ترکیه چگونه با تحریم‌های آمریکا مقابله می‌کند؟

پرونده خرید موشک‌های S-400 چندماهی است که رابطه میان ترکیه و آمریکا را تحت‌الشعاع خود قرار داده؛ بسیاری آن را بحرانی دیگر در ادامه سریال بحران‌های میان 2کشور طی سال‌های اخیر می‌دانند اما با کمی تأمل در جزئیات این پرونده به‌نظر می‌رسد ابعاد بحران موشک‌های S-400 به‌مراتب گسترده‌تر از سایر موارد اختلافی میان واشنگتن و آنکارا به‌شمار می‌رود؛ تا جایی که ممکن است به نقطه‌ای تاریخی در روابط 2کشور تبدیل شود؛ 2کشوری که ائتلاف میان آنها سد قدرتمندی را در مقابل بلوک شرق تشکیل داده بود. در شرایطی که بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند ترکیه در مقابل تهدیدهای آمریکا از خرید این سامانه موشکی عقب‌نشینی کند، اما سخنان اردوغان و سایر مقامات عالی‌رتبه این کشور نشان می‌دهد سامانه S-400 تا کمتر از 10روز آینده وارد ترکیه خواهد شد؛ آن‌هم درحالی‌که وزارت دفاع آمریکا بر اعمال تحریم علیه ترکیه در صورت نهایی شدن خرید این سامانه موشکی روسیه اصرار دارد؛ تحریم‌هایی که بخشی از آنها در قالب تعلیق آموزش خلبان‌های ترکیه برای جنگنده اف-35 از هم‌اکنون آغاز شده است.
اما تحریم‌های اصلی آمریکا علیه ترکیه در صورت خرید نهایی S-400 چه خواهد بود و دایره آن تا چه اندازه ممکن است گسترده شود؟ از سوی دیگر، پاسخ ترکیه به این تحریم‌ها چیست و تا چه اندازه توان مقابله با آنها را دارد؟

تحریم‌های سه‌گانه
اصلی‌ترین اهرم فشار تحریمی آمریکا علیه ترکیه به قانون کاتسا (مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم) برمی‌گردد. براساس این قانون دولت آمریکا قادر است بلافاصله بعد از ورود S-400 به خاک ترکیه، بین 5 تا 12تحریم را علیه این کشور اعمال کند؛ از بخش‌های مصرفی، مالی و تجاری گرفته تا توقف وام‌ها و تسهیلات اقتصادی سالانه آمریکا برای ترکیه.
در گام دوم، کنگره نیز می‌تواند به‌دلیل تعامل تسلیحاتی ترکیه با روسیه، فروش بخشی از تسلیحات تولید آمریکا به ترکیه را قانونا ممنوع کند. بدون شک این گام (درصورت اجرا) پیش از هر چیز شامل قطعات جنگنده اف-16خواهد شد؛ جنگنده‌ای که ترکیه یکی از اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان آن در جهان به‌شمار می‌آید. اگرچه ممکن است ماجرا به این اندازه محدود نماند و کنگره تا ممنوعیت فروش هرگونه تسلیحات به ترکیه پیشروی کند!
سومین گام اما مرتبط با ظرفیت قانونی است که اساسا برای مورد ترکیه و احتمالا پرونده S-400 در نظر گرفته شده است. براساس قانونی که در ابتدای سال2019 در کنگره آمریکا تصویب شد، این کشور می‌تواند به‌دلیل تبعات خطرناک ورود سامانه موشکی S-400 به خاک روسیه برای شبکه رادار و جنگنده‌های موجود در این کشور در ترکیه و شمال خاورمیانه، تحریم‌هایی را علیه آنکارا اعمال کند. اگرچه اطلاعات زیادی از کمیته تحقیقاتی که براساس این قانون تشکیل شده و همچنین سازوکار اجرای آن در دست نیست، اما بدون شک تشدید تنش‌های میان ترکیه و آمریکا ممکن است این گزینه را نیز فعال کند.


پاسخ ترکیه؛ نگاه به شرق
اگرچه در میان مواضع رسمی مقامات ترکیه نمی‌توان نشانه‌ای از پاسخ عملی این کشور به تحریم‌های احتمالی آمریکا را یافت، اما برخی گزارش‌های غیررسمی از ذخیره‌سازی‌ گسترده قطعات 16-اف توسط ترکیه خبر داده‌اند. روزنامه العربی الجدید در این زمینه می‌نویسد: مشخص نیست ترکیه از چه زمان و با استفاده از چه روش‌هایی ذخیره‌سازی‌ قطعات 16-اف را شروع کرده اما این گزارش‌ها نشان می‌دهد از دید ترکیه، نه‌تنها احتمال اعمال تحریم علیه این کشور جدی است بلکه حتی ممکن است ابعاد گسترده‌ای داشته باشد.
از سوی دیگر و درصورت ورود مستقیم کنگره به پرونده برای ممانعت از فروش تسلیحات به ترکیه، این کشور برای تامین نیازهای تسلیحاتی خود که در سایه افزایش تنش‌های نظامی در دریای مدیترانه روبه‌فزونی است چاره‌ای جز چرخش به شرق و مشخصا روسیه ندارد. بر این اساس، برخی منابع در داخل ترکیه پیش‌بینی کرده‌اند در صورت لغو کامل مشارکت ترکیه در پروژه 35-اف توسط آمریکا، این کشور رایزنی‌هایی را با روسیه برای خرید جنگنده 57-سوخو آغاز خواهد کرد.

حلقه مفقوده ترامپ
موضع پنتاگون و کنگره آمریکا در قبال ورود سامانه موشکی S-400 به داخل ترکیه قابل پیش‌بینی است؛ آن‌هم با توجه به موقعیت تاریخی ترکیه در مقابل بلوک شرق و همچنین تبعات نظامی-امنیتی راه‌اندازی این سامانه برای تسلیحات سنگین آمریکا در منطقه. اما آنچه در این میان کمی عجیب به‌نظر می‌رسد موضع ترامپ است. رئیس‌جمهور آمریکا برخلاف رفتار تهاجمی در بسیاری از پرونده‌های سیاست خارجی، حساسیت ویژه‌ای از خود در ماجرای S-400 نشان نداده است، تا جایی که رجب طیب اردوغان بعد از ملاقات با ترامپ در حاشیه گروه20 در ژاپن مدعی شد ترامپ اجازه تحریم ترکیه به‌دلیل خرید سامانه موشکی روسیه را نخواهد داد!