مقابله با مرمت غیراصولی در بافت تاریخی یزد

سارا گلابگیریان|  یزد- خبرنگار:


در چند روز گذشته، خبری با عنوان تخریب سومین بنای تاریخی‌ای که به صورت غیراصولی مرمت شده بود در فضای مجازی یزد منتشر شد؛ خبری که به مذاق برخی خوشایند بود، اما برخی را نگران کرد. این مرمت‌های غیراصولی که یکی از آسیب‌های آن ورود سقف‌های شیروانی به بافت تاریخی است، آینده ثبت جهانی یزد را نیز خدشه‌دار خواهد کرد، اما وقت آن است که تلنگری افراد ناآگاه و شاید سودجو را بیدار کند تا این سرمایه ملی و جهانی را حفظ کنند.

با جهانی شدن بافت تاریخی یزد، تقاضا برای ایجاد کاربری‌های جدید از جمله کافی‌شاپ، هتل، اقامتگاه بوم‌گردی و مغازه‌های عرضه صنایع دستی به مراتب افزایش یافته است و در این میان، افرادی که توانایی مالی بالایی ندارند اما متقاضی ورود به عرصه گردشگری هستند به صورت ناخودآگاه یا به علت فرصت‌طلبی فضاهایی غیراصولی برای این کاربری‌ها ایجاد کرده‌اند.

 ماحصل این نوع ورود به عرصه صنعت گردشگری استان ساخت‌و‌سازهای غیراصولی و فنی است که آینده بافت تاریخی را با چالش مواجه خواهد کرد. از این رو اداره کل میراث فرهنگی استان یزد برای شناسایی و تخریب این مرمت‌های غیراستاندارد وارد عمل شده و تاکنون 3 بنای تاریخی با این شاخصه تخریب شده است.
در ادامه گفت‌وگوی همشهری با «سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، را درباره روند تخلفات ساخت‌و‌ساز و مرمت‌های غیراصولی در بافت تاریخی و برنامه‌های این اداره کل می‌خوانید.


کمی درباره خبری که چند روز پیش از تخریب مرمت‌های غیراصولی در بافت تاریخی منتشر شد توضیح دهید.

چند روز قبل، یک طبقه از اقامتگاه بوم‌گردی سنتی که ساخت‌و‌سازهای مغایر با اصول میراثی داشت تخریب شد و این سومین تخریب در مجموعه‌های گردشگری در ماه‌های اخیر است که به دلیل مرمت یا ساخت‌و‌سازهای غیراصولی تخریب می‌شود. قطعا وارد شدن خسارت به متخلفان ناراحت‌کننده است، اما باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری‌های جدید که این روزها در بافت تاریخی افزایش چشمگیری دارد، اگر با اصول مرمتی مغایرت داشته باشد، سرمایه اصلی یعنی بافت تاریخی را به خطر خواهد انداخت.

با این دیدگاه که تداوم حفاظت و حراست از بافت تاریخی برای تداوم گردشگری و توسعه صنایع دستی ضرورت دارد، این موضوع را پیگیری می‌کنیم. در اخطارهای جدید، برخورد با اجرای سقف شیروانی که در سال‌های قبل نیز اجرا شده است، مورد تاکید قرار گرفته و مهلتی برای حفظ آنها در پشت بام‌ها در نظر گرفته شده است. از ساکنان و بهره‌برداران بافت تاریخی می‌خواهیم اخطارهای یگان حفاظت از بافت تاریخی را جدی بگیرند تا سرمایه ارزشمند بافت جهانی تاریخی یزد بیش از پیش حفاظت و حراست شود و آینده خوبی در انتظار آن باشد.

 چه خسارتی بر اثر مرمت‌های غیراصولی متوجه بافت تاریخی یزد است؟

عمده مشکلات ایجادشده برای بافت تاریخی بر اثر مرمت‌های غیراصولی رعایت نشدن نما و ارتفاع و در مجموع ظاهر بافت تاریخی است. ارتفاع بیش از حد و نمای غیرمتعارف نمای بافت تاریخی را با تهدید مواجه کرده و خواهد کرد. ساخت‌و‌ساز و مرمت در هر قسمت بافت تاریخی ضوابط متفاوتی دارد. در برخی از نقاط باید ابتدا باستان‌شناسی انجام شود و سپس مرمت صورت گیرد. در برخی جاها باید الزاما با خشت ساخت‌و‌ساز و مرمت انجام شود و در برخی نقاط دیگر استفاده از آجر نیز مجاز است و حتی در بخش‌هایی مجوز استفاده از سایر سازه‌ها هم صادر می‌شود. در هر قسمتی از بافت تاریخی که قدمت بیشتری دارد، باید کارهای باستان‌شناسی صورت بگیرد و سپس بر اساس اصول معماری مرمت انجام شود، ولی آن چیزی که در تمام بافت تاریخی مشترک است رعایت ارتفاع و نما است و باید به‌درستی رعایت شود.

مرمت‌های غیراصولی در بافت تاریخی این روزها در حال افزایش است؟

تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی با توجه به افزایش ارزش این بافت بیشتر شده است. قبلا میزان تخریب‌ها بیشتر بود، اما الان میزان مرمت‌ها افزایش یافته است. به طور مثال، سال گذشته هیچ مورد تخریب عمدی در بافت تاریخی گزارش نشد و از اواخر سال گذشته تا امسال تعداد مرمت‌ها افزایش یافته است و این افزایش‌ها قطعا بیشتر شدن مرمت‌های غیراصولی را به دنبال دارد. تخلفات بیشتر در ساخت‌وسازها و مرمت‌های بناهای عمومی ‌صورت می‌گیرد. در این بناها از سازه‌هایی برای پوشاندن حیاط‌ها که بعضا شیروانی است، استفاده می‌کنند، در حالی که استفاده از سقف شیروانی در بافت تاریخی غیرمجاز است و هیچ مالکی اجازه استفاده از آن را ندارد. البته بخشی از این وضعیت مربوط به گذشته است که اکنون در کنار برخورد با تخلفات جدید، رسیدگی به تخلفات گذشته و حتی مواردی که با مجوز صورت گرفته در دستور کار است و به مجموعه‌های موجود یک سال مهلت دادیم که ساماندهی لازم را انجام دهند. شیروانی‌ها در نمای بافت تاریخی تاثیر بسیار نازیبایی دارد و این نازیبایی در تصاویری که از بافت تاریخی منتشر می‌شود مشهود است.

این تخلفات ناشی از ناآگاهی از ضوابط است؟

ضوابط ساخت‌و‌ساز و مرمت در بافت تاریخی اطلاع‌رسانی شده است و همه در جریان هستند و افراد متقاضی ساخت‌و‌ساز نیز در روند کار از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی سوال می‌کنند، اما با توجه به این‌که مرمت‌ها افزایش یافته، طبیعی است که تخلفاتی روی دهد، اما عمده تخلفات با اخطار حل می‌شود. پارسال 800 اخطار و تذکر صادر شد و در نهایت حدود 100 مورد از این تخلفات به صورت قضایی دنبال شد. بسیاری از این موارد هم در دادگاه حل می‌شود. تعداد اندکی هم که اصرار بر تخلف داشتند، بعد از مرحله رسیدگی، بناهایشان تخریب شد.

ارزیابی شما از آینده بافت تاریخی با توجه به افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری و احتمال افزایش تخلفات چیست؟

فعلا شرایط بافت تاریخی با ورود مردم و همراهی آنها بسیار خوب است و مرمت‌هایی که در حال انجام است به نفع بافت تاریخی است، اما باید اصول را رعایت کرد. از این رو راهنمایی لازم از سوی کارشناسان و بازرسان اداره کل میراث فرهنگی استان انجام می‌شود، اما اگر پافشاری به تخلف باشد، به تخریب منجر خواهد شد. از بهمن ماه سال گذشته تا امروز، سه مورد دستور تخریب برای ساخت‌و‌ساز و مرمت‌های غیراصولی صادر شده است و این نشان می‌دهد که در تصمیم خود برای حفاظت از بافت تاریخی اصرار داریم و این موضوع با جدیت تداوم خواهد داشت.

 این مرمت‌ها تاثیر ناخوشایندی در آینده جهانی شدن بافت تاریخی یزد دارد؟

خیر، صادقانه هر تخلفی که در بافت تاریخی اتفاق بیفتد گزارش می‌شود و ناظران یونسکو که بسیار منعطف هستند، نظرها و پیشنهادهای خود را در مورد آن مطرح می‌کنند. باید به اصولی که در ثبت ملی و ثبت جهانی وجود دارد متعهد باشیم و در این مسیر از نظرهای مشورتی و راهنمایی کارشناسان یونسکو استفاده می‌کنیم. اما پایش‌ها انجام می‌شود و نتیجه آن گزارش خواهد شد. همچنین در کنار آن اجرای ضوابط را به‌دقت دنبال می‌کنیم، به طوری که همه مرمت‌ها ابتدا با مجوز اداره کل میراث فرهنگی و سپس تایید پایگاه شهر جهانی، بررسی و در صورت رعایت ضوابط، تایید می‌شود و سپس فعالیت‌های مرمتی انجام می‌شود تا تخلفات به حداقل برسد.