کوه الوند و آسیب‌های تله‌کابین

عباس محمدی/فعال محیط‌زیست و دیده‌بان کوهستان

کوهستان الوند، برجسته‌ترین و باارزش‌ترین چشم‌انداز شهر تاریخی همدان است؛ شهری که بخش‌های بزرگی از تاریخ میهن ما با نام و جای آن گره خورده است. الوند مانند بسیاری از کوه‌های دیگر ایران، به‌دلیل آبزا و بابرکت‌بودن، از نامی نیک (از ریشه باستانی ائورونت / ارونت) به‌معنای بالنده، رونده، دلیر و تیزرو، برخوردار است که این نشانگر اهمیت و احترامی است که ایرانیان از دیرباز برای کوهستان قائل بوده‌اند. این احترام، در الوند و همدان به‌دلیل آنکه اینجا بستر یک تمدن مهم باستانی بوده، با ژرفا و گستردگی بیشتری نمود داشته است؛ چنان‌که جای‌جای این کوهستان با نام‌های نیک و ستایش‌برانگیز مانند «حوض نبی»، «گهواره مریم»، «صاحب»، «شانه‌زر»، «چشمه‌فرشه (فرشته)»، «چشمه بهشت‌آب»، «چشمه ملک»، و «گنج‌نامه» نامگذاری شده است. خودِ کوه هم به‌خاطر باوقار‌بودن و برتری،«شا‌‌الوند» خوانده شده است. با پیشینه‌ای چنین احترام‌برانگیز، شگفت‌آور است که توسعه ناپایدار، و کوته‌بینی در مسائلی مانند توسعه گردشگری و اشتغال‌زایی، از حدود 20سال پیش، دامنه‌های بهشت‌مانند الوند را به جولانگه ساخت‌وسازگرایان و عاشقان ثروت‌های بادآورده بدل ساخته است.

آغاز احداث تله‌کابین گنج‌نامه، با شکستن حریم آثار باستانی و بی‌مانند گنج‌نامه همراه بود که اعتراض‌های دوستداران تاریخ و طبیعت‌ و مخالفت‌های سازمان میراث فرهنگی را در پی داشت، اما این اعتراض‌ها فقط توانست دکل‌های تله‌کابین را کمی از حریم کتیبه‌های هخامنشی دور سازد. همانگونه که پیش‌بینی می‌شد، هدف تله‌کابین، فقط کشیدن یک خطِ بالابر نبود و داستان به ساخت رستوران‌ها و بناهای دیگر و کشیدن جاده‌های غیراصولی و تغییر‌دادن مسیر جویبارها و حتی تخریب کامل آنها و انداختن آب به درون لوله و کانال انجامید. امروزه، نه‌تنها بخش بزرگی از مهم‌ترین دره دامنه‌های الوند، یعنی دره عباس‌آباد-گنج‌نامه، درپی ساخت تله‌کابین و دست‌اندازی‌های ناشی از الگوسازی غلط این تأسیسات‌ و بر اثر توسعه گردشگری جنون‌آمیز، دیوارکشی باغ‌های قدیمی، تعریض جاده، ساخت پارکینگ‌ و ویلاسازی آسیب عمیق دیده، بلکه همین شیوه بیمارگونه به دره‌های دیگر و به اندک محیط‌های طبیعی درون شهر هم سرایت کرده است. برای نمونه می‌توان به «تاریک‌دره» اشاره کرد که پیوسته مورد تخریب ساخت‌وسازگرایانِ کوه‌خوار قرارگرفته ‌و به‌تازگی هم خاکبرداری‌های گسترده‌ای در آن در حال انجام است که از یک‌سو کوه را خراب می‌کنند و از سوی دیگر با ریختن خاک و سنگ، به دره‌ها آسیب می‌زنند. جا دارد مسئولان قضایی، مدیران منابع طبیعی و محیط‌زیست‌ و مدیران شهری، با دقت بیشتری به اعتراض‌های دوستداران طبیعت و تاریخ همدان گوش بسپارند و از گسترش تأسیسات تله‌کابین و دیگر دست‌اندازی‌ها به طبیعت الوند و باغ‌های حوزه آن جلوگیری کنند. همچنین  این کوهستان گرانقدر باید به‌عنوان میراث ملی و چشم‌انداز طبیعی - فرهنگی همدان به ثبت ملی برسد.