اقدام ظریف اقتصادی

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا از عملکرد معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه رضایت دارید؟ گفت: حدود یک‌سال است که در وزارت امور خارجه معاونتی به نام اقتصادی تشکیل شده و به‌نظر بنده عملکرد موفقی داشته، اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب راه طولانی در پیش است. بدون تردید حلقه مفقوده وزارت امور خارجه در یک سده گذشته درنظر نگرفتن نقش اقتصاد در معادلات سیاسی بود که این نقص از حدود یک‌سال پیش با تشکیل معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه تا حدود کمی ترمیم شده است.

این یک اقدام بسیار مثبت و کارا  در وزارت امور خارجه بود که اکنون حتی به تشکیل پیمان‌های پولی دوجانبه منجر شده که می‌تواند نقش دلار را در اقتصاد ایران کمتر کند. اما باید درنظر گرفت بیش از یک قرن است که کشور‌های پیشرفته به‌ویژه آمریکا، از دانش «اقتصاد‌سیاسی» برای تصمیم‌های سیاسی خود استفاده می‌کنند و همین موضوع موجب شده قدرت این کشور‌ها در عرصه دیپلماسی به‌مراتب بیشتر شود. آمریکا حتی در طول 15سال گذشته از مبنای اقتصاد سیاسی هم گذر کرده و به سمت علم جدیدی که با نام سیاست‌های مالی شناخته می‌شود حرکت کرده است. حتی ابزار اصلی آمریکا در یک دهه گذشته برای اجرای تحریم‌های اقتصادی علیه ایران سیاست‌های مالی بود که در راس آن 2 تن از کارکشته‌ترین خبرگان علوم مالی یعنی دیوید کوهن، معاون سابق وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی و جیمز ریکاردز، کارشناس شناخته‌شده علوم مالی قرار گرفته‌اند.

از این منظر، ایران و به‌ویژه وزارت امور خارجه ضعف‌های ساختاری زیادی در به کارگیری علومی مانند اقتصاد سیاسی و سیاست‌های مالی برای مقابله با چالش‌های خارجی دارد. بدون تردید و قاطعانه می‌توان گفت دیپلماسی خارجی ایران نه فقط هنوز به سمت اقتصاد سیاسی حرکت نکرده بلکه اهمیت چندانی هم به سیاست‌های مالی نمی‌دهد که نقشه قدرت را در آینده دنیا ترسیم می‌کند. با این حال اگر چه هنوز معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه صرفا یک واحد کاملا اقتصادی است و عملکردش نشان نمی‌دهد که چندان از علم اقتصاد سیاسی استفاده کند اما تشکیل این معاونت این امیدواری را ایجاد کرده که رفته رفته نقش اقتصاد سیاسی و حتی سیاست‌های مالی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی افزایش یابد تا از این طریق بتوانیم بخشی از مشکلات سیاسی کشور را در عرصه بین‌الملل حل‌وفصل کنیم.