گفت‌وگو برای پیشگیری از رشد سکونتگاه‌های غیررسمی

سیدمجتبی علوی مقدم/ معاون شرکت بازآفرینی شهری ایران
سند ملی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی، اهداف مختلفی دارد؛ اهدافی که هر کدام خاستگاه و نظرگاه‌های متفاوتی دارند. در بین این اهداف، بی‌شک پیش‌بینی و پیشگیری از رشد سکونتگاه‌های غیررسمی مهم‌ترین هدف است؛ هدفی که تحقق آن بیش از هر چیز به 2عامل «آمادگی برای مدیریت تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط‌زیست و عوامل کلان و شکل‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی» و «ملاحظات اجتماعی و داشتن برنامه مشخص برای گروه‌های آسیب‌پذیری که از اقدامات بازآفرینی شهری آسیب می‌بینند و ناچار به ترک سکونتگاه خود می‌شوند» بستگی دارد.

موضوع سیل ویرانگر نوروز98، بنا به‌نظر متخصصان به نحوه مدیریت منابع به‌خصوص منابع آب در کشور و تغییرات اقلیمی بازمی‌گردد و درست به همین دلیل هم این موضوع مورد توجه شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار گرفت. باور ما این است که می‌بایست برای پیشگیری از رشد سکونتگاه‌های نابسامان با وقوع پدیده‌هایی مانند سیل، برنامه مشخص داشت.
پرسش اصلی برای ما این است که با وقوع بحران چگونه می‌توان از کوچ اجباری و تخلیه شهرهای آسیب‌دیده پیشگیری کرد و مدیریت بحران را به‌نحوی انجام داد که مردم ناچار به کوچ اجباری از محل زندگی خود نشوند؟ ساماندهی شهرهای آسیب‌دیده چگونه باید انجام شود؟ واقعیت این است که مهم‌ترین استراتژی و پاسخ، در فرایند تاریخ شکل‌گیری این شهرها نهفته است. با توجه به قدمت و تاریخ کشور، شهرها توسط مردم ساخته شده‌اند و باید بقای آنها نیز با مشارکت مردم در هر شرایطی رخ دهد. تجربه نشان داده که هر نوع توسعه در غیاب مردم محکوم به شکست و ناپایداری بوده است.

با بررسی و بازدید از مناطق آسیب‌دیده از سیل و گفت‌وگو با مدیران و مردم و گروه‌های مختلف اجتماعی در زمان بحران، موانعی را برای جلب مشارکت ساکنان این شهرها مشخص شده است که درس آموخته‌های آن در 7محور تعیین‌شده در سلسله نشست‌های «گفت‌وگوهایی درباره سیل» به بحث گذاشته می‌شود. اهمیت این نشست‌های تخصصی هم‌اندیشی و گفت‌وگوی رودرروی فعالان عرصه مدیریت بحران در زمان وقوع سیل، رویکرد مسئله محوری است؛ رویکردی که برای تحقق آن ما دور هم جمع می‌شویم تا بتوانیم برای مسئله مشترک به اندیشیدن و یافتن راه‌حل بپردازیم.

درست به همین دلیل هم هست که خانه گفت‌وگوی شهرتهران به‌عنوان مکان برگزاری این مراسم درنظر گرفته شده تا این فضا بتواند مأموریت نهادی خود را به‌عنوان فضایی برای گفت‌وگو پیرامون مسائل شهری بازیافته و به مرور زمان جایگاه اصلی خود را در اندیشیدن به مسائل شهری روزِ شهرها بیاید.

ما بدون گفت‌وگو و همفکری نمی‌توانیم به ارائه راه‌حل برای ارتقای تاب‌آوری شهرهایمان دست یابیم و مشکلات و عوارض شهرنشینی روبه‌رشد را مدیریت کنیم. از این‌رو سال98 را سال گفت‌وگو و اندیشیدن پیرامون موضوعات شهری قرار داده‌‌ایم و خانه گفت‌وگوی شهر را محلِ برگزاری رویدادهای گفت‌وگومحور.

براساس نیازسنجی و بررسی انجام‌شده، سلسله نشست‌های تخصصی‌ای را برای سال1398 در خانه گفت‌وگوی تهران برنامه‌ریزی کرده‌ایم؛ نشست‌هایی که هم بر مشکلات و هم بر ظرفیت‌های موجود برای حل مشکلات تأکید دارد.

از اهداف اصلی ما از برگزاری این رویدادها می‌توان به «روش بهره‌مندی از سنت حسنه وقف برای جلب مشارکت مردم در حل مسائل شهری ازجمله فقر شهری» و«چگونگی ایجاد نهادهای شهری و بنیان گذاشتن اقدامات و فعالیت‌های نهادی برای جلب مشارکت نهادهای مردمی ازجمله سمن‌ها، بخش خصوصی، رسانه‌ها، تعاونی‌ها و نهادسازی جدید برای مدیریت شهرها»اشاره کرد.

همچنین از دیگر اهداف اصلی ما از برگزاری این رویدادها می‌توان به  «روش‌های ارتقای تاب آوری شهری از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی با توجه ویژه به محیط‌زیست و بحران‌های طبیعی»، «چالش‌ها و راه‌حل‌های بهسازی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی و درس‌آموخته‌های ملی در این زمینه»، «روش‌های احیا و بهسازی بافت‌های تاریخی و ارزشمند کشور و تجربیات موجود ملی در این زمینه با تأکید بر بایدها و نبایدها»، «نوسازی شهری و تأمین مسکن درون شهرها با تأکید بر مسکن در استطاعت گروه‌های کم‌درآمد و پیشگیری از رشد سکونتگاه‌های غیررسمی» و «مدیریت شهری برای ساماندهی محدوده‌های آسیب‌پذیر و چالش‌های مدیریت بین بخشی و تجربیات موجود کشور در این خصوص» اشاره کرد.

این موضوعات تا پایان سال‌جاری برنامه‌ریزی و در خانه گفت‌وگوی شهر تهران و سایر خانه‌های گفت‌وگو در دیگر شهرها مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.
در این فرصت از همه متخصصان و دلسوزان مدیریت پایدار شهرهای کشور برای گفت‌وگو و یافتن راه‌حل برای سکونتگاه‌های نابسامان دعوت می‌کنم و امیدوارم در پایان سال98 ما بتوانیم به توافق یک نقشه‌راه مدون برای نحوه مواجهه با این موضوع در اختیار داشته‌باشیم؛ موضوعی که تنها با مشارکت تمامی ذینفعان و گروه‌های متخصص شهری قابل تحقق خواهد بود.