چشم‌انداز امنیت در افغانستان

دکتر نوذر شفیعی | کارشناس مسائل بین‌الملل:

علت افزایش حملات تروریستی 2 ماه اخیر در افغانستان را می‌توان اعلام استراتژی جدید آمریکا در منطقه جنوب آسیا دانست. استراتژی دولت دونالد ترامپ محورهای مختلفی دارد اما 2محور آن از اهمیتی ویژه برخوردار است؛ نخست تشدید حملات علیه طالبان و دوم افزایش فشارها علیه پاکستان. آمریکا از یک‌سو تلاش دارد از طریق افزایش حملات علیه طالبان، این گروه را وادار کند به روند مذاکرات بپیوندد. دولت ترامپ از سوی دیگر قصد دارد با اعمال فشار به اسلام‌آباد، پاکستانی‌ها را به سمتی ببرد که از حمایت از طالبان دست بردارند. بر این اساس، طالبان انفجار مرگبار اخیر در کابل را پاسخی به استراتژی جدید آمریکا دانسته است. همزمان، دولت در کابل نیز اعلام کرده که طراحی حمله اخیر یک طراحی طالبانی نیست، بلکه طراحی یک نهاد امنیتی است. در واقع افغانستان انگشت اتهام را به سوی پاکستان و سازمان اطلاعات ارتش این کشور یعنی ISI گرفته است. اما دلیل ناتوانی دولت مرکزی افغانستان در کنترل وضعیت امنیتی مناطق مختلف این کشور و به‌خصوص پایتخت چیست؟ باید پذیرفت که دولت افغانستان یک دولت ورشکسته است. دولت اشرف غنی به هر حال دولتی است که میراثدار چندین دهه جنگ است. افغانستان طی این سال‌ها هیچگاه ثبات کامل پیدا نکرده است. تحت‌تأثیر این شرایط دولت افغانستان هیچگاه نتوانسته است روندهای لازم برای دولت‌سازی و استحکام قدرت خود را دنبال کند.  نیروهای رقیب دولت افغانستان شامل طالبان، داعش و پاکستان، که خود در ایجاد بحران نقش محوری داشته‌اند، اکنون در حال استفاده از این وضعیت هستند تا ضربه بیشتری بر پیکره دولت وارد کنند. آنها موفق هم بوده‌اند؛ دولت مرکزی اکنون کنترل بر حدود نیمی از خاک افغانستان را از دست داده است. دولت از سویی درگیر مسائل داخلی خود است و از سوی دیگر با یک شرایط پیچیده امنیتی روبه‌روست. مجموع این وضعیت، دولت را در مدیریت امنیت کشور ناتوان ساخته ‌است. موضوع حضور داعش در افغانستان را باید از مسئله حضور طالبان در این کشور جدا کرد. داعش مناطق زیادی را تحت کنترل خود ندارد و درصورت حل موضوع طالبان، عبور از داعش برای دولت مرکزی افغانستان چندان دور از ذهن نیست. به‌نظر می‌رسد درگیری میان نیروهای دولتی و طالبان در کوتاه‌مدت افزایش پیدا کند. به همین ترتیب حملات طالبان در مناطق شهری و غیرشهری نیز افزایش خواهد یافت. هر دو به‌دنبال تضعیف طرف مقابل هستند تا در میز مذاکره دست بالاتر را داشته باشند. در میان‌مدت اما احتمالا مسیر صلح هموارتر خواهد شد. این مسیر در شرایط اجبار اتفاق خواهد افتاد؛ یعنی زمانی که دو طرف واقعا به این نتیجه برسند که ادامه جنگ بی‌فایده خواهد بود. رسیدن به تعادل در میدان جنگ، می‌تواند در نهایت عاملی برای آغاز روند مذاکرات صلح در افغانستان باشد.