امید واهی به ترسالی

 کارشناسان با تاکید بر این‌که سیلاب‌های بهار امسال تاثیر چندانی بر ذخایر آب‌های زیرزمینی نداشته است، نسبت به افزایش مصرف آب در کشور به امید ورود به دوره ترسالی هشدار دادند.
به گزارش ایرنا، یکی از تنگناهای اساسی که دنیا و به‌ویژه مناطق خشک و نیمه‌خشک با آن مواجه است کافی نبودن آب برای مصارف گوناگون اعم از شرب، صنعت، کشاورزی و محیط‌های طبیعی است.

خشکسالی و کمبود آب طی سال‌های اخیر کشور را با مشکلات بسیاری مواجه و صرفه‌جویی در مصارف شرب، صنعت و کشاورزی را به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.
خشکسالی یک دهه اخیر در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از منابع مهم تولیدکننده آب شیرین کشور و سرچشمه دو رودخانه مهم زاینده‌رود و کارون به خوبی موید این وضعیت است.


استفاده بی رویه از منابع زیرزمینی

چهارمحال و بختیاری با وجود این‌که از منابع آب‌ سطحی خوبی برخوردار است و در موج اول و دوم بارش‌های فروردین ماه امسال بیشترین میزان بارش‌ها را در کشور داشته است، اما به سبب ماهیت کوهستانی منطقه مجال بهره‌گیری از این منابع را نداشته و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد نیاز آبی خود را در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌کند که این استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، پیامدهای مخرب زیست‌محیطی به همراه داشته است. خشکیدگی ۳۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط و ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع، ممنوعه شدن هر ۱۱ دشت استان، خشک شدن ۶۰ درصد چشمه‌ها، قنات‌ها، چاه‌ها، فرونشست و مرگ آبخوان‌ها و شکل‌گیری چشمه‌های گرد و خاک و افزایش بیابان‌زایی بخشی از تبعات خشکسالی و کم‌آبی در این استان است. با این وجود بارش‌های خوب سال آبی 98-97 که در بهار امسال تبدیل به سیلاب‌های خروشان نیز شد، این امید را در دل مردم شکل داد که دیگر خشکسالی از این سرزمین رخت بربسته، خطر کم آبی از میان رفته و وارد دوره ترسالی شده‌ایم در حالی که این ادعا که «دوره ترسالی در ایران آغاز شده است» از سوی هیچ متخصص یا کارشناس حوزه مسائل اقلیم‌شناسی، هواشناسی و یا محیط‌ زیست تأیید نشده است. از همین رو آنچه در این میان نباید به فراموشی سپرده شود؛ دغدغه کم‌آبی و توجه به الگوی مصرف بهینه است.

تابستان امسال نیز مانند سال‌های گذشته اگر صرفه‌جویی را در مصارف خود لحاظ نکنیم، بی‌شک با کم‌آبی یا حتی بحران آب در شهرها و روستاهای کشور مواجه می‌شویم.
صرفه‌جویی در مصرف آب موضوعی است که حتی در شرایط ترسالی نیز اهمیت خود را از دست نمی‌دهد و هستند کشورهایی که از منابع آبی خوبی برخوردارند اما برای صرفه‌جویی در مصرف آب از راهکارها و روش‌های متعددی بهره می‌گیرند.


وضعیت منابع آبی استان

معاون آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری در این باره اظهار کرد: سیلاب‌های اخیر گرچه از حجم بالایی برخوردار بود، اما از آنجا که با شدت زیاد و همراه با گل و لای بود، با سرعت از استان خارج شد و تأثیر چندانی بر بهبود منابع آب زیرزمینی استان نگذاشت.
«فتح الله صابرپور» افزود: آمارهای هواشناسی حاکی از افزایش میزان بارش‌ها نسبت به سال آبی گذشته و دوره مشابه میانگین بلندمدت است، اما از آنجا که حدود ۹۰ درصد آب استان از آب‌های زیرزمینی تأمین‌ می‌شود، می‌توان گفت که این بارش‌ها تأثیر مستقیمی بر این حوزه نداشته است. وی تصریح کرد: گرچه سطح ایستابی سفره‌های آب زیرزمینی در دوره‌های مشخصی اندازه‌گیری می‌شود اما اکنون زمان آن فرا نرسیده و نمی‌توان به طور دقیق اعلام کرد که تأثیرگذاری سیلاب تا چه میزان بوده است.
معاون آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری ادامه داد: در بهار امسال حجم آب‌های سطحی استان از رشد قابل توجهی برخوردار شد اما به سبب کوهستانی بودن منطقه و شیب بالا این آب به ‌سرعت از دسترس استان خارج شد و به رودهای کارون و زاینده‌رود پیوست.


صرفه جویی در 3 حوزه

صابرپور با تاکید بر صرفه‌جویی در مصرف آب در سه حوزه شرب، کشاورزی و صنعت، خاطرنشان کرد: بارش‌های خوب سال آبی جاری نباید این تصور را ایجاد کند که منابع آبی استان در وضعیت خوبی قرار گرفته و دغدغه صرفه‌جویی در مصرف آب رنگ ببازد، بلکه ما همچنان به رعایت دو اصل مصرف معقول آب و سازگاری با کم‌آبی نیازمند هستیم. وی فرهنگسازی را مهم‌ترین راهکار صرفه‌جویی در مصرف آب دانست و گفت: ظرفیت رسانه‌ها می‌تواند به مسئولان در این زمینه کمک بسزایی کند. صابرپور خاطرنشان کرد: ما با چالش فرهنگ مصرف آب در کشور مواجهیم که برای رفع این چالش و تبدیل آن به فرهنگ مصرف بهینه نیازمند همکاری و همراهی همه بخش‌ها و به‌ویژه تولید محتوا از سوی رسانه‌ها هستیم.


خطر تنش آبی مهار نشده است

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری نیز اظهار کرد: گرچه بارش‌های سال آبی جاری توانست ما را در مهار و کنترل خطر کم‌آبی در استان کمک کند، اما خطر تنش آبی به طور کامل رفع نشده و نیازمند مدیریت مصرف هستیم.
«قدرت‌الله بیگلری» ادامه داد: آب‌رسانی به شهرهای استان در تابستان امسال تاکنون از روند خوبی برخوردار بوده و مشکل خاصی در این خصوص وجود نداشته، اما اگر مردم به مصرف بهینه آب توجه نداشته باشند و صرفه‌جویی نکنند، با مشکل کمبود آب مواجه می‌شویم.

وی تصریح کرد: با این وجود برخی شهرها نظیر سردشت، سفیددشت و کاج نیز در وضعیت خوبی قرار ندارند که با ایجاد یک چاه کمکی در شهر سفیددشت مشکل در این شهر برطرف شد و شهر کاج نیز هنوز با مشکل قطعی آب مواجه نشده است.
بیگلری تصریح کرد: تنها شهری که در استان با مشکل کمبود آب مواجه است، شهر سردشت شهرستان لردگان است که ۷۰ درصد آب مورد نیاز آن با لوله کشی و ۳۰ درصد آن با تانکر تامین می‌شود.


افزایش مصرف آب در شهرکرد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری با اشاره به افزایش مصرف آب در شهرکرد در تابستان امسال، افزود: افزایش دمای هوا در استان‌های همجوار و ورود قابل توجه مسافران و گردشگران به استان سبب افزایش مصرف آب در این شهر شده که این موضوع می‌طلبد مردم برای پیشگیری از هرگونه مشکل به موضوع صرفه‌جویی توجه بیشتری داشته باشند.
بیگلری میانگین مصرف آب شرب هر فرد در مناطق شهری استان را ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر در روز اعلام کرد و افزود: میزان مصرف مردم شهرهای کشور در مقایسه با استانداردهای موجود بیشتر است.
وی گفت: از آنجا که قیمت آب در کشور بسیار ناچیز است، مردم در مصرف بهینه آن توجه لازم را ندارند که باید در این خصوص بیش از پیش فرهنگسازی شود.
بیگلری به طرح افزایش پلکانی آب‌بها از طرح‌های جدید وزارت نیرو برای مدیریت مصرف آب اشاره کرد و افزود: در طرح طبقات مصرف که از تابستان امسال اجرایی شده مشترکانی که آب بیشتری مصرف می‌کنند، به صورت پلکانی مبلغ بیشتری در قبوض آب خود باید پرداخت کنند.

وی همچنین به سیاست‌های تشویقی وزارت نیرو برای مشترکان کم‌مصرف اشاره کرد و گفت: در سال گذشته به مشترکانی که آب کمتری مصرف کرده بودند جوایزی تعلق گرفت و امسال هم این طرح ادامه می‌یابد. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری با توصیه نسبت به استفاده از وسایل کاهنده مصرف آب، خاطرنشان کرد: این وسایل تا ۳۰ درصد از مصرف آب می‌کاهند. بیگلری همچنین به وضعیت منابع تأمین‌کننده آب شرب استان اشاره کرد و افزود: ۹۰ تا ۹۵ درصد آب شرب استان از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود و با وجود بارش‌های خوب سال آبی جاری وضعیت این منابع تغییر محسوسی نداشته و دبی چاه‌ها در مقایسه با دبی سال‌های گذشته تفاوتی نکرده است. وی تکمیل طرح انتقال آب بن- بروجن را برای تأمین آب مناطق شهری و روستایی استان حیاتی دانست و گفت: این طرح با وجود مصوبه دو دولت از سال ۹۱ تاکنون از پیشرفت فیزیکی خوبی برخوردار نبوده و باید برای بهره‌برداری و تکمیل آن عزم جدی در استان شکل گیرد.
بیگلری خاطرنشان کرد: بی‌شک یکی از مهم‌ترین مطالبات و دغدغه‌های مردم استان تکمیل این طرح است چراکه اگر تکمیل این طرح همچنان با تأخیر مواجه شود، در تأمین آب شرب نیمی از جمعیت استان با چالش و بحران جدی مواجه می‌شویم.


الگوی مصرف آب در روستاها رعایت نمی‌شود

سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی چهارمحال و بختیاری نیز در زمینه میزان مصرف آب در روستاهای استان گفت: در حالی که استاندارد مصرف آب برای هر روستایی ۱۵۵ لیتر بر شبانه‌روز است اما در برخی موارد گزارش می‌شود که مصرف در روستاها به ۳۰۰ لیتر در شبانه روز نیز می‌رسد.
«سهراب بهرامی» با بیان این‌که الگوی مصرف آب در روستاها رعایت نمی‌شود، اظهار کرد: از آنجا که در بسیاری از خانه‌های روستایی بخشی از آب به مصرف آبیاری درخت و فضای سبز و احشام می‌رسد، مصرف آب در این مناطق بیشتر است.

وی تأمین آب برای بسیاری از مناطق روستایی استان را یک چالش بزرگ در فصل تابستان دانست و گفت: هم‌اینک ۱۴ هزار روستایی در ۵۰ روستای استان از آب لوله‌کشی سالم و بهداشتی محرومند و به صورت سیار آب‌رسانی می‌شوند. بهرامی ادامه داد: این در حالی‌است که در سال‌های گذشته که با معضل خشکسالی مواجه بودیم این تعداد به بیش از ۱۰۰ روستا نیز می‌رسید و در برخی از روستاها قطعی و جیره‌بندی آب اتفاق می‌افتاد. سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی چهارمحال و بختیاری با بیان این‌که امسال هیچیک از روستاهای استان با بحران قطعی آب مواجه نشده است، افزود: این در حالی‌ است که دو مجتمع آب‌رسانی «سرتنگ محمود» و «جغدان» با مشکل مواجه شده و آب‌ به ۱۳ روستا جیره‌بندی شده است. بهرامی، منابع تأمین‌کننده آب مناطق روستایی استان را ۲۸۳ منبع اعلام کرد و گفت: همچنین ۲۶۳ ایستگاه پمپاژ آب و ۴۵۳ مخزن، آب مناطق روستایی استان را توزیع می‌کند. وی با بیان این‌که ۴ هزار و ۵۰۰ کنتور آب در مناطق روستایی استان دچار خرابی است، خاطرنشان کرد: به سبب کمبود اعتبارات هنوز موفق به تعمیر و اصلاح این کنتورها نشده‌ایم.


 شیوه‌های نادرست مصرف آب در کشاورزی

یک کارشناس حوزه آب اظهار کرد: صرفه‌جویی در مصرف آب گرچه باید در هر سه حوزه شرب، صنعت و کشاورزی لحاظ شود اما با توجه به این‌که بالاترین مصرف آب را در حوزه کشاورزی شاهد هستیم، حساسیت در این بخش می‌تواند مؤثرتر از سایر بخش‌ها باشد. «سید هاشم فاطمی» ادامه داد: مصرف آب در بخش کشاورزی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد برآورد می‌شود حال آن‌که راندمان آبیاری در کشور ۳۳ درصد اعلام شده که این موضوع شیوه‌های نادرست مصرف آب در این حوزه را نشان می‌دهد. این در حالی است که مدیران سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری از تلاش‌های این سازمان برای کاهش مصرف آب در این حوزه و توسعه روش‌های نوین آبیاری در مزارع استان خبر می‌دهند. بنا بر گزارش این سازمان ۶۱ هزار هکتار معادل ۵۵ درصد از زمین‌های کشاورزی استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است که با بهره گیری از این روش‌ها از هدررفت بیش از ۲۴۹ میلیون متر مکعب آب جلوگیری شده است. این گزارش‌ها تاکید می‌کند سال گذشته برای نخستین بار بیش از یک هزار و ۶۰۰ هکتار از زمین‌های زراعی این استان به سیستم آبیاری به روش «تیپ نواری» مجهز شد که پس از استان فارس در بین سایر استان‌های کشور پیشتاز است. فاطمی در ادامه هدررفت آب مجازی در بخش کشاورزی را از دیگر چالش‌های حوزه آب دانست و گفت: بین ۲۵ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی در میدان میوه و تره‌بار تا خانه‌های مردم دورریز می‌شود و در مجموع میزان قابل توجهی آب در این حوزه تلف می‌شود. این کارشناس شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با هشدار جدی نسبت به کاهش شدید منابع آب زیرزمینی در استان، تصریح کرد: در حالی که از چهارمحال و بختیاری به عنوان پایتخت آب شیرین کشور یاد می‌شود اما این استان نه از آب‌های سطحی خود منتفع است و نه وضعیت خوبی در منابع آب زیرزمینی دارد. فاطمی ادامه داد: از ۱۰ دشت اصلی استان ۴ دشت ممنوعه بحرانی و ۶ دشت ممنوعه شده است و این موضوع نه‌تنها تأمین آب بخش‌های مختلف استان را با چالش جدی مواجه کرده، بلکه شهرها و روستاها را در معرض خطر فرونشست زمین قرار داده است. وی با بیان این‌که سیلاب‌های اخیر تأثیری بر بهبود سفره‌های زیرزمینی نداشته است، افزود: سیلاب‌های اخیر نباید چنین تصوری را القا کند که ما اکنون در شرایط خوب آبی قرار داریم و منجر به مصرف بی‌رویه آب شود. فاطمی خاطرنشان کرد: سیلاب‌های اخیر همچنین با ذوب کردن برف‌های موجود در استان مانع جذب آن در زمین شد و نه تنها به احیای آبخوان‌ها کمک نکرد، بلکه آنها را در شرایط سخت‌تری قرار دارد. کارشناس شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با اشاره به برنامه‌های این شرکت در خصوص حفظ منابع آب موجود، افزود: اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی، برخورد با تخلفات، نصب کنتورهای هوشمند و اجرای برنامه‌های فرهنگی از مهم‌ترین این برنامه‌ها به شمار می‌رود. فاطمی با اشاره به تلاش‌های شرکت آب منطقه‌ای برای تسریع در اجرای طرح انتقال آب بن‌-بروجن، اظهار کرد: بی‌شک بهره‌برداری از این طرح برای کل استان حیاتی است و چنانچه اعتبارات لازم برای ادامه اجرای طرح تخصیص داده شود کار با جدیت پیش می‌رود. وی ادامه داد: بخش زیادی از لوله‌گذاری طرح انجام شده و تکمیل تصفیه‌خانه از پیشرفت خوبی برخوردار است. امید می‌رود با همراهی همه بخش‌ها و تأمین اعتبار لازم، این طرح در آینده نزدیک تکمیل شود. فاطمی در ادامه با تاکید بر توجه بیش از پیش به آبخیزداری و آبخوان‌داری در استان، تصریح کرد: با توجه به وضعیت ناگوار دشت‌ها، مهار آب‌های سطحی ناشی از بارش‌ها یک ضرورت است و این موضوع می‌طلبد آبخیزداری به صورت جدی‌تر در استان پیگیری شود. وی خاطرنشان کرد: در مجموع با صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب می‌توان با شرایط کم‌آبی سازگار شد که در همین خصوص نیاز به عزم ملی و شکل‌گیری باور به موضوع کم آبی در کشور داریم.