مرهم محصولات کم‌ آب‌خواه بر زخم کم آبی ابرکوه

  ابرکوه یکی از مناطق عمده تولید محصولات باغی و زراعی استان یزد است که ۳۵ درصد جمعیت ۵۵ هزار نفری آن از این راه هزینه‌های زندگی خود را تامین می‌کنند. به گزارش ایرنا، کشاورزان منطقه با استفاده از تجربه‌ تاریخی و بهره‌مندی از طرح‌های نوین آبیاری و با تغییر شیوه کشت سنتی به جدید و همچنین بهره‌گیری درست از آب به تداوم حیات در این منطقه بیابانی کشور کمک می‌کنند.  اقلیم این شهرستان گرم و خشک است و به دلیل کم‌آبی و افت سطح آب‌های زیرزمینی که حوضه آبریز آن در شمال فارس قرار دارد، منابع آبی آن در چند سال اخیر کاهش یافته و ۳۰ رشته قنات‌ش نیز خشک شده است. به گفته بهره‌برداران و کارشناسان، حفظ اقتصاد کشاورزی این منطقه با توجه به عرصه‌های بیابانی آن برای تامین امنیت پایدار در سکونتگاه‌های روستایی، آبادی‌ها و مناطق عشایری ضروری است. تنها راه کاهش مصرف آب به عنوان ماده حیاتی در مناطق بیابانی نیز کاهش سطح زیر کشت محصولاتی است که به آبیاری غرقابی نیاز دارند و استفاده از روش‌های نوین آبیاری و افزایش توسعه کشت گیاهان کم‌آبخواه.


کشت‌های قدیمی و غرقابی جوابگو نیست

رئیس شورای حفاظت منابع آب ابرکوه، با اشاره به تبعات خشکسالی در ۲۵ سال گذشته، متوسط بارندگی استان یزد را ۹۳ میلیمتر و ابرکوه را ۶۴ میلیمتر در شرایط مناسب بارندگی در سال‌های اخیر ذکر کرد.
«محمد کاظمی‌نسب» افزود: به دلیل برداشت‌ بی‌رویه و غیراصولی از منابع زیرزمینی آب‌ و تداوم پدیده خشکسالی‌، سطح آب‌های زیرزمینی منطقه دچار افت شده است.

فرماندار ابرکوه گفت: کاهش بارندگی و افت سطح آب‌های زیرزمینی باعث شد، در کنار کم‌آبی، آب‌های شور از کفه ابرکوه به سمت آبخوان‌های منطقه حرکت کنند. این مساله شوری و تلخی آب چاه‌های کشاورزی را دوچندان کرده است. وی با اشاره به تبعات پدیده خشکسالی ادامه داد: ایجاد ۳۶ فروچاله، فرونشست‌ زمین‌ و خشک شدن قنات‌ها مدیریت آب‌های زیرزمینی را اجتناب‌ناپذیر کرده است. کاظمی‌نسب بیان کرد: با توجه به این‌که در فصول بارندگی آب چندانی وارد سفره‌ها نمی‌شود، افت سطح آب‌های زیرزمینی در ۳۰ سال گذشته به ۲۰ متر رسیده است. فرماندار ابرکوه با قدردانی از بهره‌برداران و همکاری اعضای شورای حفاظت منابع آب تاکید کرد: از سال ۱۳۹۵، کشاورزان با مشارکت در طرح خاموشی موقت چاه‌ها، در مدیریت برداشت آب حضور فعال داشته‌اند.

به گفته وی، با اجرای طرح خاموشی ۳۰ روزه چاه‌ها در سال ۹۵، به میزان ۱۵ میلیون متر مکعب و طرح ۴۵ روزه در سال ۱۳۹۶، به میزان 7/16 میلیون متر مکعب و طرح ۲ ماهه در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۰ میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شد.
کاظمی‌نسب گفت: برنامه‌های خوبی توسط مدیریت جهاد کشاورزی برای بهره‌وری مناسب آب در دستور کار قرار دارد. به گفته فرماندار ابرکوه، آبیاری نوین با کمک‌های بلاعوض دولت، توسعه کشت گلخانه‌ای و ترویج کشت‌ گیاهان کم‌آبخواه مثل پسته، زعفران و گیاهان دارویی بخشی از طرح‌ها هستند که با مشارکت کشاورزان و مدیریت جهاد کشاورزی در حال اجرا هستند.
رئیس شورای حفاظت منابع آب ابرکوه تاکید کرد: در زمینه تامین آب شرب مشکلی وجود ندارد. برای تامین و ذخیره‌سازی آب طرح‌هایی همچون ساخت منبع ذخیره آب و اصلاح شبکه‌ توزیع در برنامه‌های اداره‌ آب فاضلاب شهرستان قرار دارد.


نقش رسانه‌ها در مدیریت مصرف 

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرماندار ابرکوه نیز با اشاره به لزوم همکاری مسئولان و مردم در مصرف درست انرژی گفت: مصرف انرژی باید مدیریت شود و مسئولان و مردم این موضوع را سرلوحه کارهای خود قرار دهند. اگر انرژی را مدیریت کنیم، در واقع به ایجاد اشتغال کمک کرده‌ایم.
«علی‌اکبر اسحاقی» با بیان این‌که منابع زیرزمینی آب‌ عمدتا از حوزه شمال استان فارس تغذیه می‌شوند، اظهار کرد: به دلیل برداشت بی‌رویه در استان بالادست توسط کشاورزان، خطر کم‌آبی ابرکوه را تهدید می‌کند.

اسحاقی افزود: اتخاذ تدابیر اصولی که بهترین آنها توسعه آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت است باید مورد توجه باشد.  وی با بیان این‌که تغییر الگوی کشت از جمله برنامه‌های کلیدی دولت است، گفت: خوشبختانه این موضوع در برنامه ششم توسعه مورد تاکید دولت قرار دارد.
معاون فرمانداری ابرکوه ادامه داد: کشاورزان در طرح خاموشی چاه‌ها و مدیریت برداشت آب، بسیار همراهی و همکاری کردند.
اسحاقی بیان کرد: هرچند سال گذشته شاهد برخی نگرانی‌ها در مورد مدت اجرای طرح خاموشی چاه‌ها بودیم، اما در چند سال گذشته با خاموشی چاه‌ها برداشت آب در بخش کشاورزی به نحو مطلوبی مدیریت شد.


ابرکوه؛ یکی از ۱۴ دشت ممنوعه استان 

همچنین، به گفته دبیر شورای حفاظت منابع آب ابرکوه، نقش رسانه‌ها برای احیا و تعادل‌بخشی آب و فرهنگ‌سازی و مشارکت مردم و کشاورزان در مدیریت برداشت آب بسیار تاثیرگذار است.
«محمدعلی شرافت» افزود: طرح تعادل‌بخشی آب مصوبه وزارت نیرو و شورای حفاظت منابع آب استان و شهرستان است. وی با بیان این‌که ابرکوه یکی از ۱۴ دشت ممنوعه یزد است، گفت: مدیریت مصرف آب کشاورزی از سال ۹۳ در راستای اجرای دستورالعمل‌های طرح احیا و تعادل‌بخشی وزارت نیرو به اجرا درآمد.

شرافت با بیان این‌که یکی از راه‌های مدیریت درست مصرف آب نصب سامانه‌های حجمی هوشمند است، اظهار کرد: طرح یادشده با همکاری مدیریت توزیع برق و مشارکت کشاورزان اجرا شد و تاکنون ۹۵ درصد چاه‌ها به این سامانه مجهز شده‌اند. وی ادامه داد: برداشت آب در بخش کشاورزی، قبل از نصب کنتور هوشمند، سالانه ۱۵۷ میلیون متر مکعب بود که این عدد با ۱۷ میلیون متر مکعب صرفه‌جویی به ۱۴۰ میلیون متر مکعب رسید.


دسترسی ساکنان ۳۴ روستا به آب آشامیدنی 

  رئیس آب و فاضلاب روستایی ابرکوه نیز  با اشاره به تبعات ۲ دهه خشکسالی و البته بارندگی‌ خوب در اوایل سال ۹۸ اظهار کرد: ساکنان ۳۴ روستا دارای آب آشامیدنی سالم هستند.
«مجید دشتی» گفت: آب شرب روستاها از مناطق بالادست با ۲۲۳ کیلومتر خط انتقال از ۱۷ حلقه چاه و ۲ رشته قنات و ۲۷۳ کیلومتر شبکه توزیع تامین می‌شود.

وی با بیان این‌که از سال ۱۳۷۶ تامین آب شرب روستاها به شبکه آبفار واگذار شده است، افزود: در این مدت ۲۰ حلقه چاه خشک شده و برای تامین آب طرح جابه‌جایی حفر چاه در دستور کار قرار گرفته است. دشتی بیان کرد: برای تامین آب روستاها پارسال مخزن هوایی بتنی با حجم ۱۰۰ متر مکعب در شهر مهردشت با ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال هزینه ساخته شد. وی ادامه داد: با هدف جلوگیری از نوسان فشار آب در شبکه توزیع و استمرار توزیع هنگام حوادث و تامین فشار مناسب در شبکه، به زودی عملیات ساخت ۲ مخزن بتنی با 1۵۰۰ متر مکعب در روستاهای ده‌عرب و شهرآباد آغاز می‌شود.
این مسئول آب روستایی ابرکوه اضافه کرد: برای این طرح ۲۳ میلیارد ریال بودجه از محل اعتبار استانی تامین و امسال با هدف استاندارد‌سازی، ۷۳۴ کنتور خراب خانوارهای روستایی تعویض شد.


  همکاری 5 درصد کشاورزان در پیک مصرف برق

مدیر توزیع اداره برق ابرکوه هم به بحث مصرف انرژی اشاره کرد و گفت: 5 درصد کشاورزان در پیک مصرف برق، موتور چاه‌ها را خاموش می‌کنند. «ابوالفضل اکرمی» افزود: برای صرفه‌جویی و بهره‌وری بیشتر در انرژی با توقف فعالیت‌های چاه‌های کشاورزی از ساعت ۱۲ تا ۱۶ هر روز، کشاورزان می‌توانند بقیه ساعت‌های روز از برق رایگان استفاده کنند. وی با بیان این‌که 3 واحد صنتعی در اجرای این طرح همکاری دارند، اظهار کرد: این دستورالعمل وزارت نیرو، برای بهره‌مندی کشاورزان و صنعتگرانی که از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور در اجرای طرح همکاری دارند، تعریف شده است. به گفته وی ۶۵ درصد انرژی برق مصرفی ابرکوه مربوط به بخش کشاورزی است. مدیر توزیع برق ابرکوه تصریح کرد: با فعالیت‌های انجام شده در توسعه، نگهداری و بهینه‌سازی شبکه توزیع برق مناطق شهری و روستایی این امر باعث کاهش تلفات انرژی الکتریکی، افزایش قابلیت اطمینان خطوط برق‌رسانی، ارتقای پایداری شبکه‌ها و کاهش خاموشی‌ شده است. اکرمی با بیان این‌که، مشترکان از سه پست فوق توزیع برق با قدرت منصوبه ۹۰ مگاولت آمپر تغذیه می‌کنند، اضافه کرد: قطعی برق نسبت به پارسال، ۶۰ درصد و تلفات شبکه توزیع یک درصد کاهش یافته است. ابرکوه ۲۷ هزار و ۵۰۰ مشترک برق دارد. 


   مشارکت مردم در صرفه‌جویی آب 

  مدیر امور آب و فاضلاب شهری ابرکوه با اشاره به این‌که ۱۰۰ درصد جمعیت ۳۰ هزار نفری این شهر به آب بهداشتی دسترسی دارند،گفت: مردم در صرفه‌جویی آب همکاری خوبی دارند و به خوبی از این مایه حیاتی استفاده می‌کنند.
«سید محسن پورسید» با اشاره به این‌که قسمتی از شبکه توزیع آب شرب شهر فرسوده است، اظهار کرد: برای جلوگیری از هدررفت آب، 3 هزار و ۴۸۵ متر شبکه توزیع، اصلاح و بازسازی شده است.

وی با بیان این‌که روزانه کیفیت آب پایش و سیستم گندزدایی نوین اجرا می‌شود، اظهار کرد: با کلرسنجی بموقع، آب شرب سالم و بهداشتی تحویل مردم می‌شود.
پورسید همچنین یادآور شد: تعدادی از چاه‌ها و مخازن ذخیره تامین آب شرب علاوه بر تجهیز به «تله‌متری» به دوربین مدار بسته هم تجهیز شد و 3 روستا تحت پوشش آب و فاضلاب شهری قرار دارد.
آب شرب جمعیت ۳۰ هزار نفری شهر ابرکوه با ۱۳ هزار و ۴۷۰ مشترک از طریق ۱۵ حلقه چاه، با ۱۰۲ کیلومتر خط انتقال و ۱۹۴ کیلومتر شبکه توزیع تامین می‌شود.
پورسید اضافه کرد: پارسال ۲ میلیون و ۶۱۰ هزار متر مکعب آب استحصال و توزیع شده است.
 

پرداخت تسهیلات بلاعوض به کشاورزان

همچنین مدیر جهاد کشاورزی ابرکوه اظهار کرد: به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی، عمق چاه‌ها به ۳۵۰ متر رسیده و با شرایط کنونی، برداشت آب برای کاشت محصول پر‌آب‌خواه مانند هندوانه و محصولات غرقابی به‌صرفه نیست.
«مهدی غیب‌الهی» اظهار کرد: تغییر الگوی کشت و کاشت گیاهان کم‌آب‌خواه بهترین راهکار برای شرایط کم‌آبی است و با توجه به شرایط آب و هوایی، کشت زعفران و محصول گلخانه‌ای و گیاهان دارویی می‌تواند جایگزین محصول پرآب‌خواه شود.
این کارشناس بخش کشاورزی ابرکوه یادآور شد: گیاهان دارویی از جمله محصولات کم‌آب‌خواه و با ارزش اقتصادی بالا هستند که در سال زراعی ۹7-۹۷ با ۵۰ هکتار افزایش سطح زیرکشت به ۲۵۰ هکتار رسیده است.
وی یادآور شد: توسعه کاشت محصول گلخانه ای،گیاهان دارویی و همچنین اجرای طرح‌های آبیاری نوین در دستور کار این نهاد است و برای اجرای این طرح‌ها تسهیلات بلاعوض یا کم‌بهره به کشاورزان و متقاضیان پرداخت می‌شود.
 وی افزود: با توجه به محدودیت آب و با هدف بهره‌وری و افزایش درآمد بیشتر با کمک بلاعوض دولت از سال‌ ۱۳۷۳ تاکنون در 4 هزار هکتار اراضی طرح آبیاری نوین اجرا شده و بهره‌وری مصرف آب در باغ‌ها و مزارع به ۸۴ درصد افزایش یافته است.
غیب‌الهی افزود: در همین ارتباط و در فرایند برنامه ۱۰ ساله، سالانه هزار هکتار از اراضی کشاورزی به سیستم‌های آبیاری نوین تجهیز می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی ابرکوه گفت: کشاورزان با اجرای طرح آبیاری نوین(قطره‌ای، بارانی و تیپ) در باغ‌ها و مزارع و همچنین اصلاح الگوی کشت محصول، برداشت آب را مدیریت کنند.
وی اظهار کرد: بهترین فرایند آبیاری در مزارع و باغ‌ها در فصل تابستان آبیاری در زمان خنکی هوا است.
غیب‌الهی یادآور شد: ابرکوه ۲۰۰ سال قبل ۱۲۰ رشته قنات داشت که به دلیل کاهش بارندگی، در ۴۰ سال گذشته این تعداد به ۹۱ رشته کاهش یافت و هم‌اکنون از این تعداد ۱۳ رشته قنات دایر است.
وی کاهش کشت محصول کشاورزی پرآب‌خواه تا ۳۰ درصد، اجرای ۵۴ طرح آبیاری نوین در هزار هکتار در سال زراعی جاری و پرداخت تسهیلات بلاعوض به متقاضیان کشت گیاهان دارویی و گلخانه‌ای را از جمله اقداماتی دانست که برای مدیریت مصرف آب انجام‌ شده است.