توهم ترسالی

با وجود بارش‌های خوب سال زراعی جاری، سایه سنگین نزدیک به یک دهه خشکسالی حکایتی است که همچنان باقی است. شاید در نگاه نخست و با توجه به بارندگی‌های مطلوب امسال، تصور شود که کشورمان از تنش‌های کم‌آبی و بحران خشکسالی‌های خارج شده است، اما تحلیل‌های متخصصان حوزه منابع آب این تصور را نوعی توهم و استنباط سطحی می‌دانند.

به گزارش ایرنا، هرچند بارندگی‌های امسال باعث ذخیره میزان قابل‌توجهی آب پشت سدهای کشور و کاهش ابعاد گسترده بحران آب شد، در بسیاری از نقاط کشور به دلایل مختلف، امکان ایجاد زیرساخت‌هایی مانند سد و تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی وجود ندارد و این امر لزوم مدیریت مصرف آب را صد چندان کرده است. پژوهشگران حوزه آب بر این باورند که پیامدهای ناشی از خشکسالی‌های متوالی آن‌قدر زیاد است که بارندگی‌های خوب امسال نتوانسته پیامدهای خشکسالی در سال‌های گذشته را جبران کند.


رواناب‌های بی‌استفاده

با این‌که ۱۰ درصد نزولات جوی کشور در کهگیلویه و بویراحمد می‌بارد بخش عمده‌ای از این رواناب‌ها بدون استفاده از استان خارج می‌شود. بر اساس آمار موجود، سالانه 8 میلیارد متر مکعب آب در کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود که تنها ۱۳ درصد آن در این استان مصرف می‌شود.
در حالی که کارشناسان آب مورد نیاز حوزه کشاورزان این استان را ۲ میلیارد متر مکعب برآورد می‌کنند، فقط یک سد بزرگ با ظرفیت ۵۸۰ میلیون متر مکعب در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد و آن هم سد کوثر است که بخش زیادی از آب آن برای مصرف آشامیدنی مردم استان‌های جنوبی کشور رهاسازی می‌شود. به همین دلیل، بارندگی‌های امسال نتوانسته است سایه سنگین خشکسالی را از این سرزمین دور کند.

بنا به گزارش‌های رسمی در کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۹۵ درصد آب‌های استان برای کشاورزی، 2 تا 3 درصد آن برای صنعت و بقیه نیز برای مصارف خانگی مصرف می‌شود. متخصصان بالا بودن سرانه آب آشامیدنی و سنتی بودن بخش عمده‌ای از کشاورزی را از عوامل نگرانی‌ امکان کمبود آب در تابستان امسال عنوان می‌کنند.
کارشناسان حوزه آب کهگیلویه و بویراحمد می‌گویند: سرانه مصرف آب در برخی نقاط کهگیلویه و بویراحمد به بیش از ۲۰۰ لیتر در شبانه‌روز می‌رسد، در حالی که سرانه آب مصرفی ایران ۱۵۰ لیتر است. 


ضرورت صرفه‌جویی

معاون برنامه‌‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: به دلیل وجود تنها یک سد مخزنی در حال بهره‌برداری، ذخیره مناسبی از باران‌های امسال صورت نگرفته و به همین دلیل، صرفه‌جویی در مصرف آب بسیار ضروری است.

«آرش مصلح» اظهار کرد: ۱۵ دشت کهگیلویه و بویراحمد در سال‌های متمادی خشکسالی با افت شدید آب مواجه شده‌اند و بارندگی‌های امسال نتوانسته این میزان کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی را جبران کند. افت آب در برخی از دشت‌های استان مانند امام‌زاده جعفر در گچساران در سال گذشته به بیش از ۲۰ متر رسید. کارشناسان میانگین افت آب در دشت‌های کهگیلویه و بویراحمد را ۱۰ متر در سال گذشته اعلام کرده بودند. وی تصریح کرد: به دلیل کمبود اعتبار، امکان ذخیره‌سازی آب‌های سطحی با استفاده از طرح‌های تغذیه مصنوعی وجود ندارد.
مصلح با بیان این‌که هم‌اکنون 3 هزار حلقه چاه کشاورزی، صنعت و آشامیدنی مجاز و غیرمجاز در دشت‌های استان وجود دارد گفت: برداشت‌های غیرمجاز و خشکسالی عامل افت شدید سفره‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر بوده است و در صورت ادامه این روند، امکان کم‌آبی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد.


راهکارهای مقابله با کم‌آبی

وی افزود: اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی، توسعه آبیاری نوین و مدیریت مصرف آب خانگی در مقوله‌های صرفه‌جویی و استفاده از فناوری از راهکارهای مقابله با کم‌آبی در استان است. مصلح ابراز کرد: یکی از مهم‌ترین راهکارهای گذر از بحران آب مدیریت مصرف و جلوگیری از برداشت چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت چاه‌های مجاز است.


هدررفت آب آشامیدنی

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کهگیلویه و بویراحمد میزان تولید آب آشامیدنی در روستاهای این استان را سالانه حدود ۲۴ میلیون متر مکعب دانست و گفت: کمتر از ۱۱ میلیون متر مکعب آن در شبکه توزیع ثبت می‌شود و حدود ۱۳ میلیون متر مکعب نیز هدر می‌رود. 

«فیض‌الله پاسره» میزان هدرروی آب در روستاهای این استان را هم‌اینک بالای ۵۴ درصد و نزدیک به میانگین کشوری می‌داند و تاکید دارد که در صورت ادامه این روند روستاها و مناطق دارای تنش آبی به‌ویژه در حوزه بویراحمد و دنا همچنان افزایش خواهند یافت. وی ادامه داد: حدود ۱۰ درصد میزان هدرروی آب مربوط به شکستگی شبکه یا توزیع و انتقال و مابقی مربوط به استفاده‌های غیرمجاز و خارج از شبکه توسط برخی مردم است. پاسره یادآور شد: آب آشامیدنی بیش از ۲۵۰ روستای این استان با تانکرهای سیار تأمین می‌شود. وی در خصوص یکی از راهکارهای مدیریت مصرف آب گفت: نصب شیرهای فشارشکن روی شیرآلات منازل و دستگاه‌های اجرایی این استان یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش و مدیریت مصرف آب آشامیدنی است. پاسره افزود: با توجه به افزایش جمعیت و کاهش منابع آب، باید در زمینه مدیریت مصرف و جلوگیری از هدرروی آب آشامیدنی در کشور و کهگیلویه و بویراحمد تلاش بیشتری شود.


محدودیت کشت محصولات پر‌آب‌بر

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: طرح محدودیت کشت محصولات پرآب‌بر مانند برنج از راهبردهای جهاد کشاورزی برای مدیریت مصرف آب کشاورزی است. 
«عیسی راستین‌نسب» اظهار کرد: برای تحقق این امر امسال هیچ گونه حمایتی از سوی جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد برای شالی‌کاران به‌ویژه از نظر کود و سم نشد.وی ابراز کرد: سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد به دنبال کشت جایگزین محصولاتی مانند حبوبات برای برنج در استان است.راستین‌نسب توضیح داد: محدودیت کشت برنج در کهگیلویه و بویراحمد و دیگر نقاط کشور به جز چند استان اقدامی برای کاهش بروز پدیده کم‌آبی و جلوگیری از اُفت آب‌های سطحی است. سالانه ۹۱۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی در استان کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود. این استان ۲۷۰ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۱۶۰ هزار هکتار آن زراعی است.


تجربه‌های خوب برای ذخیره‌سازی

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار سبب صرفه‌جویی ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب سفره‌های زیرزمینی در استان شده است. «عبدالعلی بهاءالدینی» افزود: تاکنون بیش از ۳۴ هزار هکتار زمین کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد به سامانه‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی مجهز شده است.

وی بیان کرد: ۲ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در یک سال گذشته با ۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار زیر پوشش سامانه‌های آبیاری نوین قرار گرفت. بهاءالدینی عنوان کرد: ۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح‌های آبیاری نوین از ابتدای سال گذشته تاکنون در استان هزینه شده است.

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به این‌که اجرای طرح آبیاری نوین از سیاست‌های دولت برای تحقق اقتصاد مقاومتی است از برنامه‌‌ریزی برای اجرای این طرح‌ها در 1۵۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در سال جاری خبر داد.وی افزایش بهره‌وری، سهولت آبیاری، امکان آبیاری زمین‌های شیب‌دار و جلوگیری از شست‌وشوی بی‌رویه خاک، صرفه‌جویی در نیروی کار و پیشگیری از کارهای سخت را از جمله مزایای استفاده از روش‌های نوین آبیاری ذکر کرد.