دماوند، نیازمند حفاظت مؤثر

عباس محمدی/فعال محیط‌زیست و دیده‌بان کوهستان

دماوند با بیش از هزار متر اختلاف ارتفاع نسبت به دومین کوهِ پس از خود، بلندترین چکاد (قله) ایران است و به همین دلیل برای کوهنوردان ایرانی، اهمیت زیادی دارد. دماوند همچنین به‌خاطر سیمای شاخص و دلاویز و به‌دلیل زیست‌بوم کم‌مانندی که فراهم ساخته، در اسطوره‌ها، تاریخ و حیات اجتماعی ایران جایگاهی ممتاز دارد. همین چند مورد، برای آنکه ما را موظف به حفاظت از کوه دماوند کند، کافی است، اما نیاز به یادآوری دارد که حفظِ ماهیت و سیمای طبیعی دماوند، کمک می‌کند که نسبت به حفاظت  از تمامی کوهستان‌های کشور که تأمین‌کننده آب و ضامن بقای ایران و ایرانی هستند نیز حساس و کوشا باشیم. طی چند دهه هشدار دوستداران محیط‌های کوهستانی درباره آنچه دماوند را تهدید می‌کند و با گذشت 15 سال از اعلام «روز ملی دماوند» و اجرای برنامه‌های «نگاهبانی دماوند» از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد برای جلب توجه همگان به ارزش‌های این کوه، از حدود 3 سال پیش کارگروهی با عنوان «کارگروه صیانت از دماوند» شکل گرفته است. 

در این کارگروه، نمایندگان اداره کل محیط‌زیست و اداره کل میراث فرهنگی مازندران، استانداری مازندران، بخشداری لاریجان، شهرداری و شورای شهر رینه، فدراسیون کوهنوردی، انجمن دوستداران دماوندکوه، انجمن کوهنوردان ایران (و گاه افرادی از سازمان‌های دیگر) مشارکت دارند. هدف کارگروه، رفع عوامل تهدیدکننده محیط‌زیست و چشم‌انداز دماوند است.اگرچه دماوند از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست (در سال 1381، از ارتفاع 4100متر به بالا) و سازمان میراث فرهنگی (در سال 1387) در فهرست آثار طبیعی ملی به ثبت رسیده است، اما واقعیت این است که این ثبت‌ها فقط روی کاغذ انجام شد و این دو سازمان حضور تأثیرگذاری در منطقه ندارند. همچنین، کوهنوردان نیز ‌در حفاظت از دماوند چندان موفق نبوده‌اند.  برای مثال می‌توان به اثر سنگین و نامطلوب حضور آنان در مسیر جنوبی اشاره کرد که همچنان با ریخت‌وپاش زباله و فضولات همراه است. به‌نظر می‌رسد همکاری‌ها و هم‌اندیشی‌هایی که در چارچوب «کارگروه صیانت» میان دستگاه‌های دولتی و غیردولتی صورت‌گرفته نیز  به چالاک شدن سازمان‌های دولتی در ایفای مسئولیت و همچنین به مسئولیت‌پذیری ‌کوهنوردان و گردشگران کمک کند. فدراسیون کوهنوردی و سمن‌های فعال در حفاظت کوهستان با عنایت به برنامه‌های مدیریتی در بسیاری از کوهستان‌های جهان همچون مون‌بلان در اروپا، کلیمانجارو در تانزانیا، گراند تیتان در آمریکا و..‌. معتقدند می‌توان در عین ‌کوهنوردی و گردش در دماوند، پوشش گیاهی، حیات وحش و ‌طبیعت منطقه را نیز حفظ و نقاط تخریب شده را احیا کرد.  بدین ترتیب لازمه دستیابی به حفظ دماوند،  همکاری دستگاه‌های دولتی و غیردولتی، رفع بهره‌برداری‌های ناپایدار، وضعِ مقررات ویژه برای ضابطه‌مند شدن صعود به دماوند، ارتقای وضعیت حفاظتی و اعمال قانون از سوی نهادهای مسئول است.