افغانستان؛ معلق میان جنگ و صلح

محمدامین خرمی _ خبرنگار

 نشست‌های مربوط به صلح در افغانستان یکی پس از دیگری در خارج از مرزهای این کشور برگزار می‌شود اما افغان‌ها همچنان قربانی حملات انتحاری و بمبگذاری‌ها هستند؛ حملاتی که اکنون دیگر با نشست‌های صلح همزمان شده‌اند.   

حوالی ساعت8:30 صبح دیروز، درست زمانی که گروهی از سیاسیون و نمایندگان جامعه مدنی در پایتخت قطر در چارچوب مذاکرات بین‌الافغانی رودرروی هیأت مذاکره‌کننده طالبان نشسته بودند، یکی از نیروهای این گروه با حمله به اداره مرکزی امنیت ملی شهر غزنی، 12نفر را کشت و 179نفر دیگر را زخمی کرد. طبق اعلام وزارت بهداشت افغانستان، دست‌کم 50نفر از این زخمی‌شدگان دانش‌آموز بوده‌اند.

گویا نمی‌توان در افغانستان پایانی بر حملات انتحاری و خونریزی متصور بود. طبق اعلام مسئولان اداره امنیتی ملی افغانستان، عامل حمله دیروز با راندن یک خودروی مزدا بمبگذاری‌شده به سمت اداره امنیت ملی غزنی، قصد انفجار ساختمان را داشت که در پست ایست‌و‌بازرسی نزدیک این مرکز از سوی نیروهای نظامی متوقف شد. انفجار خودرو باعث آسیب شدید به مدرسه‌ای شد که در مجاورت ساختمان اداره مرکزی امنیت ملی قرار داشت. اغلب دانش‌آموزان این مدرسه در اثر موج انفجار و شکسته‌شدن شیشه‌ها زخمی شدند.
تلویزیون طلوع افغانستان گزارش داد که در میان کشته‌شده‌ها، جسد 4فرد غیرنظامی نیز دیده شده است. همچنین، شدت انفجار باعث آسیب دیدن تعداد زیادی از مغازه‌ها و ساختمان‌های مسکونی نزدیک اداره امنیت ملی غزنی شده است.
حمله تروریستی خونین غزنی در جنوب غرب کابل در حالی رخ داد که حدود 70نفر از نمایندگان جامعه مدنی، حقوق زنان و احزاب سیاسی با میانجیگری نماینده دولت آلمان در امور افغانستان و پاکستان در دوحه مشغول مذاکره با یکدیگر بودند. نشست دوحه سومین نشست میان گروه‌های داخلی افغانستان و نمایندگان طالبان است که از آنها با عنوان نشست‌های «بین‌الافغانی» یاد می‌شود. پیش از این قرار بود دوطرف حدود 3‌ماه پیش در دوحه با یکدیگر مذاکره کنند اما به‌دلیل مخالفت طالبان با شمار زیاد هیأت اعزامی از کابل، مذاکرات لغو شد.

نشست دوحه با هدف بحث بر سر اولویت‌های مذاکرات صلح و زمینه‌سازی برای گفت‌وگوهای نهایی صلح افغانستان برگزار می‌شود و امروز نیز ادامه دارد اما همچنان خبری از حضور نمایندگان دولت در این نشست‌ها نیست. طالبان اساسا مذاکره با دولت اشرف غنی را نمی‌پذیرد و تاکنون مانع حضور نمایندگان دولت مرکزی افغانستان در گفت‌وگوها شده است. در نشست دوحه تعدادی از مقام‌های دولتی حضور دارند اما گفته شده که این افراد نه به‌عنوان نماینده دولت بلکه به‌عنوان نماینده احزاب خود به دوحه سفر کرده‌اند. این در حالی است که هفته گذشته سخنگوی وزارت خارجه افغانستان اعلام کرده بود دولت آلمان تلاش دارد امکان مذاکره رودرروی نمایندگان دولت و هیأت مذاکره‌کننده طالبان را فراهم کند. روسیه تاکنون 2بار میزبان نشست صلح افغانستان بوده است. در نشست دوم که اردیبهشت‌ماه در مسکو برگزار شد، ملابرادر، معاون سیاسی طالبان و سرپرست هیأت مذاکره‌کننده این گروه با آمریکا نیز حضور داشت. در هیأت کابل نیز حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، عالی‌رتبه‌ترین چهره سیاسی بود. 2هیأت در حاشیه مذاکرات با هم نماز خواندند و بر سر یک میز شام خوردند. با این حال، نشست‌های بین‌الافغانی نتیجه مشخصی نداشته و به دستور کاری برای مذاکرات اصلی صلح میان دولت و طالبان منتهی نشده است. هم اعضای هیأت مذاکره‌کننده طالبان و هم اعضای هیأت اعزامی از کابل نشست دیروز دوحه را مثبت ارزیابی کردند اما گفت‌وگوها تحت‌تأثیر حمله غزنی قرار گرفت. اشرف غنی با صدور بیانیه‌ای ضمن استقبال از ادامه گفت‌وگو‌های بین‌الافغانی، حمله طالبان در غزنی را محکوم کرد و آن را «تروریستی» خواند.

27حمله در روز از سوی طالبان
حمله دیروز طالبان در غزنی، تکرار الگوی حمله تروریستی هفته گذشته این گروه در کابل بود. شنبه هفته گذشته، حوالی ساعت 9صبح، نیروهای طالبان یک کامیون بمبگذاری‌شده را در مقابل ساختمان مرکز لجستیک وزارت دفاع افغانستان در منطقه پل محمودخان منفجر کردند و سپس به داخل ساختمان یورش بردند. طبق اعلام وزارت کشور افغانستان، تعداد این نیروها 5نفر بود که در پی درگیری 8ساعته با نیروهای امنیتی و نیروهای ویژه پلیس کابل، از پا درآمدند. صدای انفجار چنان مهیب بوده که در سراسر پایتخت افغانستان شنیده شد. این حمله نزدیک به 30کشته و حدود 100زخمی به‌جا گذاشت. در حمله کابل نیز همچون حمله غزنی، دست‌کم 50دانش‌آموز زخمی شدند.

مذاکرات طالبان با نمایندگان گروه‌های سیاسی و مدنی افغانستان همزمان با مذاکرات این گروه با هیأت مذاکره‌کننده آمریکا به سرپرستی زلمای خلیل‌زاد برگزار می‌شود. دوطرف تاکنون 7دور مذاکره کرده‌اند و این مذاکرات همچنان ادامه دارد. با وجود گذشت حدود 9‌ماه از مذاکرات، هیچ نشانه‌ای مبنی بر تصمیم طالبان برای کاهش حملات خود دیده نمی‌شود. حدود 5‌ماه پیش، وزارت دفاع آمریکا در گزارشی اعلام کرد نیروهای طالبان طی 3‌ماه پایانی سال 2018میلادی، 2هزار و 517حمله «مؤثر» داشته‌اند. حمله مؤثر به حمله‌ای گفته‌ می‌شود که دست‌کم یک نفر در آن کشته شود. به این ترتیب، طالبان طی این مدت، روزانه 27حمله انجام داده است.

ادامه این حملات باعث شده تا طالبان، هم در میدان نبرد و هم در مذاکرات دست بالا داشته باشد. اکنون حدود نیمی از خاک افغانستان از کنترل دولت خارج شده است. در نیم دیگر، یا طالبان حاکم است یا مناطق دائما میان نیروهای طالبان و نیروهای دولتی دست‌به‌دست می‌شود و درگیری‌ها ادامه دارد. موفقیت در تعیین ترکیب افراد شرکت‌کننده در گفت‌وگوهای صلح نیز نشان‌دهنده کنترل طالبان بر مسیر و دستور کار مذاکرات است. همزمانی حملات تروریستی با مذاکرات، از این منظر معنی‌دار است.
بازنده اصلی وضعیت فعلی در افغانستان اما مردم این کشور هستند. طبق آمار سازمان ملل، طی سال گذشته میلادی 3هزار و 800نفر از افغان‌ها در درگیری‌ها و حملات تروریستی کشته و بیش از 7هزار نفر دیگر نیز زخمی شده‌اند. براساس گزارش سازمان ملل، سال2018 مرگبار‌ترین سال برای مردم افغانستان در جنگ 18ساله این کشور بوده است. آمارها نشان می‌دهد طی 10سال گذشته که تلفات جنگ افغانستان از سوی سازمان ملل ثبت شده، 32هزار نفر از مردم این کشور کشته و 60هزار نفر زخمی شده‌اند.