برق گرفتن از زباله در تهران

حامد فوقانی/ خبرنگار

«پرونده نیروگاه برق زباله‌سوز تهران هنوز بسته نشده است»؛ این مطلب را شهردار پایتخت به ایسنا گفته است. محمدعلی نجفی در گفت‌وگو با این خبرگزاری حتی اظهار امیدواری کرده که در سال آینده اتفاقات خوبی در این زمینه رخ دهد. او از تهیه فرایند مناقصه برای راه‌اندازی مرکز زباله‌سوز و تولید برق از زباله نیز خبر داده و البته گفته که تا رسیدن به نتیجه و بهره‌برداری برق از زباله دست‌کم 26ماه زمان لازم است.

دقیقا 3سال پیش و همزمان با دهه فجر، مدیران شهری آن موقع با افتتاح یک‌پروژه بزرگ، نام تهران را در فهرست شهرهایی از دنیا قرار دادند که دارای نیروگاه زباله است. آن زمان اعلام شد که نیروگاه با ظرفیت ورودی 250تن زباله توانایی تولید 3مگاوات ساعت برق را دارد. بعدها و با نزدیک شدن به انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری کم‌کم عده‌ای به‌طور غیرواقعی ظرفیت این نیروگاه را افزایش دادند تا جایی که برخی عنوان کردند این نیروگاه توان تولید 5تا 9مگاوات ساعت برق دارد و سرجمع در تهران از طریق نیروگاه زباله‌سوز و کارخانه هاضم بیش از 20مگاوات ساعت برق تولید می‌شود. این آمار سبب شد تا اسحاق جهانگیری، یکی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری در نخستین مناظره تلویزیونی انتخاباتی (هشتم اردیبهشت 96) بحث درباره تفکیک پسماند و بهره‌ از زباله برای تولید برق را به میان بکشد. او از قالیباف، شهردار وقت تهران و یکی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری، پرسید: «آقای قالیباف بگوید همین زباله‌های جلوی خانه مردم را چطور نتوانسته‌اند تفکیک بکنند؟ در کدام شهری مثل تهران اینطوری زباله جمع می‌کنند؟» این باعث شد تا قالیباف بگوید: «امروز افتخار شهرداری تهران این است که از زباله، برق تولید می‌کند؛ شما یک‌بار از اتاق‌تان بیرون بیایید و ببینید، مابقی زباله‌ها کمپوست شده و در کشاورزی استفاده می‌شود.»

فقط 12هزارم برق کشور

اینکه تهران کنونی در زمینه جمع‌آوری زباله‌ها نسبت به پیش از سال 84(زمان شهردار شدن قالیباف) تفاوت‌های زیادی دارد، جای هیچ شکی نیست. مکانیزه شدن این مسئله و کلید خوردن طرح ساخت نخستین نیروگاه زباله‌سوز تهران در سال 89 نمونه‌ای از این اقدامات است. اما پس از آنکه کارخانه در بهمن 93افتتاح شد، حرف و سخن‌های بسیاری پیرامون آن شکل گرفت که نشان می‌داد نیروگاه نه‌تنها با ظرفیت‌ 5مگاواتی فعال نیست بلکه کمتر از توان 3مگاوات ساعت بهره‌وری دارد. این مسئله حتی واکنش اعضای دوره چهارم شورای شهر تهران را در پی داشت؛ تا جایی که محمدمهدی تندگویان، یکی از اعضای شورای شهر دوره پیشین اعلام کرد شهردار وقت، اسناد مربوط به تولید برق از زباله و کود کمپوست و میزان درآمد حاصل ازآن را در اختیارشان نمی‌گذارد. محمد حقانی، دیگر عضو شورای آن موقع هم با رد ادعای تفکیک 19تا 20درصدی پسماند در تهران، گفت: «قانون پسماند مصوب سال 83، به صراحت بر‌تفکیک زباله در مبدأ تأکید دارد. اما اگر بپرسید این کار در تهران چگونه جلو می‌رود، من می‌گویم بین 2تا 4درصد!» به هرترتیب کارخانه زباله‌سوز واقع در کیلومتر 23جاده تهران- قم و در جنوب کهریزک اگرچه 3سالی است که وارد مدار شده اما این مقدار آن قدر ناچیز است که طبق آمار وزارت نیرو 0.012(12هزارم) برق کشور هم نیست.

بر این اساس شهردار فعلی تهران اکنون اعلام می‌کند که شرکت‌های بین‌المللی و نمایندگانشان در تهران درصورت تمایل می‌توانند برای ایجاد کارخانه زباله‌سوز و فرایند استخراج برق از زباله پیشنهادات خود را ارائه دهند. البته نجفی در سفر به کره‌جنوبی نیز این مورد را با یک‌شرکت کره‌ای فعال مطرح کرده بوده ولی گویا شرایط برای عقد قرارداد مهیا نشده است. نجفی گفت: «رایزنی‌ها با هیأت مدیره شرکت کره‌ای به مرحله عقد قرارداد رسید اما متأسفانه شرکت مقابل، شرایط جدیدی را بعد از آنکه به مرحله عقد قرارداد رسیدیم، مطرح کرد که مورد قبول ما نبود.» وی در عین حال اعلام کرد که با شرکت‌های داخلی، آسیایی و اروپایی در این زمینه صحبت خواهند کرد تادر مناقصه شرکت کنند؛ چراکه پرونده زباله‌سوز و تولید برق بسته نیست.

   تهران، زباله‌سوز بیمارستانی ‌می‌خواهد

در دوره مدیریت شهری قبلی تهران، کلنگ احداث دو کارخانه ریجکت‌سوز تولید برق از زباله با ظرفیت تولیدی 6مگاوات و دریافت 600تن زباله در روز نیز به زمین خورد اما این پروژه‌ها به اتمام نرسید و باید منتظر بود و دید سرنوشت این دو در آینده چگونه خواهد بود. با این حال واقعیت این‌ است که زباله‌سوز تهران اگر با تمام توان هم فعال باشد، تنها 3/3درصد زباله 7500 تنی روزانه شهر تهران است. در این بین، آنگونه که در پایگاه آماری انرژی‌های نو آمده است، تولید برق از زباله برای نخستین‌بار در‌ سال ٨٨ در شهر شیراز و مشهد اجرایی شد درحالی‌که نخستین زمان بهره‌برداری از نیروگاه‌های زیست توده تهران به آبان ٨٩بازمی‌گردد که مجری آن نیز شرکت آب و فاصلاب تهران بوده است. طبق جداول منتشر شده در سایت «ستبا» نیروگاهی که در‌ سال٨٨ در مشهد به بهره‌برداری رسیده هم‌اکنون با ظرفیت تولید ٦/٠مگاوات تولید برق از زباله مشغول به‌کار است. اما شیراز دیگر شهری است که شاهد فعالیت نیروگاه‌های زیست توده در آن هستیم. ظرفیت این نیروگاه‌ها که در شهریور ٨٨ به بهره‌برداری رسید نیز ٠٦/١ مگاوات اعلام شد. این درصورتی است که سرانه تولید زباله به‌ویژه پسماندهای‌تر در شهرهای کشور ما بسیار بالاتر از میانگین شهرهای اروپایی است. افشین حبیب‌زاده، عضو فعلی شورای شهر تهران هم با بیان اینکه روزانه 90تن پسماند بیمارستانی تولید می‌شود که 20تن آن بسیار خطرناک است، نیاز پایتخت به زباله‌سوز بیمارستانی را بسیار ضروری می‌داند.