ضرورت چابک‌سازی‌ در آموزش‌وپرورش

ستار محمدپور، شکوفه نادری‌منش
پژوهشگر  حوزه اجتماعی

برتری در رقابت، به هدف اصلی سازمان‌ها در فضای کسب‌وکار غیرقابل‌پیش‌بینی امروز تبدیل‌شده است. برای رویارویی با تغییرات جدید، سازمان‌ها باید به فراتر از سازگاری با تغییر بیندیشند و به‌دنبال بهره‌گیری از فرصت‌های بالقوه باشند. سازمان آموزش‌وپرورش از سازمان‌هایی است که می‌تواند از ظرفیت بالقوه کارکنان خود به نحو احسن و با یک برنامه‌ریزی صحیح استفاده کند و با تغییرات، سریع تطابق یابد. آموزش‌وپرورش باید چابک باشد به‌طوری که به تغییرات محیطی حساس بوده و از سرعت لازم برای انطباق با آنها برخوردار باشد. یکی از راه‌های نوین پاسخگویی به عوامل تغییر و تحول آموزشی، چابکی است، چابکی در حقیقت یک پارادایم جدید برای مهندسی سازمان‌ها و ادارات آموزشی به شمار می‌رود و سازمان آموزش‌وپرورش مانند سایر سازمان‌ها باید بتواند خود را در راستای پاسخگویی به افراد و نیروهای داخلی و خارجی، به‌صورت چابک طراحی کند در این صورت با وقوع اتفاقات و تغییرات ناگهانی به‌سادگی از پا درنمی‌آید و سازگارتر و قدرتمندتر شده و به تغییرات ناگهانی و نیازهای متقاضیان سریع پاسخ می‌دهد.

مفهوم چابک‌سازی‌
امروزه با عصر جهانی‌شدن، توجه به‌سرعت فناوری‌ها در دنیا و ادامه حیات سازمان‌ها تنها در گرو حذف فرایندهای غیرضروری و چابک‌سازی‌ مجموعه به‌منظور پاسخ سریع‌تر و بهتر به شرایط جدید و نیازهای متغیر است. چابکی برای موفقیت در کارهای امروزی بسیار ضروری است اما تغییرات و تحولات سریع و بدون فکر شکننده هستند. الهیار ترکمن، معاون برنامه‌ریزی توسعه منابع آموزش‌وپرورش معتقد است وزارتخانه آموزش و پرورش شامل 6معاونت ابتدایی، متوسطه، پرورشی، تربیت بدنی، حقوقی و امور مجلس، توسعه مدیریت و پشتیبانی و 35مجموعه مدیریتی است که برخی از آنها که موازی یکدیگرند باید ادغام صورت گیرد. همچنین مناطق آموزش‌وپرورشی که زیر 15هزار نفر جمعیت دانش‌آموزی دارند باید با مناطق با جمعیت بالا ادغام شوند، تا هم در هزینه‌ها کاهش داشته باشیم و هم سرعت عمل کارکنان افزایش یابد.

مشکلات چابک‌سازی‌
مشکلاتی که سازمان‌ها در فرایند چابک‌سازی‌ با آنها مواجه هستند عبارتند از:
1- از دست دادن کارمندان شایسته‌ای که قادر به تطبیق خود با سیستم جدید نیستند یا این تغییرات را به‌منزله تهدیدی برای فعالیت‌های خود می‌دانند.
2- سردرگمی مدیران با سبک جدید فعالیت در فرایند چابک
3-  کنارگذاشتن تعدادی از افراد غیرضروری پس از حذف فرایند غیرضروری
4- از دست دادن تعدادی از مشتریانی که به سبک جدید ارائه خدمات علاقه ندارند.

مزایای چابک‌سازی‌
1- توانایی پاسخ سریع‌تر به نیازهای متغیر مشتریان
2- هماهنگی سریع‌تر با قوانین و دستورالعمل‌های جدید
3-  عکس‌العمل سریع‌تر و بدون دغدغه ضرب‌الاجل ناگهانی
4- خلاقیت و کشف فرایندهای ابتکاری به انعطاف‌پذیری و آزادی عمل بیشتر کارکنان
چابک‌سازی‌ شرط حتمی ادامه‌ حیات سازمان‌ها در عصر دیجیتال امروز است. هر کاری مشکلات خاص خود را دارد اما اگر نتیجه ارائه‌ خدمات بهتر به مشتریان باشد ارزش دردسرهایش را دارد. نباید با تغییرات اشتباه سازمان را به نابودی کشاند. همواره سرعت بیشتر نیازمند تمرکز بیشتر است و اگر استراتژی‌های جدید را طراحی و به‌مرور آن را به بخش‌های سازمانی تعمیم دهیم درنهایت با کمترین آشفتگی، به مدل‌های جدید که منجر به ارائه خدمات بیشتر و بهتری می‌شوند عادت خواهیم کرد. در چابک‌سازی‌ اگر فرایندهای غیرضروری را با استراتژی حذف کنیم مزایای آن بر مشکلات می‌چربد. برای شروع بهتر است تغییرات را برای بخش‌های کوچک انجام داده و اثرات مثبت و منفی را ارزیابی کنیم. چابک‌سازی‌ در منابع انسانی آموزش‌وپرورش صرفاً به معنی کاهش افراد نیست بلکه به‌معنای جایابی مناسب است؛ یعنی افرادی که در حوزه‌های ستادی هستند و کارایی چندانی ندارند، باید در تدریس به‌کار گرفته شوند تا نیروها تعدیل شوند.