ترکیه در برابر اروپا؛ گاز مدیترانه عامل جدایی

 روابط آنکارا با غرب با تصمیم کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تحریم ترکیه، بار دیگر دچار بحران شده است؛ بحرانی که به‌خاطر اصرار ترکیه به اکتشاف گاز در آب‌های نزدیک به قبرس در دریای مدیترانه اکنون وارد مرحله‌ای تازه می‌شود.
وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در تازه‌ترین نشست خود در بروکسل با هدف جلوگیری از ادامه فعالیت اکتشافی ترکیه در آب‌های مورد مناقشه در نزدیکی قبرس، تحریم‌های سه‌گانه‌ای را علیه این کشور تصویب کردند. براساس این تحریم‌ها، اروپایی‌ها مذاکرات سطح بالا بر سر پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را معلق می‌کنند. آنها همچنین گفت‌وگوها بر سر موافقتنامه حمل‌و‌نقل هوایی را نیز با ترکیه به حالت تعلیق در می‌آورند. اروپایی‌ها همچنین اعلام کرده‌اند در مورد کمک‌های مالی خود به ترکیه تجدیدنظر خواهند کرد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی در مورد جزئیات توقف کمک‌های مالی به ترکیه خبر داد که وزرای خارجه اتحادیه اروپا تصمیم دارند روند پرداخت یک بودجه 164میلیون دلاری که قرار بود سال آینده در اختیار ترکیه قرار گیرد را متوقف کنند. براساس توافقی که حدود 5سال پیش میان ترکیه و اتحادیه اروپا انجام شد، اروپایی‌ها متعهد شدند طی 6سال مبلغ 5میلیارد دلار در اختیار آنکارا قرار دهند تا در زمینه اصلاحات سیاسی، اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی و دیگر پروژه‌های زیربنایی مورد استفاده قرار گیرد؛ طرحی که هدف نهایی آن آماده‌سازی ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا بوده است.
ترکیه اما شاید کم‌کم باید رؤیای پیوستن به اتحادیه اروپا را فراموش کند. اروپایی‌ها سال گذشته نیز ضمن ابراز نارضایتی از سیاست‌های رجب طیب اردوغان در برخورد با مخالفان سیاسی دولت، پرداخت یک بودجه 200میلیون دلاری اتحادیه اروپا به آنکارا را متوقف کردند. کشورهای اروپایی به ترکیه هشدار دادند که دائما در حال دورشدن از اصول مورد نظر اتحادیه اروپاست و ادامه این روند مانع تحقق عضویت این کشور در این سازمان خواهد شد. وزرای خارجه اتحادیه اروپا همچنین در اقدامی بی‌سابقه از بانک سرمایه‌گذاری اروپا خواسته‌اند در طرح‌های سرمایه‌گذاری خود در ترکیه تجدیدنظر کند.

دعوا بر سر قبرس
مقابله اتحادیه اروپا با ترکیه به درخواست قبرس انجام می‌شود که از سال2004 به عضویت این سازمان در آمده است. دولت قبرس فعالیت اکتشافی ترکیه را در محدوده آب‌های سرزمینی خود و برخلاف قوانین بین‌المللی می‌داند؛ موضوعی که از سوی ترکیه رد شده است.
جزیره کوچک قبرس در جنوب ترکیه از سال 1974دو پاره شده است. نیمه شمالی در دست جمعیت ترک‌زبان و نیمه جنوبی در دست جمعیت یونانی‌زبان است. ارتش ترکیه در سال 1974 با اشغال نیمه شمالی، مانع اجرای کودتای یونانی‌زبان‌های قبرس شد. نیروهای نظامی ترکیه اما هرگز قبرس را ترک نکردند و اکنون شمار آنها به بیش از 35هزار نفر می‌رسد. بخش شمالی قبرس در قالب جمهوری ترک‌زبان قبرس اعلام استقلال کرده اما تنها آنکارا آن را به رسمیت می‌شناسد. کشورهای جهان دولت یونانی‌زبان را به رسمیت می‌شناسند و در مجامع بین‌الملل کرسی قبرس در اختیار این دولت است.
از سال گذشته که دولت یونانی‌زبان قبرس فعالیت‌های اکتشافی خود را در آب‌های نزدیک به این جزیره در دریای مدیترانه آغاز کرد، دولت ترک‌زبان نیز اعلام کرد مستقلا فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. دولت ترکیه که آب‌های سرزمینی‌اش با آب‌های سرزمینی شمال قبرس هم‌پوشانی دارد، بلافاصله فعالیت اکتشافی خود را آغاز کرد. آنکارا حق اکتشاف در آب‌های سرزمینی خود و دولت جمهوری ترک‌زبان قبرس را برای خودش محفوظ می‌داند؛ موضوعی که با مخالفت رسمی دولت یونانی‌زبان قبرس روبه‌رو شده است.
دومین کشتی غول‌پیکر اکتشافی ترکیه به نام یاووز حدود 10روز پیش وارد آب‌های شرق قبرس شد تا فعالیت خود را آغاز کند. ناوهای جنگی ترکیه این کشتی را همراهی می‌کنند و همین موضوع باعث شده تا تنش در منطقه بیش از پیش جدی شود. کشتی فاتح ترکیه نیز از حدود 4‌ماه پیش در 70کیلومتری سواحل غربی قبرس مستقر شده و مشغول اکتشاف در این منطقه است. دولت یونانی‌زبان قبرس حکم جلب کارکنان این کشتی را که گفته می‌شود در آب‌های سرزمینی این کشور در حال فعالیت هستند صادر کرده اما اجرای این حکم فعلا از قدرت قبرسی‌ها خارج است.

شکاف میان ترکیه و غرب
ترکیه در واکنش به تحریم‌های اتحادیه اروپا اعلام کرده که از تصمیم خود برای اکتشاف گاز در آب‌های مدیترانه کوتاه نمی‌آید و همچون دیگر کشورها به فعالیتش ادامه می‌دهد. وزارت خارجه این کشور تصمیم اروپایی‌ها را جانبدارانه خوانده و خواستار بی‌طرفی اتحادیه اروپا در مناقشه قبرس شده است.
تحریم‌های اروپا علیه ترکیه در حالی از راه می‌رسد که آمریکا نیز این کشور را تهدید به تحریم کرده است. ترکیه با وجود هشدارهای مکرر و شدید آمریکا، نخستین محموله موشک‌های
اس-400ساخت روسیه را دریافت کرده و تنش میان آنکارا و واشنگتن اکنون وارد مسیری تازه شده است.
اقدام اتحادیه اروپا اگرچه بی‌سابقه بوده اما آنقدرها شدید نبوده است. قبرس درخواست قطع روابط دیپلماتیک کشورهای عضو با ترکیه را داشت اما وزرای خارجه کشورهای اروپایی به 3اقدام یادشده بسنده کردند. ترکیه به‌دلیل موقعیت ژئوپلتیکی که در شرق مدیترانه و در همسایگی خاورمیانه دارد، برای امنیت اروپا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و کشورهای اروپایی با توجه به این واقعیت، در تقابل با ترکیه محتاطانه رفتار کرده‌اند. ترکیه همچنین در کنترل سیل هجوم پناهجویان به اروپا نقش کلیدی دارد و از این منظر همیشه اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار داده است. شاید اروپا به‌خاطر نگرانی‌های امنیتی خود و فرار از بحران پناهجویان بیش از این برای مقابله با ترکیه قدمی برندارد، اما به‌نظر می‌رسد ترکیه و اروپایی‌ها آنقدر از هم فاصله گرفته‌اند که ماجرای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا فرجام خوشی نخواهد داشت.