اولین موزه نفت ایران، عنوان ملی کم دارد

سحر وحدت|  خراسان رضوی- خبرنگار:


شهرستان سبزوار در ماجرای ملی شدن صنعت نفت اثرگذار بوده است. در مهرماه سال 1328، «ابوالحسن حائری‌زاده» نماینده وقت سبزوار در مجلس شورای اسلامی یکی از یاران دکتر مصدق بود که پس از افتتاح مجلس شانزدهم یکی از اعضای اقلیت هفت‌نفره جبهه ملی بود که پیگیر ملی کردن صنعت نفت شدند. گذشته از این، شهرستان سبزوار به عنوان نخستین شهر دارای موزه صنعت نفت در کشور مطرح است.

زمین این موزه در سال ۱۳۱۸ با عنوان جایگاه پخش بنزین و فرآورده‌های نفتی در شهر سبزوار توسط شرکت نفت انگلیس و ایران خریداری و راه‌اندازی شد. در ابتدا با عنوان ساختمان شرکت ملی نفت انگلیس و ایران شناخته می‌شد، که پس از ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ به ساختمان شرکت ملی نفت ایران تغییر نام داد. این موزه در سبزوار مورد بازدید قابل قبول شهروندان و مسافران قرار گرفته است و یکی از خواسته‌های مردم و مسئولان ثبت ملی این اثر است. 


ثبت 210 شیء در موزه نفت سبزوار

موزه نفت سبزوار نخستین موزه صنعت نفت در ایران است که در سال‌های میانی دهه ۱۳۸۰ در این شهرستان راه‌اندازی شد. معاون منطقه‌ای شرکت پخش فرآورده‌های نفتی سبزوار می‌گوید: مرکزیت سبزوار در حوزه ذخیره‌سازی و پخش فرآورده‌های نفتی در بخش‌های وسیعی از شمال شرق کشور و شاهراه بودن این شهرستان در منطقه از جمله دلایل شکل‌گیری این موزه بوده است. 

به گفته «رضا نیک‌نظر» یکی از قدیمی‌ترین جایگاه‌های پمپ بنزین در سال 1318 در سبزوار ایجاد شده است که قدمت آن به دوره اول پهلوی باز می‌گردد. درحال حاضر تنها 3 مورد از این پمپ بنزین‌ها در سطح کشور موجود است که یکی از آنها در شهرستان سبزوار است. 

به گفته وی این موزه در جهت حفظ آثار و به تصویرکشیدن بخشی از زحمات کارکنان صنعت نفت انجام شد و اکنون شامل 2 بخش بیرونی و داخلی است. وی با بیان این‌که درحال حاضر 7 موزه نفت در سطح کشور وجود دارد، می‌افزاید: بیش از ۲۱۰ قلم شیء در موزه نفت سبزوار شناسایی، ثبت و کدگذاری شده است که از جمله آنها می‌توان به لوازم ابزار دقیق، لوازم آزمایشگاهی، آتش‌نشانی، پالایشگاهی، پمپ‌های روغن و بنزین، ولو، موتورهای دیزلی و انواع پیمانه اشاره کرد.  به گفته نیک‌نظر، با هماهنگی مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت کشور، قسمتی دیگر به فضا اضافه شده که درحال تجهیز است تا موزه کامل‌تر شود. 

وی با بیان این‌که سالانه حدود 5 هزار نفر از نخستین موزه نفت کشور در سبزوار بازدید می‌کنند، ادامه می‌دهد: با توجه به همکاری خوب شرکت نفت منطقه با ارگان‌ها و ادارات سطح شهرستان، به‌خصوص ارگان‌های آموزشی و پژوهشی، این مجموعه در ایام سال و به صورت رایگان میزبان دانشجویان، دانش‌آموزان و علاقه‌مندان است. 

نیک‌نظر با اشاره به پیگیری‌های انجام‌شده برای ثبت ملی این مجموعه نیز می‌گوید: کارشناسان میراث فرهنگی تهران از این موزه بازدید کرده‌اند و نقشه‌برداری‌ها انجام شده و پیگیری‌ها برای ثبت ملی انجام شده است و این مهم در دست اقدام و به گفته کارشناسان در نوبت ثبت ملی است. 


اقدامات برای معرفی موزه نفت سبزوار

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سبزوار می‌گوید: موزه نفت سبزوار در سال 1318 به عنوان جایگاه عرضه فرآورده‌های نفتی تاسیس شد و تا سال 1374 از آن بهره‌برداری ‌شد. به گفته «سیدرضا حسینی» با پیگیری‌های انجام‌شده توسط شرکت نفت، این جایگاه به مساحت 500 متر‌ مربع به عنوان نخستین موزه صنعت نفت ایران تاسیس شد. 
وی با بیان این‌که مدیریت این موزه با شرکت نفت سبزوار است می‌افزاید: این موزه دارای یک بخش بیرونی شامل قطعات قدیمی مکانیکی و بخش درونی موزه شامل گالری عکس از آغاز پیدایش نفت تاکنون و یک نمایشگاه کاریکاتور نفت است. 

وی با بیان این‌که اخیرا این موزه مورد تعمیر و مرمت قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: مجوز موزه این اثر از سازمان میراث فرهنگی اخذ شده است و این سازمان برای کمک‌ به این موزه، در بحث تهیه ماکت‌ها، بروشور‌ها و کاتالوگ‌ها برای معرفی اقداماتی انجام می‌دهد و موزه نفت سبزوار آمار بازدید خوب و قابل قبولی دارد. 
حسینی با اشاره به ثبت ملی این موزه نیز می‌گوید: میراث فرهنگی با ملی شدن این موزه موافق است، زیرا نمای بیرونی قدیمی است و ارزش ثبت دارد. پیگیری می‌کنیم که این اتفاق رخ دهد که تغییری در نمای بیرونی ساختمان آن حاصل نشود. وی معتقد است مراحل کارشناسی طی می‌شود و در نهایت اگر اثر قابل ثبت باشد به ثبت ملی خواهد رسید. 

 

ضرورت ثبت ملی نخستین موزه نفت کشور

احمد برادران|  معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان سبزوار:

 موزه نفت سبزوار به عنوان نخستین موزه نفت کشور ظرفیتی است که جوانان و نسل امروز باید با بازدید از آن پیشرفت ایران در حوزه صنعت نفت را ببینند و درک کنند. 
جوانان باید ببینند که ما در صنعت نفت از کجا به کجا رسیده‌ایم و چگونه امروز به یکی از قدرت‌های بزرگ در حوزه نفت تبدیل شده‌ایم. جوانان ما باید روند توسعه و پیشرفت‌های زیادی را که به همت جهادی سرمایه‌ها و نخبه‌های کشور انجام شده است مشاهده کنند. موزه صنعت نفت مردم را با تاریخچه و تحولات این صنعت آشنا می‌کند و به حفظ اسناد، اشیا و دستاوردهای این صنعت کمک می‌کند. حفظ میراث گذشته این صنعت، آگاه کردن نسل امروز از آن و انتقال تجربه‌های امروز به نسل‌های آینده از مهم‌ترین دلایل اهمیت دادن به موزه‌های نفت است. 

پیگیری‌ها برای ثبت ملی موزه نفت سبزوار به همت کارکنان و مسئولان شرکت پخش فرآورده‌های نفتی شهرستان در دست اقدام است. در شرایطی که روز به روز بر تعداد بازدیدکنندگان موزه‌ها در جهان افزوده می‌شود، ثبت ملی موزه‌ای با موضوع نفت در کشوری که سابقه‌ای بیش از صد سال در این زمینه دارد، باید با جدیت بیشتری دنبال شود. شایسته است در جهت حفظ و احیای آثار و اسناد مربوط به تاریخ صنعت نفت که به عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این صنعت محسوب می‌شود، موزه صنعت نفت سبزوار به ثبت ملی برسد. 
مسئولان باید ضمن همراهی و حمایت از این مجموعه، تمرکز و توجه بیشتری را به این مساله معطوف دارند و تجربیات خود را در شکل‌گیری صنعت نفت در اختیار جوانان قرار دهند زیرا این تجربه‌ها می‌تواند برای نسل جوان و برای توسعه و اداره این صنعت چراغ راه باشد.