گناباد
روایت‌های متضاد درباره قنات جهانی
مدیر پایگاه جهانی قنات قصبه معتقد است ثبت جهانی قنات قصبه به توسعه شهرستان گناباد کمک می‌کند، ولی عده‌ای از وضع موجود ناراضی هستند
ثبت جهانی قنات قصبه بارقه امیدی در دل مردم گناباد ایجاد کرد که شغل‌ها و وضعیت درآمدی آنها بهتر شود و بیشتر مردم نگاه درآمدزایی به این ثبت جهانی داشتند. به گزارش تسنیم، پس از ثبت جهانی قنات قصبه و تعیین محدوده این اثر برای مردم، محدودیت‌هایی ایجاد شده که گلایه‌هایی به همراه داشته است. یکی از اهالی قصبه شهر گناباد که در محدوده این قنات زندگی می‌کند گفت: برای ثبت جهانی قنات مسئولان زحمات زیادی کشیده‌اند. با این وجود اگر این اتفاق در هر جای دنیا می‌افتاد، سبب تحول در سطح اقتصادی و معیشتی مردمان آن دیار می‌شد اما در گناباد به این شکل نبودهاست. وی ادامه داد: مسئولان شهرستان به‌ویژه میراث فرهنگی، چرا از این فرصت تاریخی غافل هستند؟ چرا هیچ‌گونه پیشرفتی در گردشگری قنات حاصل نمی‌شود؟ کوچه‌باغ‌ها و مسیر قنات چرا بهسازی نمی‌شود؟ باغ‌داران و زمین‌داران چه گناهی کرده‌اند که نه اجازه توسعه مزارع و باغ‌های خود را دارند و نه از مزایای گردشگری آن منتفع می‌شوند؟
یکی دیگر از اهالی این منطقه نیز اظهار کرد: میراث فرهنگی خود را دلخوش به اندک گردشگری کرده که وارد گناباد می‌شوند و به آن افتخار می‌کند. چرا گناباد نباید مانند شهرهایی مثل سرعین، قمصر کاشان، ماسوله، شوش و... سالانه میزبان حجم بالایی از گردشگر باشد؟ وی ادامه داد: از ثبت قنات قصبه در یونسکو فقط محدودیت‌هایش برای مردم است و مزایا و پز دادن آن برای مسئولان میراث فرهنگی شهرستان. تا جایی که مردم برای رفع محدودیت‌ها، راضی به حذف قنات از فهرست یونسکو شده‌اند. ثبت جهانی قنات قصبه و تعیین محدوده آن سبب شده تا ساختوسازها در این منطقه به دلیل استعلام‌ها و یا بر اساس طرح‌هایی که میراث فرهنگی اعلام می‌کند، حرکت کند و ساخت برخی واحدها مخالفت میراث را همراه داشته است.
برای پیگیری مشکل مردم این منطقه از شهر گناباد به سراغ «رسول صنوبری» مدیر پایگاه جهانی قنات قصبه و کسی که از ابتدای این پرونده در آن حضور داشته رفتیم. مدیر پایگاه جهانی قنات قصبه در این باره اظهار کرد: ثبت جهانی قنات قصبه گناباد در فهرست آثار سازمان علمی فرهنگی و تربیتی سازمان ملل (یونسکو) در 25 تیر 1395 افتخاری بزرگ برای آینده ایران‌زمین و به‌ویژه شهر گناباد است. صنوبری ادامه داد: پرونده قنات‌های ایران با عنوان The Persian Qanat با پیگیری و تلاش‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و مشارکت 2 وزارتخانه جهاد کشاورزی و نیرو با همراهی نماینده مردم محلی و مشارکت سازمان آستان قدس رضوی و سازمان اوقاف و با همکاری و حمایت مدیران ارشد شهرستان گناباد، در 6 استان کشور و با عنوان 11 قنات با محوریت قنات قصبه گناباد در چهلمین اجلاس بین‌المللی یونسکو در کشور ترکیه به شماره 1506 به ثبت جهانی رسید.
مدیر پایگاه جهانی قنات قصبه تصریح کرد: طبق تفاهم‌نامه همکاری مشترک بین‌دستگاهی در سطح مقامات عالی وزارتخانه‌های مرتبط مقرر شد اداره کل جهاد کشاورزی خراسان رضوی متولی حفاظت فنی و نگهداری اثر از طریق مشارکت شورای محلی باشد و شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی رعایت حرایم قانونی قنات قصبه را در دستور کار خود قرار دهد. همچنین شورای محلی قنات متولی نگهداری امور اجرایی بهره‌برداری و تداوم مدیریت سنتی قنات و همچنین اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی و پایگاه قنات قصبه متولی صیانت از ارزش‌های اثر و نظارت عالی و منابع حفاظتی عرصه و حرایم راه بر عهده داشته باشد. وی افزود: پایگاه میراث جهانی قنات قصبه طی 3 سال فعالیت با هماهنگی و نظارت دفتر امور پایگاه‌های جهانی کشور و اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نسبت به تامین، تخصیص و هزینه‌کرد اعتبارات در حوزه‌های اجرایی، مطالعاتی و فرهنگی اقدام کرده است.
صنوبری تاکید کرد: متاسفانه شاهد بوده‌ایم در مواردی در مسیر کوچه‌باغ‌ها و مزارع قنات قصبه افرادی اقدام به دیوارکشی غیرمجاز و تغییر کاربری باغ‌ها می‌کنند که این نوع فعالیت ثبت جهانی قنات قصبه را در معرض خطر خروج از ثبت قرار می‌دهد. وی در زمینه گلایه مردم از جلوگیری برخی فعالیت‌ها و ساختوسازها در حریم قنات گفت: در راستای همکاری‌های مشترک اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی و شهرداری گناباد، شهرداری گناباد طراحی مسیر کوچه‌باغ‌های قنات قصبه حدفاصل مظهر تا پارک قنات قصبه را در دست اقدام دارد. لذا تا تکمیل و تهیه طرح مذکور حفظ وضع موجود الزامی است. صنوبری بیان کرد: همچنین در راستای همکاری مشترک بین 2 دستگاه از محل اعتبارات معاونت سرمایه‌گذاری و تامین منابع اداره کل میراث فرهنگی در سال گذشته مبلغ 3 میلیارد ریال برای بهسازی پارک قنات قصبه تخصیص یافته و پروژه در حال حاضر در مرحله اجراست.
مدیر پایگاه جهانی قنات قصبه اذعان کرد: همان‌طور که نیاکان گنابادی از 25 قرن گذشته تاکنون در حفر و نگهداری قنات قصبه تلاش کرده‌اند، ما نیز موظف هستیم برای نسل‌های آینده که در شهر گناباد خواهند زیست، نه‌تنها از این قنات، بلکه از تمامی 598 قنات دیگر محافظت کنیم. چراکه زندگی در شهر کویری گناباد تنها و تنها با وجود قنات‌ها ممکن خواهد بود. صنوبری در زمینه دستاوردهای ثبت جهانی قنات قصبه نیز بیان داشت: ثبت جهانی نظام زراعت زعفران گناباد مبتنی بر آبیاری قنات در سازمان خواربار جهانی FAO با همت مدیریت جهاد کشاورزی گناباد و اهالی روستای سنو انجام شد. همچنین احیای روستای گردشگری ریاب به همت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و اداره میراث فرهنگی گناباد با همکاری بخش خصوصی، افتتاح و راه‌اندازی 9 واحد اقامتگاه بوم‌گردی و 4 واحد در دست اقدام توسط اداره میراث فرهنگی گناباد و همکاری بخش خصوصی، رونق تولید و فروش صنایع‌دستی گناباد، افزایش تعریف مقصد گناباد برای گردشگران خارجی که تعداد این گردشگران را در شهرستان افزایش داده از دستاوردهای ثبت جهانی قنات قصبه است.
وی ادامه داد: با عنایت به ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان خواف در سال جاری، محور گردشگری شرق کشور در حوزه مشهد - خواف - گناباد - فردوس - بیرجند با وجود 5 اثر ثبت‌شده در فهرست آثار جهانی ایران فعال و احیا خواهد شد. همچنین در حال حاضر وجود قنات قصبه گناباد و قنات بلده فردوس به عنوان 2 اثر ثبت‌شده جهانی در 2 شهرستان همجوار، جاده گناباد به فردوس را به یک محور گردشگری فعال تبدیل خواهد کرد که به دنبال آن احیای روستاهای مسیر جاده مذکور مجددا رونق و شکوفایی 2 دهه قبل خود را به دست خواهند آورد که از محل عبور و مرور مسافران و گردشگران ایجاد شده بود.
