دور از فصل کودکی

میثاق حسینی | اهواز- خبرنگار:


مشاهده روزانه کودکان بین 9 تا 14 سال در خیابان‌های اهواز که مشغول گل‌فروشی، فال‌فروشی و کار در رستوران‌ها و مغازه‌ها هستند، جزو معضلات جدی این شهر است که این روزها نمود جدی پیدا کرده است. کودکان کار یا کودکان کارگر معضلی جدی و جدید در خوزستان است که مشکلات اجتماعی تازه‌ای را در این استان ایجاد می‌کند. در خوزستان و حتی کشور آمار دقیقی از این کودکان وجود ندارد و همین موضوع سبب شده است راه‌حلی برای پایان دادن به این مشکل وجود نداشته باشد و همه اقدامات انجام شده در حد مُسکن باقی بماند.


کودکان باید کودکی کنند

مدیرکل بهزیستی خوزستان با بیان این‌که آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در خوزستان وجود ندارد، می‌گوید: دوست داریم این کودکان بخشی از ساعات روزانه خود را کودکی کنند به همین دلیل برای آنها طرح‌های آموزشی و بهداشتی و اردو اجرا و برگزار می‌کنیم.

«غلامرضا صدیق ‌راد» می‌افزاید: تعداد کودکانی که تاکنون در این طرح‌ها شرکت کرده‌اند 96 نفر بوده است که البته در یک محدوده خاص از اهواز ساکن بوده‌اند. وی معتقد است که در خوزستان کودکان کار و خیابانی به ‌صورت روزانه شناسایی می‌شوند و روزانه هم به آنها خدمات داده می‌شود.


مراکز نگهداری از کودکان کار

صدیق راد بیان می‌کند: ارائه کمک‌های مالی، صدور دفترچه بیمه و اشتغال‌زایی برای پدر و مادر کودک و همچنین ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای منطبق با سن کودک از اقداماتی به شمار می‌روند که برای کودکان کار و خیابانی و خانواده‌های آنان انجام می‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: کودکان شناسایی‌شده خدمات مشاوره، مددکاری، پزشکی و ورزشی دریافت می‌کنند. در هفته 2 مسابقه فوتبال و 2 جلسه روانکاوی برای کودکان کار و خانواده‌هایشان برگزار می‌شود. مدیرکل بهزیستی خوزستان درباره مراکز نگهداری از کودکان کار خوزستان بیان می‌کند: ما در اهواز یک مرکز روزانه داریم که در آن هر روز به حدود 100 نفر خدمات ارائه می‌شود. 2 مرکز شبانه‌روزی دخترانه و پسرانه هم برای کودکانی که بدسرپرست یا بی‌سرپرست هستند، فعالند.


90 درصد کودکان کار سرپرست دارند

طی تحقیقات انجام شده توسط بهزیستی خوزستان، 30 درصد از کودکان خیابانی را افرادی تشکیل می‌دهند که به مدرسه نمی‌روند. با توجه به ضرورت تحصیل کودکان در مدرسه، به نظر می‌رسد سیستم آموزشی برای جذب این گروه از کودکان لازم است انعطاف بیشتری در برنامه‌های آموزشی خود داشته باشد.

در شماره ۱۹ سال پنجم فصلنامه علمی پژوهشی «رفاه اجتماعی» یک کار تحقیقی در مورد کودکان کار و خیابانی تحت نظر دکتر «سید حسن حسینی» جامعه‌شناس انجام و منتشر شده است. جامعه آماری این تحقیق ۵۰۶ نفر در 5 شهر تهران، مشهد، شیراز، اهواز و رشت بوده و با روش پرسش‌نامه و جمع‌آوری اطلاعات صورت گرفته است.

این پژوهش بر اساس داده‌های خود نتیجه می‌گیرد که ۹۰ درصد پاسخگویان دارای خانواده و سرپناهی برای سکونت هستند، برعکس آنچه در تعاریف آژانس‌های بین‌المللی برای کودکان خیابانی می‌بینیم. آنچه ما با آن روبه‌رو هستیم پدیده کودکان خیابانی است که دارای خانه و خانواده هستند ولی بیشتر وقت خود را به کار یا پرسه زدن در خیابان‌های شهر می‌گذرانند.

برخی از این کودکان که تحت ‌تاثیر فشارهای طاقت‌فرسای اقتصادی قرار دارند، برای کمک به خانواده به میل خود و برخی نیز از روی اجبار و الزام‌ والدین و بزرگ‌ترها به کار کردن در خیابان‌ها روی می‌آورند. بسیاری از آنان، با محرومیت از تحصیل، داوطلبانه به اشتغال در کسب و کارهای کاذب مشغول می‌شوند.


صدور شناسنامه برای کودکان کار

سرپرست معاونت فرهنگی شهرداری اهواز در گفت‌وگو با همشهری از وجود اردوگاهی در اهواز خبر می‌دهد که مخصوص معتادان متجاهر و متکدیان است و بخشی از آن به کودکان کار تعلق دارد. «احمدرضا درخشان» می‌گوید: کودکان کار، پس از جمع‌آوری از خیابان به مدت حداکثر 24 ساعت در اردوگاه نگهداری می‌شوند تا مشخصات کامل آنها توسط دستگاه قضایی ضبط و شناسنامه‌هایی برای آنها صادر شود.

وی ادامه می‌دهد: از نظر قانونی نمی‌توانیم کودکانی را که خانواده دارند، در اردوگاه نگهداری کنیم. به همین دلیل برای کسانی که از خیابان جمع‌آوری می‌شوند، شناسنامه صادر می‌کنیم. این شناسنامه‌ها با هدف مشخص کردن هویت کودکان کار برای سازمان‌های خدمات‌رسان مانند بهزیستی، کمیته ‌امداد و شهرداری صادر می‌شوند چون بسیاری از این کودکان که هویت نامشخص دارند، با دادن آدرس‌ غلط درصدد دور زدن ماموران شهرداری برمی‌آیند.


560 کودک کار در اهواز

معاون اداره کل بهزیستی خوزستان نیز می‌گوید: کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامه‌دار و برای آنها پرونده تشکیل داده شده است، تقریبا 560 نفر هستند که همه آنها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابان‌ها کار می‌کنند.

«محمدرضا عباسی» می‌افزاید: ما 2 مرکز حمایتی - آموزشی با عنوان «کودک و خانواده» ایجاد کرده‌ایم و آموزش‌ مهارت‌های زندگی و کمک‌تحصیلی به کودکان خیابانی و خانواده‌های آنها ارائه می‌دهیم. وی بیان می‌کند: آموزش فنی و حرفه‌ای را نیز برای خانواده‌های کودکان کار و حتی بعضا خود این کودکان که به فعالیت‌های فنی ‌و حرفه‌ای علاقه‌ دارند، در نظر گرفته‌ایم تا به اشتغال‌زایی برای خانواده‌ها کمک کنیم.

این مسئول می‌گوید: تعدادی از کودکان کار نیز که بالای 15سال داشته و از ادامه تحصیل منصرف شده و به فعالیت‌های فنی ‌و حرفه‌ای و کار علاقه‌مند بوده‌اند نیز از این آموزش‌ها و خدمات بهره‌مند شده‌اند. برای ارائه آموزش و اشتغال‌زایی سالم، با همکاری اداره کل فنی ‌و حرفه‌ای استان تعدادی از آنها را به مراکز آموزشی این اداره کل معرفی کرده‌ایم.


درآمد کودکان کار اهواز

عباسی اظهار می‌کند: بخشی از این کودکان را تحت حمایت‌های مالی خود قرار داده و ماهانه 108 هزار تومان به هر کدام از آنها می‌پردازیم که البته تنها مبلغ نقدی خدمات است. کمک‌های معیشتی شامل بسته‌های مواد غذایی، پوشاک و لوازم‌تحریر و همچنین کمک‌های درمانی نیز به آنها تعلق می‌گیرد.

وی می‌افزاید: در بررسی‌ که در یکی از مناطق کم‌تردد اهواز داشتیم، شاهد بودیم کودکان ‌کار ظرف 20 دقیقه 25 هزار تومان درآمد داشتند. طبیعی است که کودک کار یا سرپرست او ترجیح می‌دهد از 108 هزار تومان مستمری ماهانه بهزیستی صرف‌نظر کند.

مدیرکل بهزیستی خوزستان می‌گوید: اگر بخواهیم بیش از 108 هزار تومان کمک کنیم، امکان دارد این مساله به یک تشویق تبدیل شود که برخی خانواده‌ها کودکان خود را به خیابان بفرستند و به این بهانه از خدمات بهزیستی بهره‌مند شوند. اگر هم هیچ خدماتی ارائه ندهیم، کودکان کار واقعی بدون حمایت رها خواهند شد.
***
هرچند طبق گفته‌های کارشناسان و مسئولان تعداد کودکانی که به میل خود در خیابان‌ها پرسه می‌زنند و به کار مشغولند کم نیست، مسلم این است که پدیده کودکان خیابانی در خوزستان به‌ویژه در شهر اهواز حاصل فقر اقتصادی خانواده‌هاست.

بررسی وضعیت خانواده‌ها در این استان نشان می‌دهد که در حال‌ حاضر حدود 620 هزار نفر بی‌سواد مطلق در آن وجود دارد و اکثر این افراد هم از شغل مناسب برای اداره یک زندگی چندنفره بی‌بهره‌اند. گسترش حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر اهواز نیز یکی از عواملی است که سبب افزایش بی‌رویه آمار کودکان کار در خوزستان شده‌ است؛ کودکانی که برای حضور در اجتماع و عقب نماندن از قافله زندگی مجبورند به شغل‌های کاذب روی خوش نشان دهند.