تبخیر، بلای جان دریاچه ارومیه

حال خوب دریاچه ارومیه از ابتدای امسال حال ما را هم خوب کرده است اما تابستان رسیده و قطره قطره آبی که باران به دریاچه ارومیه هدیه کرده، پس گرفته می‌شود. 

به گزارش همشهری، به لطف بارش‌های امسال، احیای دریاچه ارومیه سرعت بیشتری به خود گرفت و پیش از فصل تابستان همه چیز بر وفق مراد بود. اما اکنون مصیبت دریاچه ارومیه مثل هر سال از راه رسیده و هر روز شاهد کم شدن یک سانتی‌متری تراز آب آن هستیم. 

هر سال در پایان شهریور شاهد تشکیل بسترهای نمکی پیرامون دریاچه هستیم که شاید طبیعی به نظر برسد اما در این روزهای پیش روی گرم تابستان مردم بیشتر از همیشه نگران دریاچه‌ای هستند که بعد از چند سال دوباره نفس کشیده است. البتهامسال دریاچه ارومیه نسبت به وضعیت بحرانی خود20 /1سانتی‌متر بیشتر آب دارد و مسئولان ستاد احیا در استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی پیش‌بینی می‌کنند که مساحت بسترهای نمکی نسبت به سال‌های گذشته محدودتر باشند. 


کاهش تراز دریاچه طبیعی است 

مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با اشاره به کاهش 208 سانتی‌متری تراز آب این دریاچه نسبت به درازمدت گفت: تراز فعلی دریاچه ارومیه 83 /1271 گزارش شده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته 103 سانتی‌متر افزایش و نسبت به درازمدت 208 سانتی‌متر کاهش را نشان می‌دهد.

«فرهاد سرخوش» در خصوص کاهش تبخیر آب نگین آبی آذربایجان در مقایسه با سال‌های گذشته اظهار کرد: دریاچه ارومیه در سایه افزایش حجم آب و حل شدن نمک‌های رسوب شده در کف آن در بسیاری از نقاط عمیق‌تر شده و تراز و وسعت آن مطلوب‌تر از سال‌های گذشته است.  

وی با بیان این‌که ورودی آب به این دریاچه از هفته جاری با کاهش تدریجی مواجه شده است، افزود: ورودی آب دریاچه از رودخانه‌های شهرچای، زرینه‌رود، سیمینه‌رود، گادار و باراندوز تا ۶۵ متر مکعب بر ثانیه بود اما به ۱۰ متر مکعب کاهش یافته است و تا چند روز دیگر به طور کامل قطع می‌شود. این مسئول با اشاره به این‌که افزایش دما در فصل تابستان و روند کاهش تراز دریاچه امری طبیعی است، گفت: وسعت فعلی دریاچه ارومیه 3186 کیلومتر مربع است که نسبت به زمان مشابه سال گذشته 840 کیلومتر مربع افزایش دارد. 

وی با بیان این‌که بارش‌های مناسب سال جاری به همراه اقدامات انجام شده در ستاد احیا باعث افزایش چشمگیر تراز دریاچه ارومیه شد، ادامه داد: هر سال شاهد کاهش نزدیک به ۷۰ سانتی‌متری تراز دریاچه ارومیه در فصل گرما هستیم و این مقدار در زمان بارش‌ها جبران می‌شود. سرخوش با اشاره به این‌که حجم فعلی دریاچه ارومیه 5 میلیارد و 30 میلیون متر مکعب گزارش شده است، بیان کرد: حجم آب دریاچه در زمان مشابه سال گذشته 2 میلیارد و 130 میلیون متر مکعب بود.

میزان تغییرات در یک سال گذشته افزایش 2 میلیارد و 900 میلیون متر مکعبی حجم آب را در دریاچه ارومیه نشان می‌دهد. رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه با اعلام این‌که طرح‌های مهم انتقال آب به این دریاچه تا پایان سال جاری به بهره‌برداری می‌رسند، گفت: در صورت بهره‌برداری از این طرح‌ها، تراز دریاچه ارومیه سالانه نزدیک به یک متر افزایش پیدا می‌کند.


کاهش تراز دریاچه به 3 دلیل

مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی هم تهدید بزرگ برای دریاچه ارومیه را تبخیر عنوان کرد و گفت: سالانه حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب نسبت به وسعت دریاچه، آب آن را می‌گیرد. اگر امکان کاهش تبخیر وجود داشته باشد، یقینا احیای دریاچه ارومیه خیلی سریع‌تر از برنامه پیش‌بینی‌شده جلو خواهد رفت.

«خلیل ساعی» در خصوص عوامل کاهنده میزان آب دریاچه بیان می‌کند: با توجه به وضعیت فعلی دریاچه، آنچه موجب کاهش تراز دریاچه می‌شود، تبخیر است. اما آنچه در سال‌های گذشته موجب کاهش آب دریاچه شده تغییر اقلیم بوده که به‌تنهایی ۲۰ درصد در این مساله نقش داشته است. 

وی افزود: از دیگر عوامل کاهنده تراز دریاچه ارومیه می‌توان به افزایش و توسعه بی‌رویه کشاورزی، حفر چاه‌های غیرمجاز و استفاده بیش از حد مجاز از چاه‌ها به دلیل نبود عوامل کنترلی در سال‌های گذشته اشاره کرد. این 3 عامل سالانه موجب کاهش ۴۰ سانتی‌متری تراز دریاچه می‌شدند. البته در 2 سال گذشته، با نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌های مجاز از سوی شرکت آب منطقه‌ای، میزان برداشت آب توسط کشاورزان کنترل می‌شود.


تحقیق برای کاهش تبخیر

ساعی گفت: دانشکده فیزیک دانشگاه تبریز با استفاده از روش‌های علمی قصد دارد تبخیر را به حداقل برساند. اما این‌ کار در مراحل مقدماتی است. در جلسات برگزار شده با اساتید، به دلیل مطمئن نبودن آنها از نتایج تحقیق روی این مساله، از آنها درخواست شد آزمایش‌های خود را به صورت پایلوت در یک محیط محدود انجام دهند. 

در صورت اثبات کاهش تبخیر، ستاد احیای دریاچه ارومیه این کار را به صورت گسترده برای این دریاچه انجام می‌دهد. وی ادامه داد: راهکارهای کاهش تبخیر جزو برنامه‌های بیست و ششگانه ستاد احیاست اما نه‌تنها در کشور ما، بلکه در کل دنیا به روشی که بتوان تبخیر را به حداقل رساند، متاسفانه دست نیافته‌ایم.


کاهش تراز دریاچه کمتر از سال‌های پیش

مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی گفت: تراز دریاچه ۱۲ خردادماه 04 /1271 بود که در بازه زمانی 20 روز گذشته ۱۰ سانتی متر کاهش داشته است. طبیعت فصل تابستان به لحاظ بالا رفتن درجه حرارت و از سویی عدم ورود آب به دریاچه از سدها و همچنین فرارسیدن فصل کشت و نیاز آبی گیاهان از سوی دیگر باعث خواهند شد که این روند ادامه‌دار باشد. 

برآورد این است که تا پایان شهریور سال جاری یا ۲۰ مهرماه، تراز دریاچه به ۲۰ /۱۲۷۱ برسد در نتیجه تا پایان تابستان و زمان تبخیر، حدود ۷۰ سانتی‌متر تراز دریاچه کاهش خواهد یافت. ساعی اظهار کرد: تراز دریاچه در حداقل وضعیت خود ۴۰ /۱۲۷۰ است که با لحاظ کردن آن و حداقل ترازی که طی 2 سال گذشته داشته، باز هم تا پایان شهریورماه بالای 20 /1 سانتی‌متر افزایش آب دریاچه را شاهد خواهیم بود. 

دیدن دریاچه ارومیه در شهریورماه هر سال یأس و ناامیدی را به دنبال داشت چراکه در پهنه آن بسترهای نمکی به چشم می‌خورد. باید گفت امسال هم این بسترهای نمکی دیده خواهند شد، اما به صورت محدود چون آب دریاچه 20 /1 سانتی‌متر از وضعیت بحرانی بیشتر است.