کالسکه ناصرالدین شاه چگونه سر از کمیته ملی‌المپیک درآورد
لیلی خرسند
موزه ورزش در ساختمان کمیته ملی المپیک صاحب عتیقه‌های جدید شده است؛ کالسکه‌ای که ناصرالدین شاه بر آن سوار می‌شد، کالسکه همسر محمدرضا پهلوی، زین‌هایی که آن زمان روی اسب‌ها می‌گذاشتند و از همه مهم‌تر فیلم‌هایی از نخستین دوره مسابقات چوگانی که در ایران برگزار شده است.
چندی پیش، پس از راه‌اندازی موزه ورزش، رضا صالحی‌امیری، رئیس کمیته ملی المپیک تماس ویژه‌ای داشت. یکی از مسئولان موزه قصرفیروزه(شهدا) به رئیس کمیته ملی المپیک زنگ زده بود تا از وجود مجموعه‌ای ارزشمند در این موزه خبر دهد. بعد از چند جلسه محمود عبداللهی، مدیر روابط عمومی کمیته ملی المپیک مأمور شد از این مجموعه بازدید کند؛ بازدیدی که خیلی راحت انجام نشد. عبداللهی به همشهری می‌گوید: «مجموعه قصرفیروزه چند مدعی دارد؛ شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی، مسئولان خود مجموعه شهدا، فدراسیون چوگان، فدراسیون سوارکاری و شرکتی که از این مجموعه بهره‌برداری می‌کند. من را به سختی راه دادند.» عبداللهی در این بازدید با یک سالن 100متری مواجه شد؛ سالنی که کلید آن دست یک نفر بود و فقط با هماهنگی با یکی از مسئولان مجموعه در آن باز می‌شد: «من با گوشی‌ام فیلم گرفتم. 18تیر بود که بازدید اول انجام شد. روز 6مرداد که برای بازدید دوم رفته بودم، تعدادی از اقلامی که در این سالن بود، کم شده بود. موضوع را با آقای صالحی امیری در میان گذاشتم. گفتند هر چه را که هست، به موزه کمیته ملی المپیک بیاورید. این انتقال انجام شد و جالب بود که 2روز بعد اقلامی را که ناپدید شده بودند، در انبار دیگری پیدا کردیم.»
بیشتر وسایلی که به موزه کمیته ملی المپیک منتقل شده است، مربوط به دوره قاجار و پهلوی است: «کالسکه‌ای که ناصرالدین شاه بر آن سوار می‌شده، کالسکه‌ای که ثریا، همسر محمدرضا پهلوی از آن استفاده می‌کرده، 2کالسکه رضا فرزند محمدرضا پهلوی، زین اسب عبدالرضا پهلوی برادر بزرگ محمدرضا، همه آثاری تاریخی که مربوط به سوارکاری و چوگان است، پیدا شده‌اند. در این مجموعه حتی لباس‌هایی که در جشن‌های 2500ساله به تن اسب‌ها می‌پوشاندند و شلاق‌های قدیمی هم هست.» یکی از با‌ارزش‌ترین چیزهایی که در این انبارها پیدا شده است، 70حلقه فیلم قدیمی از مسابقات چوگان در ایران است. به گفته عبداللهی، این فیلم‌ها 6میلی‌متری هستند و مسئولان کمیته ملی المپیک در تلاشند که این فیلم‌ها به دیجیتال تبدیل شوند: «با سازمان اسناد ملی هم صحبت کرده‌ایم که این فیلم‌ها هم به مستند تبدیل شود و هم اینکه بتوانیم آنها را از تلویزیون پخش کنیم.» چندی پیش آذربایجان مدعی شد که باید چوگان به نام این کشور در یونسکو ثبت شود، هرچند این اتفاق نیفتاد و هم‌اکنون این سند به نام ایران خورده است اما مسئولان ایران افسوس می‌خوردند که چرا در روزهایی که برای رد ادعای آذربایجان به مستندات نیاز داشتند، به این فیلم‌ها دسترسی نداشته‌اند.
بعد از انتقال عتیقه‌های دوران قاجار و پهلوی به موزه کمیته المپیک، شایعاتی درباره نحوه این انتقال مطرح شد. گفته می‌شد این وسایل دور از چشم مسئولان مجموعه قصر فیروزه و با بریدن نرده‌های پنجره بیرون آورده شده‌اند. عبداللهی بریدن نرده‌ها را تأیید می‌کند: «نرده‌ها را بریدیم ولی مجبور به این کار شدیم. کالسکه‌های داخل سالن قصرفیروزه خیلی بزرگ بودند و نمی‌شد آنها را از در بیرون آورد. از مسئولان تاسیسات کمیته کمک گرفتیم و آنها گفتند باید نرده‌های پنجره را ببرید.» بریدن نرده‌های پنجره مسئولان کمیته ملی المپیک را متوجه یک چیز با ارزش دیگر در این مجموعه کرد: «وقتی می‌خواستیم نرده‌ها را ببریم، شیشه را بیرون آوردیم. خود شیشه هم باارزش بود. شیشه رنگی است و نقش و‌نگارهای قدیمی از چوگان و سوارکاری دارد.» قرار است این شیشه قاب گرفته شود و در موزه به نمایش دربیاید.
شایعه دیگری هم مطرح بود؛ پیرمردی که کلید‌دار و مسئول نگهداری از این مجموعه بوده، تلاش زیادی کرده بود تا این مجموعه در قصرفیروزه بماند. عبداللهی می‌گوید: «این مرد چون خودش مربی سوارکاری بوده و روی این مجموعه عرق داشت، نگران بود که آنها از بین بروند. بعداز اینکه به موزه آمد و مطمئن شد که به بهترین شکل نگهداری می‌شوند، خوشحال شد. قرار است در موزه از او کمک هم بگیریم.»شیشه رنگی و بقیه وسایلی که از قصرفیروزه به کمیته ملی المپیک منتقل شده‌اند، در سالنی به مساحت 400متر در طبقه اول کمیته به نمایش گذاشته شده است. قرار است روزهای آینده با اطلاع‌رسانی در تلویزیون از مردم دعوت شود تا به تماشا بیایند. انتظار می‌رود با حضور مردم، موزه صاحب آثار ارزشمند دیگری هم شود. در این مدت که عده محدودی از موزه بازدید کرده‌اند، آثار ورزشی مهمی پیدا شده است. یکی از این آثار در ورزشگاه شیرودی نگهداری می‌شود. عبداللهی می‌گوید: «در تماس‌هایی که داشتیم، متوجه یک اثر باارزش در این ورزشگاه شدیم.» این اثر دیوار‌نگاره 3در 4متری است که در سالن بدنسازی زنان قرار داده شده است و جلوی آن دمبل چیده می‌شود: «این دیواره که روی آن نبرد رستم و دیوسپید نقاشی شده، موقع ساخت دروازه شمیران، روی این دروازه نصب شده بود. بعدها زمانی که ورزشگاه شیرودی را می‌سازند، برای اینکه نمادی از ایران باستان در این ورزشگاه باشد، این دیواره را به این ورزشگاه منتقل و در مراسم افتتاحیه آن را نصب می‌کنند. در آن دوره دیواره ارج و قرب داشته است اما هم‌اکنون جای متروکی افتاده است و دیده نمی‌شود.» قرار است این دیواره به کمک کاشیکاران بنام و همکاری میراث فرهنگی به موزه کمیته ملی المپیک انتقال داده شود؛ کاری که راحت به‌نظر نمی‌رسد.پیش از این رئیس کمیته ملی المپیک از همه خواسته بود که اگر آثار مهمی از ورزش ایران را در خانه یا هر جای دیگری نگهداری می‌کنند، به موزه کمیته تحویل بدهند. او می‌گوید: «این موزه ملت است و از مردم خواهش می‌کنم اگر چیزی در خانه‌هایشان دارند، به موزه تحویل دهند. بسیاری از کاپ‌های قهرمانی پیش از پیروزی انقلاب، متأسفانه در فدراسیون‌ها یا باشگاه‌ها نیست. سعی می‌کنیم، بخشی را که هنوز داخل کشور و دست افراد مختلف است، جمع‌آوری کنیم.»
گفته می‌شود بعضی از مدال‌ها و جام‌های با‌ارزشی که سال‌های دور به‌دست آمده‌اند، مثل نخستین کاپ قهرمانی استقلال در آسیا، جام‌هایی که باشگاه‌ها در جام تخت‌جمشید بالا برده بودند و... دست افرادی است که در آن دوره‌ها در باشگاه‌ها و تیم‌ها مسئولیت داشتند. کمیته ملی المپیک از پیشکسوتان و مسئولان ورزش استان‌ها خواسته‌اند که پیگیر این جام‌ها و مدال‌ها باشند.
روزهای اخیر مدالهای با ارزشی در جاهای مختلف پیدا شده است. به گفته عبداللهی، بعضی از آثار مربوط به بازی‌های آسیایی 1974تهران در گوشه‌ای از ورزشگاه آزادی نگهداری می‌شده که باید به موزه منتقل شود. 2مدال از این بازی‌ها که مشخص نیست متعلق به کدام‌یک از ورزشکاران است، در موزه دفاع‌مقدس دیده شده است. به شهادت یکی از کشتی‌گیران مدالهای جهانی الله‌مراد زرینی، کشتی‌گیر سال‌های دور در یکی از رستوران‌های تهران نصب است. بعضی از مدالهای باارزش ورزش ایران هم که در موزه امام رضا(ع) در مشهد نگهداری می‌شود، قرار است با تفاهمنامه‌ای به موزه کمیته ملی المپیک داده شوند: «برای یک دوره این مدال‌ها به تهران می‌آیند. بعضی از مدال‌ها و آثار دیگر را هم می‌توانیم موقتی در موزه امام رضا (ع) یا موزه‌های دیگر به نمایش بگذاریم.»
یکی دیگر از آثار ویژه‌ای که قرار است به موزه اضافه شود، عکس‌های استاد قاسم فارسی است. 110هزار فریم عکس نگاتیو این عکاس به این موزه داده شده است. این عکس‌ها ورزش ایران از المپیک 1948تا سال‌های گذشته را به تصویر کشیده‌اند.
