افزایش کشت کلزا در آذربایجان ‌شرقی

سیدمرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:


افزایش و نوسان قیمت روغن‌های خوراکی اعم از جامد و مایع، کمبود یا افزایش قیمت نهاده‌های دامی و تاثیر آن بر گرانی فرآورده‌هایی مانند تخم‌مرغ و گوشت مرغ بیش از هر چیز مربوط به وارداتی بودن 70 درصد روغن‌ها و نهاده‌های دامی و ارزبر بودن آن است.

از این رو کم کردن وابستگی به واردات این محصول می‌تواند ثبات بازار در بخش مواد غذایی را هم به دنبال داشته باشد. آذربایجان شرقی از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی و پروتئینی کشور محسوب می‌شود و در چند قلم کالای کشاورزی و دامی جزو 5 استان اول است. اما این رتبه در محصول مهم و استراتژیکی چون کلزا چندان جالب نبوده و کشاورزان استان با وجود مزایای کشت کلزا از آن بی‌خبرند و رغبتی به کشت کلزا ندارند. این در حالی است که دانه روغنی کلزا پس از روغن‌گیری به عنوان خوراک دام جایگزین سویا هم می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در این زمینه «علی رخ‌افروز»، سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، در گفت‌وگو با همشهری به تشریح برنامه‌های جهاد کشاورزی استان برای توسعه کشت کلزا و همچنین مزایای آن پرداخته است. 

چه ضرورتی برای توسعه کشت کلزا در استان وجود دارد؟ 

در سال‌های اخیر بخش زیادی از زمین‌های زراعی استان با توجه به خرید تضمینی گندم به کاشت این محصول اختصاص یافته بود. با توجه به کشت مداوم نیاز به استراحت زمین یا کشت محصول بهتری است که کیفیت خاک را ارتقا دهد. این محصول جایگزین می‌تواند کلزا باشد که با توجه به عمق بیشتر ریشه موجب دوام و ارتقای کیفیت خاک می‌شود و استراحت زمین را هم تأمین می‌کند. از سوی دیگر کلزا محصولی کم‌آب‌بر است که با توجه به کمبود آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می‌تواند جایگزین خوبی باشد و در نهایت این‌که کاشت این محصول می‌تواند موجب کاهش وابستگی در بخش روغن و نهاده‌های دامی شود. 

با افزایش کاشت این محصول برخی نگرانی‌ها در خصوص کمبود گندم وجود دارد، امسال چه میزان از زمین‌های کشت‌شده گندم به کشت کلزا اختصاص پیدا می‌کند و آیا این میزان کشت موجب  کمبود گندم نمی‌شود؟ 

حدود 10 تا 15 درصد زمین‌های کاشت‌شده برای گندم به کلزا تغییر پیدا می‌کند که در حقیقت تناوب کشت است و با توجه به 15 درصدی بودن جایگزینی، نگرانی از بابت کمبود گندم وجودندارد. 

به موضوع کم آب‌بر بودن این محصول اشاره کردید؛ در حال حاضر در کدام مناطق استان این محصول کشت می‌شود؟ 

با توجه به سیاست دولت مبنی بر جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های حوضه دریاچه ارومیه، شهرهای حوضه دریاچه، به‌عنوان محل کشت این محصول انتخاب شده‌اند و حدود 90 درصد کلزای استان در این مناطق کاشته می‌شود؛ اما برنامه‌‌ریزی برای افزایش مناطق زیر کشت این محصول حتی خارج از حوضه دریاچه هم وجود دارد. 

مزایای کشت این محصول برای کشاورزان چیست و  آیا برای کلزا هم خرید تضمینی وجود دارد؟
 
بله؛ خرید تضمینی برای کلزا وجود دارد. هر کیلو کلزا حدود 3500 تومان از کشاورزان خریده می‌شود. این قیمت بیشتر از قیمت خرید تضمینی گندم است. کاشت این محصول همچنین از جهات دیگر برای کشاورزان مقرون به صرفه است چراکه میزان بهره‌وری آن حدود 30 درصد بیشتر از گندم است و آب کمتری را حتی به نسبت سویا که آن هم دانه روغنی است، طلب می‌کند. همچنین کلزا محصولی پهن‌برگ است که مانع رشد آفات می‌شود و آفات مزمن موجود را هم نابود می‌کند و زمین برای کاشت گندم آماده می‌شود. علاوه بر این حدود 48 درصد دانه کلزا روغن است که می‌تواند به افزایش روغن خوراکی در کشور کمک کند. 

وضعیت سطح زیر کشت کلزا و دورنمای کاشت آن در آذربایجان ‌شرقی چگونه است؟ 

کشت کلزا در استان 2 درصد تولید کل کشور را شامل می‌شود که البته آمار خوبی نیست اما مسئولان استانی سیاست‌های جهشی در این زمینه را مد نظر قرار داده‌اند تا کاشت این محصول افزایش محسوسی داشته باشد. در حالی که در سال 93 سطح زیر کشت کلزا حدود 1400 هکتار بود، در سال زراعی جاری به 5400 هکتار یعنی بیش از 5/3 برابر می‌رسد. برای سال‌های آتی هم این میزان تا 17 هزار هکتار پیش‌بینی شده است. البته کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا 20 هزار هکتار هم می‌توانیم سطح زیر کشت را افزایش دهیم. این افزایش یک برنامه کشوری است به نحوی که تولید کلزا در حال حاضر در کشور حدود 250 هزار تن است و پیش‌بینی شده به یک میلیون تن برسد. 

گفته می‌شود کلزا هم محصولی نیازمند آب است و به همین دلیل کشاورزان کشت گندم دیم را به کاشت کلزا ترجیح می‌دهند. آیا این موضوع مزیت کاشت این محصول را کاهش نمی‌دهد؟ 

با وجود این‌که این محصول جزو محصول‌های کم‌آب‌بر است، بخش جالب توجهی از اراضی استان دیم‌کاری است و به کشت گندم اختصاص دارد، به همین دلیل طرح‌های مختلفی برای افزایش رغبت کشاورزان به کشت این محصول در نظر گرفته شده است. در سال آینده نیز با همکاری مؤسسه تحقیقات دیم کشور مقرر شده 8 هزار هکتار از اراضی دیم استان به کشت کلزا اختصاص پیدا کند که البته این اقدام برای اولین بار در کشور و به صورت پایلوت در استان اجرایی می‌شود و امیدواریم نتایج خوبی هم داشته باشد. اطلاع‌رسانی مزایای کشت کلزا به جای گندم هم می‌تواند عامل مهم تمایل کشاورزان به جایگزینی این محصول باشد.