آب در میان 31 استان ایران را دارد. کم‌آبی این روزها نه درد هامون، بلکه درد کل سیستان ‌و بلوچستان است و تا رفع نشدن این مشکل، نه می‌توان به فروکش کردن طوفان شن امید داشت و نه سیراب شدن اهالی.


    مصوبه 85 میلیارد تومانی برای مقابله با گرد‌ و غبار سیستان



مدیر کل محیط زیست سیستان‌ و بلوچستان می‌گوید: به دلیل اهمیت استراتژیک منطقه سیستان پس از دستور مقام معظم رهبری و پیگیری محیط‌ زیست، صندوق توسعه ملی از دستگاه‌های متولی گرد و غبار برنامه خواست. دستگاه‌ها برنامه‌های خود را اعلام کردند و روز دوشنبه (21 مرداد) 85 میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با پدیده گرد و غبار در استان تصویب شد. وحید پورمردان می‌افزاید: نامه تصویب این اعتبار روز دوشنبه به استان رسید. به‌زودی جلسه‌های مربوط به طرح‌های این اعتبار با مدیریت استانداری و دبیری اداره محیط زیست و با حضور دستگاه‌های متولی برگزار می‌شود تا دستگاه‌ها برنامه‌های خود را برای اجرا نهایی کنند 



مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان: بحرانی‌ترین روز امسال استان،16 مرداد بود که آلودگی هوا به 26 برابر حد مجاز رسید

فرماندار هیرمند: رفع مشکلات آب در روستاهای این شهرستان منوط به افتتاح خط دوم انتقال آب آشامیدنی از زهک به هیرمند است